Nuk ka magji për të eliminuar të gjithë plastikën në planetë

Vetëm në 70 vjet, ne kemi kaluar nga prodhimi i dy tonësh të plastikës në vit (në vitin 1950) në më shumë se katërqind (në vitin 2022). Për më tepër, këto shifra janë përshpejtuar në shekullin XXI. Që nga viti 2000, është prodhuar më shumë se gjysma e sasisë totale të plastikës ekzistuese. Nëse vazhdojmë këtë progres, pritet që deri në vitin 2050 prodhimi të afrohet me 1.500 milionë tonë.

Nga kjo sasi e madhe totale e plastikës, riciklohet më pak se 20 %. Është e qartë se përfitimet e mëdha të plastikës shoqërohen me një barrë të tmerrshme: ndotjen mjedisore të lidhur, e cila çdo ditë bëhet më e madhe.

Dhe nëse me një magji mund të eliminojmë plastikën?

Pavarësisht se ekziston një debat i gjerë kritik mbi plastikën, nëse duam ta konsiderojmë seriozisht, pa demagogji, zëvendësimin e saj, duhet të përfshijmë materiale të tjera si qelqi, metali, druri ose qeramika. Këto alternativa, edhe pse të dobishme, paraqesin sfida të rëndësishme.

Së pari, janë materiale më të rënda, gjë që nënkupton kosto më të larta energjetike. Për shembull, një shishe qelqi me një litër mund të peshojë deri në njëzet herë më shumë se një e barabartë në kapacitet me plastikë.

Nga ana tjetër, çfarë do të ndodhte me deforestimin e pyjeve nëse druri zëvendësonte plastikën dhe përdorej masivisht? Çfarë mbetjesh do të krijoheshin nga prodhimi masiv i qelqeve dhe metaleve? Për më tepër, ato do të prodhonin mbetje të vështira për përpunim dhe riciklim. Shuma e të gjitha këtyre faktorëve do të përbënte një ndikim shumë të dëmshëm për planetin tonë.

Rasti i spitaleve

Plastikët kanë transformuar mënyrën tonë të jetesës në mënyrë të pakthyeshme, por mungesa e tyre do të ndryshonte rrënjësisht shoqërinë tonë. Prandaj, është thelbësore përdorimi i përgjegjshëm i tyre dhe zhvillimi i alternativave të qëndrueshme për të siguruar një të ardhme më të pastër dhe më të shëndetshme.

Kështu, sektorë si mjekësia ose automotivi kanë evoluar në mënyrë eksponenciale falë zhvillimit të plastikës. Të gjithë kritikët e këtij materiali, që e shohin të mundur zëvendësimin e tij, do t'u pyesja: si do të menaxhonin një spital pa plastikë? Nga çfarë materiali do të prodhonin dorezat, tubat, injeksionet ose çantat e gjakut dhe serumit? Çfarë do të përbënte mungesa e plastikës në sigurinë dhe higjienën në spitalet?

Është e ligjshme dhe realistë të parashtrojmë, po, se plastika e një përdorimi është duke u përdorur në mënyrë të tepruar në qendrat shëndetësore. Për shembull, një studim në një spital në Mbretërinë e Bashkuar tregoi se një operacion i thjeshtë për amigdalit ishte duke gjeneruar më shumë se një qind pjesë të veçanta të mbetjeve nga plastika.

Në këtë moment, plastika është thelbësore dhe e papërmbushshme në mjekësi; pa të shumë jetë do të humbnin.

A është e paevitueshme apo e tepruar në përdorim?

Jo vetëm sektori mjekësor varet nga plastika, por edhe të tjerë do të kërkonin zgjidhje nëse kjo do të eliminonte. Nga sektori ushqimor deri te ai i shërbimeve ose teknologjisë, do të ngrinin pyetje bazike si: a mund të mbajmë ritmin e shpejtë të rritjes së pajisjeve elektronike në shoqërinë aktuale? Çfarë do të ndodhte me teknologjitë e reja?

Deklarata se, pa plastikë, sistemi ynë ushqimor do të rrëzonte është e rrezikshme, por mjaft e realizueshme. Çfarë lloji të ambalazheve do të kishim? A do të mund të mbajmë të freskëta dhe të sigurta ushqimet? A do të mund të garantojmë furnizimin me ushqim në të gjithë planetin?

Pra, a mund të bashkëjetojmë pa plastikë? Përgjigjja është jo, por kjo nuk është pengesë për të parë se rritja e pakontrolluar dhe e paqëndrueshme e përdorimit të saj paraqet një problem të vështirë për zgjidhje: ndotjen plastike.

Nanoteknologjia hyn në veprim

Nëse duam të kemi një ekuilibër në lidhje me përdorimin përgjegjës të plastikës, duhet të rishqyrtojmë në mënyrë thelbësore mënyrën se si i prodhojmë, i përdorim dhe i ripërdorim ato, në mënyrë që ato të mos shndërrohen vetëm në mbetje pa përdorim. Ekonomia qarkuese mund të jetë një qasje interesante për të arritur këtë qëllim.

Es këtu që hyjnë në lojë avancime të reja, si nanoteknologjia e dizajnuar për të zbuluar ndryshime mikrobiane ose biochimike në ushqimet. Në këtë kontekst, ekipe të ndryshme kërkimore punojnë në “ambalazhe inteligjente”, të cilat do të na ofrojnë informacion mbi produktin që përmban.

Gjithashtu do të jetë kyçe në të ardhmen përmirësimi i teknikave të riciklimit dhe përkushtimi i vendosur për riciklimin kimik, ku mbeturinat polimere ndryshojnë strukturën e tyre kimike për t'u përdorur si lëndë e parë në prodhimin e plastikave të reja. Një qasje plotësisht në përputhje me ekonominë qarkuese. Pavarësisht përfitimeve të saj, këtu ende duhet të kalojmë disa pengesa, si ato energjetike dhe ato të performancës në krahasim me riciklimin mekanik.

Ndryshimi i zakoneve

Një botë pa plastike nuk është e mundur, por edhe një botë me konsumimin aktual të tyre, gjithashtu nuk është. Kështu, një thirrje për veprim për të përfunduar varësinë tonë nga plastika duhet të shoqërohet me hapa të qartë dhe të prekshëm, me një kuptim të implikimeve të zgjedhjeve tona.

Nëse duam të kalojmë drejt një ekonomie qarkuese, mbetet vetëm të largohemi nga modeli aktual i “konsumoj, prodhoj, hedh”. Duhet të ripërdorim produktet në mënyrë që të jenë më të qëndrueshëm, të ripërdorshëm, të riparueshëm dhe të riciklohen. A jemi gati të ndryshojmë zakonet tona? Përgjigjja ndaj kësaj pyetjeje do të përcaktojë të ardhmen tonë me ose pa plastike.