Dilema e decentralizimit: Lindja e oligarkisë lokale dhe zgjerimi i dinastive politike

● Më shumë se dy dekada Reforma, decentralizimi ka sjellë në dukje oligarki lokale dhe dinasti politike.

● Në decentralizim, pushteti politik akoma është i përqendruar tek një pakicë e elitës së vjetër.

● Partitë politike madje e fuqizojnë politikën e patronazhit.

---

Pas rrëzimit të regjimit autoritar të Orde të Ri, Indonezia hyri në periudhën e Reformës e cila shënohet me ndryshime të rëndësishme në sistemin politik dhe qeverisje. Një nga axhendat kryesore të Reformës është zbatimi i decentralizimit të disa pushteteve nga qendra drejt rajoneve.

Decentralizimi besohet se mund të nxisë lindjen e fuqisë politike lokale, lehtësimin e përthithjes së aspiratave të shoqërisë së rajonit, luftimin e korrupsionit, dhe shpejtimin e zhvillimit rajonal.

Megjithatë, pas më shumë se dy dekadash të Reformës, decentralizimi shkakton paradoks. Shfaqja e oligarkisë lokale, dinastitë politike, si dhe rritja e rasteve të korrupsionit të kryetarëve të rajoneve janë fenomene që ndodhin brenda sistemit të decentralizimit.

Ky fenomen tregon se decentralizimi nuk është menjëherë duke sjellë demokraci substanciale në nivel lokal. Këtu është kufizimi i pamjes neoinstitucionaliste. Kjo pamje dështoi të kuptojë fuqinë ekonomike dhe politike që vazhdon të mbijetojë dhe të përshtatet në kushtet demokratike.

Përkundrazi, në perspektivën e teorisë së oligarkisë, decentralizimi nuk është një proces që automatikisht shtyn drejt demokracisë, por mund të bëhet një arenë e re për fuqitë politike oligarkike.

Lindja e oligarkisë lokale dhe dinastive politike

Momenti i Reformës, i shënuar me decentralizimin e pushtetit qendror në rajone – pritej të nxisë demokracinë. Por në realitet, decentralizimi nuk solli automatikisht demokraci substanciale brenda politikës lokale.

Përkundrazi, decentralizimi hapi rrugën për lidhje patronazhi që krijuan besnikëri ndaj interesave të elitës politike sesa ndaj interesit publik. U shfaqën gjithashtu aleanca të reja politike që lindën nga rrjetet e elitës së vjetër politike për shkak të mosndërrimit të pushtetit ekonomik dhe politik pas rrëzimit të Regjimit të Ri.

Zgjedhjet lokale për kryetarë bashkie (Pilkada), për shembull, në vend që të jenë një arenë demokratike për aktorët e rinj politikë, krijuan aleanca të reja midis elitës së vjetër dhe elitës së re.

Disa kryetarë rajonesh që konsiderohen reformatorë si Ridwan Kamil, Ganjar Pranowo, Tri Rismaharini, dhe Anies Baswedan nuk dolën nga fuqitë politike të ndara nga rrjetet e elitës së vjetër. Madje, Jokowi, i cili në fillim të karrierës së tij politike konsiderohej i lirë nga rrjetet e oligarkisë, rezultoi të mbështetej nga rrjetet politike trashëgimi i Regjimit të Ri.

Zgjedhjet e vitit 2024 janë shfaqja e forcës së rritur të këtij oligarkie politike, e cila shënohet me aleancën e forcave politike të vjetra dhe të reja. Koalicioni midis Prabowo dhe dinastisë Jokowi është dëshmi e qartë e aleancës së vjetër dhe të re të politikës.

Qoftë Presidenti Prabowo Subianto, ashtu edhe Presidenti Joko Widodo kanë arritur të përqafojnë aktivistët e vitit 98 duke u dhënë atyre pozicione në qeveri. E njëjta gjë mund të shihet nga shfaqja e disa politikëbërësve të rinj nga rrethi i yjeve që kanë marrë poste për shkak të rolit të tyre në media.

Publiku mund të shohë pothuajse të gjitha partitë politike që kanë mbijetuar dhe janë formuar pas Reformës, duke pasur lidhje me rrjetin e elitës së Regjimit të Ri. Partitë Golkar, PPP dhe madje PDIP janë pjesë e trashëgimisë politike të Regjimit të Ri.

Partitë që lindën gjatë periudhës së Reformës si Nasdem, Gerindra, PKB, Hanura, PAN dhe PKS gjithashtu nuk janë të lirë nga ndikimi i rrjetit të politikës së vjetër dhe varen vazhdimisht nga dominimi i saj. Në nivel institucional, politika formale pas Reformës mbetet kryesisht nën kontrollin e elitës së vjetër.

Nga ana tjetër, kostot e larta të politikës elektorale shkaktojnë që përballja të jetë e mundur vetëm për elitën lokale që kontrollon burimet. Në këtë situatë, krijohet një aleancë midis elitës së vjetër dhe elitës së re në zgjedhjet lokale.

Për shembull, në Sumatra të Veriut, ekziston një rrjet familjesh Shah që luan një rol dominues në konstelacionin politik lokal. Ata nuk janë vetëm sipërmarrës, por janë aktivë edhe në organizatat e shoqërisë civile, Pemuda Pancasila.

Megjithëse më parë shfaqeshin guvernatorë nga radhët e akademikëve, si Gatot Pujo Nugroho, mbetet gjithmonë mbështetja e tyre politike e lidhur me rrjetin politik të Rendit të Ri, atë Hanura. Pa harruar çiftin politik të Gatot atëherë ishte Tengku Erry Nuradi që kishte prejardhje nga biznesi dhe vëllai i Tengku Rizal Nurdin që ishte elitë politike dhe ushtarake e periudhës së Rendit të Ri.

Aleanca kjo gjithashtu fuqizoi konfigurimin politik oligarkik, një nga pasojat e së cilës është shfaqja e dinastive politike. Mund të shihet nga konstelacioni politik lokal në Sumatra Veriore i dominuar nga rrjeti i dinastive politike të mbështetura nga elita politike qendrore, një nga më kontroversialet është dinastia Jokowi.

Me fjalë të tjera, edhe pse ka ndryshime në mënyrë institucionale në decentralizim, pushteti politik ende është i përqendruar tek një grup i vogël i elitës së vjetër.

Tërheqja e politikës qendrore dhe lokale

Dinamika e tërheqjes së forcës midis politikës qendrore dhe atyre lokale vazhdon të ndriçojë peizazhin politik të Indonezisë pas Reformës. Megjithatë, qeveria qendrore vazhdon të mbajë kontrollin përmes rregulloreve, kontrollit fiskal dhe strukturës së partive politike të centralizuara. Për shembull, që nga hyrja në fuqi e Ligjit për Krijimin e Punës, kompetenca për vlerësimin e AMDAL-it që më parë ishte në dorë të qeverive lokale, tani është transferuar tek qeveria qendrore.

Ndërkohë, ndikimi në mjedis që mund të ndodhë do të ndjehet nga komuniteti lokal. Më shumë se kaq, shumë të dhëna në terren tregojnë për konflikte midis industrisë dhe komunitetit si pasojë e dëmtimit të mjedisit.

Në këtë kontekst, kompetenca e qeverisë qendrore për vlerësimin e AMDAL mund të rrisë mundësinë e marrjes së vendimeve që nuk janë në përputhje me kushtet dhe nevojat e zonës.

Për më tepër, decentralizimi nuk i jep automatikisht qeverisë lokale kompetenca më të gjera fiskale. Politikat fiskale mbeten kryesisht nën kontroll të qeverisë qendrore, veçanërisht përmes Ministrisë së Financave.

Qeveria qendrore dhe rajonale shpesh tërheqin njëri-tjetrin nëse bëhet fjalë për fondet e transferuara në rajon, të cilat shkaktohen nga pabarazia në shpërndarjen e Fondit të Përbashkët të Fitimit (DBH). Nga ana tjetër, struktura e Buxhetit të Përgjithshëm të Shtetit (APBD) gjithashtu duhet të përshtatet me politikat kombëtare të vendosura nga qeveria qendrore.

Partitë politike bëhen vendtakim oligarkik

Një pengesë tjetër për autonominë rajonale është struktura e pushtetit të partive politike që është e centralizuar. Pas autoritarizmit të Regjimit të Ri, partitë politike nuk u bënë institucione demokratike që kryejnë funksionin e artikulimit të aspiratave të shoqërisë.

Në këtë kontekst, partitë politike që duhej të ishin institucione demokratike dhe të nxisnin përgjegjshmërinë institucionale, përkundrazi, forcojnë politikën e patronazhit. Si pasojë, kandidimi për kryetarë rajoni më shumë përcaktohet nga vendimet e elitës së partisë në nivel qendror sesa nga aspiratat e anëtarëve në rajon.

Dështimi i Reformës për të ndërtuar dhe konsoliduar fuqinë e re politike është duke i dhënë hapësirë dominimit të elitës së vjetër politike. Ata formojnë aleanca me elitën e re për të garuar në sistemin zgjedhor demokratik, siç është zgjedhja lokale (pilkada).

Prandaj, kërkohet një forcë e fortë e shoqërisë civile për të sfiduar dominimin e oligarkisë. Konsolidimi i sindikatave të punëtorëve, fermerëve dhe organizatave të grave është pjesë e rëndësishme e bazës shoqërore progresive dhe demokratike. Kjo bëhet një punë e rëndësishme për akademikët dhe aktivistët pro-demokraci.

---