A mundshme që Izraeli të vazhdojë të justifikojë luftën n...

Më 7 tetor 2023, më shumë se 1.000 militantë të Hamasit pushtuan jugun e Izraelit dhe filluan një valë vrasjesh, duke vrarë 1.200 burra, gra dhe fëmijë dhe duke rrëmbyer edhe 250 persona të tjerë. Ishte masakra më vdekjeprurëse e hebrejve që nga Holokausti.

Atë ditë, kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, i tha vendit: “Izraeli është në luftë”. Forcat e Mbrojtjes së Izraelit (IDF) filluan menjëherë një fushatë ushtarake për të siguruar lirimin e pengjeve dhe për të mposhtur Hamasin. Që nga ajo ditë, më shumë se 54.000 palestinezë u vranë, shumica prej tyre gra dhe fëmijë.

Izraeli argumentoi se përgjigja e tij është e justifikueshme nga e drejta ndërkombëtare, pasi çdo komb ka “të drejtën e brendshme për t’u mbrojtur”, siç deklaroi Netanyahu në fillim të vitit 2024.

Kjo bazohet në të drejtën e vetëmbrojtjes së të drejtës ndërkombëtare, e cila përshkruhet në Nenin 51 të Kartës së Kombeve të Bashkuara të 1945 në këtë mënyrë:

Asgjë në këtë Kartë nuk duhet të dëmtojë të drejtën e brendshme për vetëmbrojtje individuale ose kolektive nëse ndodh një sulm i armatosur ndaj një anëtari të Kombeve të Bashkuara[…]

Në fillim të luftës, shumë vende ranë dakord se Izraeli kishte të drejtë të vetëmbrohej, por ajo që kishte rëndësi ishte si do ta bënte këtë. Kjo do të sigurojë që veprimet e tij të jenë të koherente me të drejtën ndërkombëtare humanitare.

Megjithatë, 20 muaj pas sulmeve të 7 tetorit, shfaqen çështje thelbësore ligjore nëse kjo justifikim i vetëmbrojtjes është ende i vlefshëm.

A mund të ushtrojë Izraeli vetëmbrojtje pa fund? Apo tani po zhvillon një luftë agresioni kundër Palestinës?

A autodefesa në ligj

Autodefesa legjitime ka një histori të gjatë në të drejtën ndërkombëtare.

Parimet moderne të autodefesës janë përcaktuar në shkëmbime diplomatike mbi një incident të vitit 1837 që përfshinte një anije amerikane, The Caroline, pasi ishte shkatërruar nga forcat britanike në Kanada. Të dy palët ranë dakord se një ushtrim autodefese do të kërkonte që britanikët të demonstrojnë se sjellja e tyre nuk ishte “irracionale ose e tepruar”.

Koncepiti i autodefesës gjithashtu është përdorur gjerësisht nga Aleatët në Luftën e Dytë Botërore si përgjigje ndaj agresionit gjerman dhe japonez.

Autodefesa fillimisht u përcaktua në ligj si e drejta për t’u përgjigjur ndaj një sulmi nga një shtet. Megjithatë, ky kuadër është zgjeruar gjatë dekadave të fundit për të përfshirë sulmet nga agjentë jo shtetërorë, si Al-Qaeda pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001.

Izraeli është një shtet legjitim dhe i njohur në komunitetin global dhe anëtar i Kombeve të Bashkuara. E drejta e tij për autodefesë gjithmonë do të mbetet e paprekur kur ai përballet me sulme nga fqinjët e tij ose aktorë jo shtetërorë, si Hamas, Hezbollah ose rebelët Houthi në Jemen.

Megjithatë, e drejta për autodefesë nuk është e pafund. Ajo është e kufizuar nga parimet e nevojës dhe proporcionalitetit.

Testi i nevojës është plotësuar në luftën aktuale për shkak të dhunës ekstreme të sulmit të Hamasit më 7 tetor dhe marrjes së pengjeve. Këto ishin veprime që nuk mund të injoroheshin dhe kërkuan një përgjigje, për shkak të kërcënimit që Izraeli vazhdonte të përballej.

Testi i proporcionalitetit gjithashtu është plotësuar fillimisht. Operacioni ushtarak i Izraelit pas sulmit ishte natyrë strategjike, me fokus në kthimin e pengjeve dhe shkatërrimin e Hamasit për të eliminuar kërcënimin e menjëhershëm që grupi përfaqësonte.

Pyetja ligjore tani është nëse Izraeli ende ushtron legjitimisht autodefesën në përgjigje të sulmeve të 7 tetorit.

Kjo është një çështje aktuale, veçanërisht për shkak të komenteve të Ministrit të Mbrojtjes të Izraelit, Izrael Katz më 30 maj, që Hamas do të “shkatërrohej” nëse nuk pranohej një marrëveshje e propozuar për armëpushim.

Këto komente dhe sjellja e vazhdueshme e Izraelit gjatë luftës ngre pyetjen nëse proporcionaliteti ende po respektohet.

Një provë e proporcionalitetit

Rëndësia e proporcionalitetit në vetëmbrojtje është mbështetur në vitet e fundit nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë.

Sipas së drejtës ndërkombëtare, proporcionaliteti mbetet i rëndësishëm gjatë gjithë konfliktit, jo vetëm në përgjigjen fillestare ndaj një sulmi.

Edhe pse ligji lejon që një luftë të vazhdojë deri sa agresori të dorëzohet, ai nuk legjitimon shkatërrimin e plotë të territorit ku po luftohet agresori.

Parimi i proporcionalitetit gjithashtu ofron mbrojtje për civilët. Veprimet ushtarake duhet të drejtohen kundër forcave të huaja që kanë kryer sulmin, jo kundër civilëve.

Edhe pse Izraeli ka synuar luftëtarët e Hamasit në sulmet e tij, përfshirë ata që orkestruan sulmet e 7 tetorit, këto veprime shkaktuan viktima të konsiderueshme civile palestineze si pasojë e ngatërrimit.

Prandaj, në terma të përgjithshëm, sulmi ushtarak i vazhdueshëm prej 20 muajsh kundër Hamasit, me numrin e lartë të viktimave civile, raportimet për urie dhe shkatërrimin e fshatrave dhe qyteteve të Gaze, sugjerojnë që ushtrimi i vetëmbrojtjes së Izraelit është bërë joproporcional.

Parimi i proporcionalitetit gjithashtu bën pjesë në të drejtën ndërkombëtare humanitare. Megjithatë, veprimet e Izraelit në këtë drejtim janë një çështje ligjore e veçantë që është objekt i hetimit nga Gjykata Penale Ndërkombëtare.

Qëllimi im këtu është vetëm të vlerësoj çështjen ligjore të proporcionalitetit në vetëmbrojtje dhe në të drejtën ndërkombëtare.

Ribërja e pengjeve është vetëmbrojtje e ligjshme?

Izraeli mund të argumentojë veç e veç se po ushtron të drejtën e vetëmbrojtje të ligjshme për të shpëtuar pengjet e mbajtura nga Hamas.

Megjithatë, shpëtimi i qytetarëve si një ushtrim i vetëmbrojtjes është legjislativisht i kontestueshëm. Izraeli vendosi një precedent në vitin 1976, kur ushtarët shpëtuan 103 pengje hebreje nga Entebbe, Uganda, pasi aeroplani i tyre u rrëmbye.

Në të drejtën ndërkombëtare aktuale, ka shumë pak shembuj të tjerë ku kjo interpretim i vetëmbrojtjes është adoptuar - dhe asnjë konsensus ndërkombëtar mbi përdorimin e saj.

Në Gaza, madhësia, shkalla dhe kohëzgjatja e luftës së Izraelit shkojnë shumë përtej një operacioni shpëtimi pengjesh. Qëllimi i tij është gjithashtu eliminimi i Hamasit.

Duke u përballur me këtë, shpëtimi i pengjeve si një akt i vetëmbrojtjes nuk është, pa dyshim, një justifikim i përshtatshëm për operacionet ushtarake në zhvillim të Izraelit.

Një akt agresioni?

Nëse Izraeli nuk mund të mbështetet më te vetëmbrojtja për të justifikuar fushatën e tij ushtarake në Gaza, si do të karakterizoheshin veprimet e tij sipas ligjit ndërkombëtar?

Izraeli mund të pretendonte se po kryen një operacion sigurie si një fuqi pushtuese.

Megjithëse Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë tha në një këshillim konsultativ vitin e kaluar se Izraeli ishte i përfshirë në një okupim të paligjshëm të Gazas, gjykata qartësoi në mënyrë të veçantë se nuk ishte duke trajtuar rrethanat që evoluuan pas 7 tetorit.

Izraeli vazhdon, në fakt, të veprojë si një fuqi pushtuese, edhe pse nuk ka ri- okupuar fizikisht të gjithë Rripin e Gazës. Kjo është e pavlefshme, duke pasur parasysh kontrollin efektiv që ushtron mbi territorin.

Megjithatë, shkalla e operacioneve të IDF-së përbën një konflikt të armatosur dhe tejkalon shumë operacionet ushtarake të kufizuara për të rivendosur sigurinë si një fuqi pushtuese.

Në mungesë të ndonjë baze tjetër legjitime për veprimin aktual të Izraelit në Gaza, ekziston një argument i fortë se ajo që po ndodh është një akt agresioni. Karta e Kombeve të Bashkuara dhe Statuti i Romës së Gjykatës Penale Ndërkombëtare ndalojnë aktet e agresionit të pajustifikuara ndryshe nga ligji ndërkombëtar.

Këto veprime përfshijnë invazione ose sulme nga forcat ushtarake të një shteti, okupime ushtarake, bombardime dhe bllokada. Të gjitha këto kanë ndodhur - dhe vazhdojnë të ndodhin - në Gaza.

Një komunitet ndërkombëtar e dënoi, me të drejtë, invazionin e Rusisë si një akt i agresionit në Ukrainë. A do ta bëjë të njëjtën tani me veprimin e Izraelit në Gaza?