Çfarë ka ndryshuar në Spanjë dy dekada pas martesës së barabartë?

Dy dekada nuk janë asgjë, por përfaqësojnë një jetë të tërë për më shumë se 75 000 çifte që nga data 3 korrik 2005 kanë mundur të formalizojnë martesën e tyre pas hyrjes në fuqi të Ligjit 13/2005, të datës 1 korrik, i cili ndryshoi Kodin Civil në lidhje me të drejtën për të lidhur martesë dhe vendimin e Gjykatës Kushtetuese të 6 nëntorit 2012 që e shpalli plotësisht kushtetues.

Ligjet që shërbejnë për të bërë njerëzit të lumtur duhet gjithmonë të nderohen. Sigurisht, edhe ato që i bënë të mundura gjatë qeverisjes së presidentit José Luis Rodríguez Zapatero. Sepse kjo ligjëratë përfaqëson një hap cilësor në njohjen e të drejtave të personave LGTBIQ në Spanjë dhe nuk ka sjellë asnjë kërcënim, siç parashikonin disa pesimistë, për askënd ose për asgjë.

Ata që duan të lidhen në martesë mund ta bëjnë atë dhe të zgjedhin lirshëm me kë, dhe ata që nuk zgjedhin këtë opsion mund të jetojnë marrëdhënien e tyre si të duan. Martesa, si një mënyrë tjetër për të ndërtuar një familje, vazhdon të jetë e pandryshuar; asgjë nuk ka ndryshuar në këtë drejtim.

Fëmijët nga dy nëna

Nuk është vetëm një përparim ligjor që ka bërë të mundur që këto persona të jetojnë një jetë familjare të plotë. Disa nga mangësitë që kishte Ligji 13/2005 u korrigjuan përmes Ligjit 3/2007, i cili ndryshoi Ligjin mbi teknikat e riprodhimit të asistuar njerëzor të vitit 2006, duke lejuar që bashkëshortja e gruas që iu nënshtrua teknikave të riprodhimit të asistuar të mund të jepte pëlqimin, përmes procedurës përkatëse pranë Regjistrit Civil, që kur të lindte fëmija të regjistrohej si i dyfishtë i të dyjave.

Dhe edhe pse kjo, të paktën në mënyrë formale, përfaqësonte njohjen në sistemin tonë juridik të një lloji të ri të fëmijësisë, të qëllimshme, vazhdoi të flitej se vetëm dy forma ekzistojnë për të përcaktuar fëmijësinë në Spanjë: fëmijësia natyrore dhe ajo adoptive.

Gjithashtu u evidentua që kjo përbënte diskriminim ndaj fëmijëve të lindur brenda këtyre çifteve pa qenë të martuar, pasi në çiftet heteroseksuale nuk kërkohet martesa për të vërtetuar fëmijësinë e fëmijëve të përbashkët.

Nga ana tjetër, martesat e burrave kërkonin të kishin të drejtën të ishin prindër biologjikë, gjë që mund të arrihej vetëm përmes teknikës së gestacionit në vend të zëvendësimit, teknikë që nuk lejohet në Spanjë (artikulli 10 i Ligjit të sipërcituar mbi teknikat e riprodhimit të asistuar njerëzor).

Çfarë ndodh me gestacionin në vend të zëvendësimit?

Në lidhje me këto kërkesa, Ligji 4/2023, i datës 28 shkurt, për barazi të plotë dhe efektive të personave trans dhe për garantimin e të drejtave të personave LGTBI eliminoi disa nga diskriminimet që ende ekzistonin ndaj këtyre familjeve, edhe pse ende nuk është bërë progres në konsideratën e gestacionit në vend të zëvendësimit.

Së fundmi, Udhëzimi i 28 prillit 2025, i Drejtorisë së Përgjithshme të Sigurisë Juridike dhe Publike, mbi përditësimin e regjistrimit të fëmijëve të lindur përmes gestacionit në vend të zëvendësimit ka dhënë një kthesë të re duke zgjedhur rrugën më të keqe në rrugë.

Gjatë këtyre dy dekadave, më shumë vende kanë hyrë në rregulloret për këtë lloj bashkësish. Megjithatë, ende ekzistojnë pengesa të rënda për lëvizjen e këtyre familjeve në vende të tjera që nuk njohin martesën e barabartë, duke mohuar të drejtat e tyre në territorin e tyre. Ka mënyra për ta arritur këtë. Por, progresi është i ngadaltë. Së fundmi, në librin tim Të drejtat e njeriut dhe metoda e njohjes së situatave juridike: Drejt për lëvizjen e lirë të personave dhe familjeve (perspektivë ndërkombëtare dhe evropiane) (Aranzadi, 2024), analizoj këto çështje.

Disa ditë më parë, avokatia e Përgjithshme e Gjykatës së Bashkimit Evropian, Tamara Cápeta, në çështjen C-769/22 të Komisionit Evropian kundër Hungarisë, për herë të parë vlerësoi rëndësinë e respektonit të artikullit 2 të Traktatit të Bashkimit Evropian, që flet për dinjitetin e njerëzve, pluralizmin dhe zhvillimin e lirë si bazë e hapësirës demokratike që është Bashkimi Evropian. Gjithashtu, theksoi se nuk mund të ketë vend për qëndrime të hapur homofobike dhe diskriminuese brenda Unionit. Pa dyshim, kjo është një shenjë shprese.

Udhërrëfyesi i gjatë drejt barazisë së vërtetë vazhdon, por asgjë nuk duhet të merret si e dhënë. Të drejtat, për t’u mbrojtur, duhet të luftohen çdo ditë.