Bujkshi peruan humb rastin për klimën kundër gjigantit të karburanteve fosile, por hap rrugën për veprime të ardhshme

Ekspertët thonë se pavarësisht nga shkarkimi i padisë, vendimi përcakton një precedent

Origjinalisht publikuar në Global Voices

Saúl Luciano Lliuya në Lagunën Palcacocha, e cila po rritet për shkak të shkrirjes së akullnajave të shkaktuar nga ndryshimi klimatike. Foto: Walter Hupiu Tapia/Germanwatch e.V., përdorur me leje.

Një gjykatë gjermane më 28 maj 2025, e hodhi poshtë padinë e një fermeri peruvian që kërkonte dëmshpërblim nga kompania gjermane e energjisë RWE për shkak se sipas tij po e rrezikonte shtëpinë e tij përmes ndryshimit klimatike, pasi gjykatësi vendosi se një vlerësim i rrezikut të dëmit ishte shumë i vogël për të vazhduar me rastin.

Megjithatë, ekspertët ligjorë dhe shkencëtarë që punojnë në ndryshimin klimatike, të cilët kanë ndjekur ngushtë rastin pionier e konsideruan si një ngjarje me rëndësi më të gjerë, duke argumentuar se vendimi konfirmoi se ndotësit kryesorë të gazrave që shkaktojnë ngrohjen e planetit mund të mbahen përgjegjës për kontributin e tyre në ndryshimin klimatike, edhe nga jashtë vendit.

Thonë se precedent mund të inkurajojë komunitetet e prekur të kërkojnë drejtësi përmes gjykatave. Delta Merner, nga Science Hub for Climate Litigation në Union for Concerned Scientists, tha vendimi “konfirmoi se shkenca e klimës mund të ofrojë një bazë për përgjegjshmëri ligjore, e cila është një precedent kritik në përpjekjen më të gjerë për përgjegjshmëri ndaj klimës.” Grupi ambientalist vuri re se dhjetëra raste të ngjashme po punojnë në mënyrë globale përmes gjykatave.

Lisa Reiser, nga Global Litigation News, suggestoi se “pyetja kryesore” ishte:

[A] mund të mbahet përgjegjëse për kontribuimin e tyre në ndryshimin global të klimës individualisht kompani me emetime të larta? Përgjigjja e Gjykatës së Lartë Rajonale të Hamm-it: po, mund! Vetëm në këtë rast të veçantë gjykata arriti në përfundimin se nuk kishte rrezik të menjëhershëm për pronën e Lliuya-s.

Sa i përket rastit të ndjekur gjerësisht, të dhjetë viteve të vjetër të fermerit Saul Luciano Lliuya, i cili pretendonte se emetimet nga gjiganti i qymyrit RWE kontribuuan në shkrirjen e akullnajave Ande dhe në një rrezik më të lartë për përmbytje për shtëpinë e tij, një gjykatë gjermane në qytetin perëndimor Hamm tha se nuk ishte e mundur të bëhej ankimim.

Gjyqtari kryesor Rolf Meyer tha se vlerësimi i ekspertëve për rrezikun e dëmit 30-vjeçar ndaj shtëpisë së paditësit prej një përqindjeje nuk ishte i lartë mjaftueshëm për të vazhduar me rastin. Megjithatë, Meyer vazhdoi, nëse do të kishte pasur një efekt më i madh negativ, një ndotës mund të ishte detyruar të reduktonte emetimet ose të paguante dëmshpërblime.

Gjyqtari shtoi se rasti i paditësit u argumentua në mënyrë koherente dhe se ishte “si një mikrokozmos i problemeve të botës midis njerëzve të hemisferës së jugut dhe të veriut, midis të varfërve dhe të pasurve.”

RWE pyet precedent ligjor

Germanwatch, një grup mbrojtës për mjedisin dhe të drejtat e njeriut që mbështet gjykimin, citi avokatin e Lliuya-s, Roda Verheyen, duke thënë se rasti do të inkurajonte më shumë padi.

Pasi vendimitit, Noah Walker-Crawford, një studiues në Institutin e Kërkimit Grantham të Shkollës së Ekonomisë në Londër, vuri re se vendimi i gjykatës do të thotë “që njerëz të tjerë [të prekur nga ndryshimet klimatike] mund të sjellin raste të tjera [dhe] mund të bazohen në atë parim.”

Sidoqoftë, RWE, e cila po heq dorë nga termocentralet e saj me qymyr, pretendoi se përpjekja për të krijuar një precedent ligjor dështoi, duke thënë, “Ne e konsiderojmë atë si një qasje plotësisht të gabuar për të kthyer sallat e gjykatave në një forum për kërkesat e OJQ-ve për politikat e mbrojtjes së klimës.”

Në një deklaratë, kompania shtoi:

RWE gjithmonë e ka konsideruar atë si një përgjegjësi civile ‘klimaterike’ që është e papranueshme sipas ligjit gjerman. Do të kishte pasoja të paparashikueshme për Gjermaninë si vend industrial, sepse në fund të fundit kërkesat mund të bëhen kundër çdo kompanie gjermane për dëmin e shkaktuar nga ndryshimet klimatike kudo në botë.

Kompania tha se ishte në rrugën e duhur për t'u bërë neutrale klimatike deri në vitin 2040 dhe se, në përgjithësi, sektori industrial gjerman kishte përparuar mirë në uljen e emetimeve të CO2 krahasuar me vendet e tjera.

Duke përdorur të dhëna nga baza e të dhënave Carbon Majors, e cila ndjek emetimet historike nga prodhuesit kryesorë të karburanteve fosile, Lliuya kishte pretenduar se RWE ishte përgjegjëse për pothuajse 0.5 përqind të emetimeve globale të shkaktuara nga njeriu që nga revolucioni industrial dhe duhet të paguajë një pjesë të kostove për t'u përshtatur me ndryshimet klimatike.

Sipas llogarive të fermerit, për një projekt mbrojtjeje nga përmbytjet prej EUR 3.5 milionësh (USD 3.9 milionë) të nevojshëm në rajonin e tij, pjesa e RWE-së do të ishte rreth EUR 17,500 (USD 19907).

Konflikti i dy lumenjve që vijnë nga masivi malor i Cordillera Blanca, ku shtëpia e fermerit peruvian Saúl Luciano Lliuya është kërcënuar nga një akullnajë që po shkrihet. Foto: Alexander Luna/Germanwatch e.V., përdorur me leje.

Fermeri 44-vjeçar, i cili familja e tij rrit misër, grurë, elb dhe patate jashtë Huaraz, nuk ishte në gjykatë gjatë vendimit. Ai shpjegoi se zgjodhi të padiste RWE, në vend të ndonjë kompanie tjetër që operon pranë shtëpisë së tij, sepse është një nga ndotësit më të mëdhenj në Evropë.

Duke folur për gazetarët nga një hotel në qytetin e tij të Huaraz, Lliuya tha se edhe pse gjykata hodhi poshtë rastin, kjo ishte një hap përpara për drejtësinë klimatike:

Që nga fillimi, ne dëshiruam të vendosnim një precedent për të mbajtur përgjegjëse kompanitë. Nuk arritëm gjithçka, por kjo ishte një hap i madh përpara për padi të tjera.

Guidë malor dhe fermer i vogël Saúl Lliuya Luciano, këtu duke vizituar Akullnajën e Aletsch në Alpe, paditi RWE dhe kërkoi drejtësi klimatike. Foto: Alex Luna/Germanwatch e.V., përdorur me leje.