Analizë: Diplomacia braziliane kufizohet në dënon Izraelin dhe largohet nga udhëheqja që dëshiron të ushtrojë

Manifestimi i Itamaraty duke dënuar sulmet e Izraelit ndaj Iranit tingëllon, në pamje të parë, si një ripërtrirje e parimeve të çmuara për traditën diplomatike braziliane: respekt për sovranitetin, ngulm për të drejtat ndërkombëtare, mbrojtje e paqes. Por mënyra se si janë shprehur këto fjalë tregon më shumë se sa duan të fshehin. Është një përgjigje që duket e formësuar për të mos përmbushur askënd, as për të ofruar ndonjë pasojë praktike. Brazili u përgjigj shpejt, por nuk guxoi të largohet nga korniza e formulave diplomatike të përgjithshme. Megjithatë, kriza kërkon shumë më tepër se kaq.

Sulmi nuk ishte një episod periferik. Teherani u godit me intensitet ushtarak pa precedent, u vranë komandantë të lartë dhe shkencëtarë, u bombarduan instalime bërthamore dhe u pezulluan papritur kanalet e negociatave.

Duke marrë parasysh këtë skenar, përgjigjja braziliane u kufizua në fjalë të parashikuara. Me ton neutral, shprehu “dënim të vendosur” ndaj veprimit izraelit dhe përmendi shqetësimin për rreziqet ndaj paqes dhe sigurisë botërore. Nuk ka përmendur pasojë politike, thirrje për përfaqësues diplomatikë, koordinim me anëtarët e tjerë të BRICS ose iniciativë në forumet multilaterale. Qeveria braziliane, përsëri, zgjedh një retorikë që ruan traditën e saj të neutralitetit, por injoron skenarin e ri që vetë ndihmoi të ndërtohej duke pritur Iranin në bllok.

Hyrja e Iranit në BRICS në vitin 2024 ka përcaktuar pozicionimin e Brazilit në sistemin ndërkombëtar. Edhe pse grupi nuk parashikon mekanizma mbrojtjeje kolektive, ai ndan parime që përfshijnë sovranitetin, multipolaritetin dhe kundërshtimin ndaj rendit ndërkombëtar të dominuar nga fuqitë perëndimore. Kur një nga anëtarët është objekt i drejtpërdrejtë i një sulmi me këtë shkallë serioziteti, heshtja ose veprimi protokollar nuk janë më neutrale. Brazili tani është i detyruar të përgjigjet ndaj pritshmërive konkrete të solidaritetit politik — ose të përballet me akuzën e incoerencës.

Ky është dilema që diplomacia braziliane po përpiqet ta kalojë. Vendi ka interesa të rëndësishme me të dyja palët e konfliktit. Izraeli është një partner në siguri, bujqësi dhe teknologji. Në të njëjtën kohë, afrimi me Jugun e Gjelbër, i konsoliduar në G20 dhe në vetë BRICS, kërkon një përafrim simbolik dhe, në momentet e caktuara, pozicione më të qarta. Manifestimi zyrtar i Brazilit shmang çdo veprim që mund të interpretohet si zgjedhje. Por, përballë rëndësisë së sulmit, mungesa e veprimeve konkrete tashmë është një pozicion, sidomos kur vërehet nga aleatë strategjikë të sapo shtuar.

Duhet të pranohet se kjo qëndrim dobëson vetë narrativën ndërkombëtare që vendi po ndërton. Brazili kërkon të zërë një vend të veçantë si zë i moderimit, mbrojtës i paqes dhe ndërmjetësues mes polove gjeopolitike në konflikt. Kjo pretendim, megjithatë, humbet forcë kur, përballë një shkelje sovraniteti me ndikim të gjerë ndërkombëtar, diplomacia braziliane kufizohet në shprehje të përgjithshme. Ajo flet, por nuk vepron; dhe duke mos vepruar, Brazili largohet nga udhëheqja që pretendon të ushtrojë.

Në situata të tilla, koherenca midis asaj që vendi deklaron dhe masave që merr në praktikë bëhet e dukshme dhe e kërkuar. Komuniteti ndërkombëtar, sidomos partnerët e Jugut Global, vëzhgon me kujdes sjelljen diplomatike të çdo shteti. Kjo aftësi për të sinkronizuar diskursin dhe veprimin tregon nëse një qeveri është e gatshme vetëm të mbajë parashikshmërinë tradicionale ose dëshiron të transformojë qëllimet diplomatike në politika dhe veprime konkrete dhe efektive.

Në këtë episod, Brazili zgjodhi të mos tensionojë aleancat e tij, por gjithashtu nuk konfirmoi qartë angazhimin me vizionin e ri multipolar që promovon në diskurse. Sulmi izraelian ndaj Iranit përfaqëson një test për koherencën e veprimeve braziliane. Përballë tij, fjalët e Itamaraty-t kanë më pak rëndësi për atë që thonë dhe më shumë për atë që nuk po bëjnë të ndodhë.