A diskriminohet populli i folësve të arabishtes në Spanjë?

Pjesa më e madhe e njerëzve jemi të zakonshëm të dëgjojmë dhe të përdorim fjalë si “homofobi” ose “klostrofobi”; por a keni dëgjuar ndonjëherë fjalën “glotofobi”? Pavarësisht se fillimisht mund të duket, glotofobia nuk ka të bëjë me ndjenjën e antipatisë ndaj glotoneve ose glotonisë. Bëhet fjalë për një lloj diskriminimi që ndikon në një gjuhë ose një variant të gjuhës dhe në folësit e saj (etimologjia e saj është nga glotta, gjuhë në greqisht, dhe fobia, refuzim ose antipati).

Edhe pse gjithmonë ka ekzistuar përjashtimi ose përbuzja në kontekste të caktuara ndaj një gjuhe ose varianti gjuhësor, ose është diskriminuar disa persona dhe komunitete për shkak të përdorimit të gjuhës, termi glotofobia u krijua në vitin 2016 nga sociolinguisti francez Philippe Blanchet dhe tashmë përdoret gjerësisht në këtë fushë të kërkimit.

Gjuha, stereotipet dhe paragjykimet

Origjina e qëndrimeve negative ose pozitive ndaj gjuhëve të caktuara dhe folësve të tyre është kulturore: bëhet fjalë për ideologjive ose besime të përbashkëta që folësit i brendësojnë pa u kuptuar. Në fushën e Spanjës, për shembull, konsiderimi i spanjishtes standarde si varianti i vetëm i përshtatshëm për kontekste të caktuara ka pasur si rezultat diskriminimin tradicional të varianteve të tjera rajonale si andaluzja, murciana ose canaria.

Lexoni më shumë: Ju mund të jeni duke vuajtur nga “pasiguria gjuhësore” pa e ditur

Gjatë historisë, gjuha arabe ka pësuar persekutime të veçanta në kontekstin spanjoll. Inkuizicioni kërkonte libra të shkruar në arabisht midis moriskëve të shekullit të XVI për t'i akuzuar ata se ishin të rremë të krishterë, dhe Korrtë Valencianë, në vitin 1564, dhe Filip II në territoret e Kurorës së Kastilisë, në vitin 1567, ndaluan përdorimin e gjuhës arabe të folur dhe të shkruar.

Dariya ceutí, një gjuhë e minorizuar

Që nga fundi i shekullit të XIX, në qytetin e Ceutës është folur një variant i arabishtes i njohur si dariya. Aktualisht, gati gjysma e popullsisë së saj flasin dariya ceutí, pavarësisht se spanjishtja është gjuha më prestigjioze shoqërore dhe nga mësimi i saj varet e ardhmja e punës së banorëve të saj dhe integrimi i saj i përsosur në shoqëri ceutí.

Arabishtja ceutí është e minorizuar dhe diskriminuar. Një provë e kësaj është se Asambleja e Ceutës refuzoi në janar një propozim për mbrojtjen e dariya dhe kulturës së saj, ashtu siç ishte rekomanduar nga Carta Evropiane e Gjuhëve Rajonale ose Minoritare të Këshillit të Evropës në një raport të vitit 2024 shtator.

Në debatin që u krijua për këtë çështje, dariya u barazua me hindisht dhe hebraishten (gjuhë që pothuajse kanë zhdukur në qytet), ashtu siç përfshihet në aktet e këtij mbledhjeje. Kështu u zbeh rëndësia e varietetit arab.

Fobia gjuhësore në rrjete sociale

Por përtej qëndrimeve të institucioneve, sot mjetet për të praktikuar fobinë gjuhësore janë shumëzuar: rrjetet sociale ose komentet e lexuesve në median digjitale janë plot me inkuizitorë që japin mësim, herë pas here mbështetur në anonimat. Shihni për shembull komentet për këtë lajm.

Një shembull tjetër është meme që u publikua disa javë më parë në profilin e X të Partisë Popullore (PP) që thoshte: “Nëse kërkon ndihmë në arabisht vjen më shpejt”. Përmes kësaj identifikimi të gjuhës me një komunitet të caktuar njerëzish, të karakterizuar përgjithësisht nga një situatë sociale specifike, arrihet të stigmatizohet të gjithë folësit e kësaj gjuhe dhe ka pasoja në perceptimin social të kolektivit arabofon.

Një shembull tjetër i glotofobisë ndaj arabishtes nga ana e partive politike është pozicioni i Vox në rajonin e Murcia-s. Në këtë komunitet autonom spanjoll, programi i mësimit të gjuhës arabe zbatohet në shtatë qendra të rajonit (dhjetë në vitin e ardhshëm), ku marrin pjesë një total prej 348 nxënësish (nga gjithsej 320,000 në të gjithë komunitetin), dhe Vox propozon që të ndalen ofrimet. Pse nuk mësohet arabisht për nxënësit që familjet e tyre e flasin, ndërsa anglishtja, frëngjishtja ose gjermanishtja konsiderohen një pasurim i kurrikulës? Mund të themi gjithashtu në këtë rast se pas kësaj propozimi qëndron glotofobia.

Lexoni më shumë: Gjuha e shtëpisë dhe gjuha e klasës: ta përfshijmë gjuhën familjare në klasë

Hierarkizimi i gjuhëve

Gjuha arabe është e pesti me numrin më të madh të folësve vendas në botë (midis 250 dhe 300 milionë) dhe e gjashta nëse konsiderojmë edhe ata që e flasin si gjuhë të dytë. Mes të gjithë këtyre miliona njerëzve, ekziston një shumëllojshmëri situatash si në kolektivin e folësve të spanjishtes të shpërndarë në mbarë botën.

Disa punime tregojnë se si ideologjitë dhe qëndrimet e disa folësve ndaj gjuhëve formojnë një hierarki midis tyre që ndahet ose transmetohet tek pjesa tjetër e shoqërisë. Arabishtja zakonisht zë një vend shumë të ulët në këtë hierarki për shkak të gjithmonë motiveve jashtëgjuhësore, siç e tregojmë në një punim që do të publikohet së shpejti në Revista Ndërkombëtare e Sociologjisë së Gjuhës.

Këto ide arrijnë dhe formësojnë mendimet e folësve dhe, për rrjedhojë, të shoqërisë, dhe mund të bëjnë që fobia gjuhësore ndaj folësve të disa prej varianteve të shumta të gjuhës arabe të bëhet diçka e zakonshme.