Shëndeti në mes të kolapsit: Si përpjekjet e një gruaje sollën shpresë në kampet e zhvendosjes në Sudan

Ndërsa heronj lokalë si Samia Osman kanë dalë në pah, përgjigjja ndërkombëtare mbetet e heshtur

Fillimisht publikuar në Global Voices

Foto e Samia Osman, e përdorur me leje.

Nga Ragaa Dawood 

Në qytetin Sudanese të prekur nga lufta të Shendi, në shtetin e Nilit, mbi 40,000 njerëz të zhvendosur nga lindja Al-Jazira gjenden të mbushur në strehime të improvizuara, duke përjetuar një krizë humanitare të rëndë. Këto shifra nga nëntori 2024 bazohen në vlerësime të brendshme të ofruara nga Drejtoria e Shëndetësisë së Shendi dhe vullnetarë në terren.

Me çmime në rritje të barnave, një ringjallje e kolerës, dhe malnutrimi i gjerë, shpresa u bë një mall i rrallë. Por, mes këtij dëshpërimi, udhëheqja e një gruaje doli në pah.

Samia Osman, kreu i Departamentit të Shëndetësisë dhe Popullatës në rajonin e Shendit, u nderua kohët e fundit nga komuniteti i Barankos për përpjekjet e saj të jashtëzakonshme në mbrojtjen e shëndetit publik. Përgjigjja e saj ndaj fluksit të papritur të familjeve të zhvendosura, shumica duke ikur nga sulmet nga Forcat e Mbështetjes së Shpejtë (RSF), ofroi një linjë të përkohshme ndihme për një popullsi të cenueshme.

Konteksti i luftës

Më 15 prill 2023, njësitë RSF lançuan sulme të koordinuara ndaj Forcave të Armatosura Sudaneze (SAF) në kryeqytetin Khartoum, duke shënuar fillimin e luftës së katërt civile të vendit. Sulmet ishin kulmi i tensioneve midis ushtrisë dhe RSF-së, veçanërisht mbi planet për integrimin e kësaj të fundit në ushtri.

RSF, e formuar nga milicia Janjaweed të akuzuar për mizori në Darfur gjatë viteve 2000, është implikuar në shkelje të rënda të të drejtave të njeriut, duke përfshirë sulme ndaj komunitetit Masalit në Darfurin Perëndimor.

Human Rights Watch (HRW) ka akuzuar të dyja palët e luftës për bombardime të paarsimtuara të zonave të banuara, me RSF “që synon qëllimisht spitalet,” sipas Mohamed Osman, studiues për divizionin e Afrikës së tyre.

Një krizë e shkaktuar nga dhuna

Që nga tetori i vitit 2024, civilët në fshatrat e gjithë lindjes së Al-Jazira janë duke ikur nga sulmet brutale të milicisë RSF. Këto sulme, të shkaktuara nga kalimi në anën e ushtrisë sudaneze i një komandanti lokal të RSF-së, çuan në vrasje masive, plaçkitje dhe zhvendosje. Sipas dëshmitarëve dhe raportimeve, mbi 343,000 njerëz janë larguar nga Al-Jazira drejt zonave si Shendi dhe Gedaref, me shumë që mbërrijnë pa asgjë, të sëmurë dhe të traumatizuar.

Kushtet humanitare u përkeqësuan shpejt. Deri në tetor 2024, insulina bëri të papërballueshme, duke arritur 15,000 SDG (25 USD) për dozë, sipas vullnetarëve në terren.

Në nëntor të atij viti, shpërthimet e kolerës morën të paktën 23 jetë vetëm në Shendi, sipas raporteve gojore nga Drejtoria e Shëndetësisë së Shendit të ndara me Mjekët pa Kufij dhe ekipe shëndetësore komunitare.

Gratë, fëmijët, dhe të moshuarit ishin në mënyrë disproporcionale prekur, megjithatë, nga mungesa e aksesit në ushqim, ilaçe, dhe shërbime sanitare.

Një përgjigje shëndetësore komunitare

Në udhëheqjen e Samia Osman, përgjigjet emergjente shëndetësore u vendosën shpejt. U krijua një qendër izolimi e përkohshme me 16 tenda, e pajisur me sanitare bazë dhe energji elektrike. Kjo facilitet shërbeu për mijëra njerëz të zhvendosur, duke ofruar triage për fëmijë, gra shtatzëna, dhe pacientë me sëmundje kronike.

Në nëntor 2024, departamenti i shëndetësisë lançoi një fushatë masive vaksinimi në bashkëpunim me UNICEF-in, duke arritur mbi 20,600 individë. Klinika mobile u vendosën për të arritur strehimet e largëta, ku aksesimi në kujdes ishte pothuajse i pamundur.

Osmani gjithashtu organizoi një workshop trajnimi për monitorët shëndetësorë të komunitetit për të raportuar shenjat e hershme të sëmundjeve të transmetueshme nga uji dhe infeksione të tjera, duke forcuar sistemin lokal të vëzhgimit. Ndërkohë, një klinikë bamirësie e re, Klinika Al-Ne’ma, u lançua për të ofruar kujdes falas për civilët e plagosur.

Sfida mjedisore dhe logjistike

Me rritjen e densitetit të popullsisë në kampet, prodhimi i mbeturinave në Shendi u rrit në mënyrë të jashtëzakonshme. Si përgjigje, shërbimet e pastrimit bashkiak dhe përpjekjet për dezinfektimin e burimeve të ujit u intensifikuan për të parandaluar përhapjen e mëtejshme të sëmundjes.

Pavarësisht burimeve të kufizuara dhe fragilitetit institucional, iniciativa e Osmanit frymëzoi të dyja palët, zyrtarët dhe banorët. Ajo bashkëpunoi me komitetet lokale të sigurisë, Universitetin e Shendit, dhe partnerët humanitarë për të siguruar medikamente dhe personel mjekësor.

Njohja komunitare dhe rëndësia kulturore

Në shkurt 2025, të ndikuar nga përpjekjet e Osmanit, komuniteti i zhvendosur në Baranko organizoi një ceremoni modeste për ta nderuar atë. Ata i dhanë asaj dhuratën e një shalli tradicionale dhe një shenjë falënderimi të bërë me dorë.

Samia Osman duke marrë falënderim nga komuniteti Baranko në shkurt 2025. Fotografia përdoret me leje.

Kjo shenjë mirënjohjeje rezonon thellë brenda vlerave kulturore sudaneze, ku rezistenca kolektive dhe njohja e mirësisë mbeten jetike, edhe në kohë krize. Ngjarja nuk ishte vetëm një shenjë vlerësimi, por edhe një moment shërimi kolektiv.

Një pamje më e gjerë e neglizhencës

Në ndërkohë që heronjtë lokalë si Samia Osman ndërmarrin hapa, përgjigjja ndërkombëtare mbetet e heshtur. Ndihma është e pakët, dhe mbulimi i krizës së zhvendosjes në rritje të Sudanit është i kufizuar. Punonjësit shëndetësorë vazhdojnë të operojnë nën kondicione të rrezikshme dhe të lodhshme.

Sipas Kombeve të Bashkuara, më shumë se 15 milionë njerëz janë aktualisht të zhvendosur brenda dhe jashtë Sudanit, me pothuaj gjysmën e popullsisë që ka nevojë për ndihmë humanitare.

Kjo histori, ndërsa thekson guximin e një gruaje, është një pasqyrë e një neglizhence më të gjerë, një kujtesë se kriza e Sudanit është larg përfundimit dhe se ata që përpiqen të mbajnë vijën e frontit meritojnë njohje dhe mbështetje globale.