Turistët ikni shtëpi: Barcelona, Napoli, Lisbonë... Jug i Europës në revoltë kundër turizmit masiv

Më 15 qershor, disa qytete në jug të Evropës do të jenë skenë e një dite të mobilizimeve të koordinuara kundër « turizmit të tepruar » në territoret e tyre. Në Barcelonë, Lisbonë, Napul ose në Kanarie, turizmi masiv po rindërton hapësirat urbane, shpesh në dëm të komuniteteve lokale. Këto manifestime pasqyrojnë tensione në rritje midis dinamikave të turizmit të tepruar dhe një kundërshtimi lokal gjithnjë e më të zëshëm.

Nëse Barcelona është bërë një simbol i rezistencës sociale ndaj efekteve negative të turizmit shkatërrues dhe ekstraktiv, ajo është larg të qenit e vetme. Këto dhjetë dy muajt e fundit, destinacione si ishujt Kanarie, Malaga ose edhe Balearët kanë përjetuar gjithashtu mobilizime masive kundër teprimit të turizmit.

Përfundimi është i dukshëm, dhe madje shkruhet edhe në mure: apartamentet turistike të mbuluara me grafite « turistët shkojnë në shtëpi » janë tashmë një peizazh i njohur në shumë qytete spanjolle. Sidoqoftë, nuk janë individët turistë ata që akuzohen, por varësia e tepruar nga turizmi, e cila gradualisht ka dëbuar shumë banorë nga banesat dhe lagjet e tyre.

Si arritëm këtu? Pas rënies së kufizimeve të lidhura me Covid-19, turizmi ndërkombëtar ka u rikthyer fuqishëm në shumë qytete mesdhetare. Ky rikthim masiv ushqen një zemërim në rritje brenda popullsisë lokale, e cila përballet me një transformim urban që po përjeton në kurriz të saj.

Banorët janë veçanërisht të shqetësuar për mungesat e strehimit, pasigurinë e punës të lidhura me turizmin, ose ndikimin mjedisor. Në Barcelonë, privatizimi i hapësirave publike është gjithashtu në qendër të kritikave, i përkeqësuar nga ngjarje prestigjioze si America’s Cup ose Grand Prix i Formula 1, të cilat nuk përfitojnë shumë për banorët.

Kjo fronde përkthehet si një ndjenjë e përgjithshme e lodhjes, të cilën nuk mund ta fshihësh më duke e hedhur poshtë si një dëshirë të thjeshtë ose si NIMBYisme » (Not In My Back Yard : « Jo këtu në oborrin tim », qëndrim që përfshin miratimin e një projekti nëse bëhet diku tjetër, por refuzimin nëse është pranë vendbanimit të tij, ndrl). Kjo kundërshtim nxjerr në pah pabarazitë strukturore të thella, konfliktet rreth hapësirës urbane, drejtësisë sociale dhe raportet e pushtetit që ushqejnë rritjen e pakontrolluar të sektorit turistik.

Një aktivizëm në ndryshim

Aktivizmi kundër turizmit në Barcelonë daton nga mesi i viteve 2010, kur lagje si Barceloneta filluan të kundërshtonin rolin e turizmit në gentrifikim dhe zhvendosje të popullsisë. Që atëherë, kolektive si Asambleja e lagjeve për uljen e turizmit (ABDT) denoncojnë politikat publike që forcojnë varësinë nga ekonomia turistik.

ABDT preferon të flasë për turizëm të masovizuar në vend të mbingarkesës turistike. Sipas tyre, termi mbingarkesë turistike tenton të depolitizojë debatin, duke e reduktuar atë në një çështje të numrit të vizitorëve. Thelbi i problemit, thonë ata, qëndron tek pabarazitë sistemike të lidhura me grumbullimin kapitalist, natyrën ekstraktive të turizmit, dhe një model që kap pasurinë kolektive në dobi të interesave private.

Ajo që veçon këtë valë të re të aktivizmit është kalimi nga kundërshtimi i drejtpërdrejtë në zhvillimin e propozimeve konkrete. Gjatë një proteste të madhe në korrik të vitit 2024 në Barcelonë, aktivistët prezantuan një manifest që kërkon uljen e varësisë ekonomike nga turizmi, dhe fillimin e një tranzicioni drejt një ekonomie ekologjike-sociale.

Propozime konkrete

Ndër kërkesat e tyre: të përfundojë subvencionet publike për promovimin turistik, të rregullohet qiraja e shkurtër për të luftuar humbjen e banesave, të ulet trafiku i anijeve turistike, dhe të përmirësohen kushtet e punës me paga të denja dhe orare të qëndrueshme. Manifesti gjithashtu kërkon diversifikimin e ekonomisë, rikthimin e infrastrukturës turistike për përdorime sociale, dhe zhvillimin e mekanizmave mbështetës për punëtorët në rrezik.

Në fundjavën e 27 prillit 2025, rrjeti Evropa e Jugut kundër turizmit u mblodh në Barcelonë për të përcaktuar një rrugë politike të përbashkët. Këtu u parashikua manifestimi i koordinuar në disa qytete të Evropës së Jugut më 15 qershor 2025.

Ata më të cenueshëm që preken veçanërisht

Aktivistët kundër turizmit shpesh akuzohen për turizëmofobi ose për NIMBYizëm.

Këto kritika injorojnë megjithatë faktin se ekonomitë e bazuara në turizëm prekin kryesisht grupet e margjinalizuara: qiramarrës të cenueshëm, punëtorë sezonalë, migrantë, të rinj në vështirësi. Lëvizjet shoqërore të qyteteve mesdhetare kanë përfshirë këtë dimension, duke zgjeruar luftën e tyre përtej turizmit për të përfshirë çështjet e banesës, punës, klimës dhe mbrojtjes së hapësirës publike.

Ata po përballen kështu me efektet e përbashkëta të turizmit: ndarja shoqërore e punës, pabarazitë gjinore, koncentrimi i kapitalit. Dhe tregojnë, përmes veprimeve të tyre, se një pjesë e madhe e banorëve dëshirojnë sot të preferojnë mirëqenien kolektive sesa rritjen ekonomike.

Universitarët dhe udhëheqësit politikë pasivë

Tanto studiuesit sa edhe vendimmarrësit publikë po vështirësohen të përgjigjen ndaj kërkesave të protestuesve. Shumë studime fokusohen në menaxhimin e rrjedhave turistike, në turizmin e qëndrueshëm, ose në potencialet e tij për emancipim. Por të rralla janë ato që marrin seriozisht përvojat e banorëve, ose analizojnë se si ky sektor gjeneron pasiguri, përjashtim dhe pabarazi mjedisore.

Politikat publike zakonisht kufizohen në menaxhimin e rrjedhave ose transportit, pa sfiduar rritjen turistike as pabarazitë e pushtetit. Ky trajtim sipërfaqësor vetëm vazhdon të mbajë gjallë shkaqet e thella të tensioneve aktuale.

Përtej ndikimit në qytete, pasiguria e punës në turizëm mbetet thelbësore. Disa vende të punës paguhen keq, janë të paqëndrueshme dhe sezonale. Ndërsa institucionet ndërkombëtare lavdërojnë përfitimet e turizmit për punësimin, pyetja „Çfarë lloj vende pune?“ shpesh lihet pa përgjigje.

Për të ardhmen, kërkimi më i bazuar në realitet është i nevojshëm: ndërsektorial, etnografik, dhe në kohë të gjatë. Vetëm në këtë mënyrë mund të ndriçohet veprimi publik dhe të pritet me ndarje logjika e grabitqarit dhe e prodhimit që nxisin pabarazitë shoqërore.

Nuk duhet më të shohim këto mobilizime si thjesht shqetësime lokale, por si shenja të një luftë më të gjerë për drejtësi shoqërore. Ato tregojnë se është e mundur të hartohen, kolektivisht, alternativa që fokusohen në nevojat e banorëve, jo vetëm në rritje pa kufi.

Rishikimi i turizmit urban është rishikimi i qytetit si një hapësirë e denjë për banorët e tij – jo vetëm si një peizazh për vizitorët. Për këtë, duhet të përballen pabarazitë që janë në zemër të proceseve të turistifikimit.