Evropianët janë të shqetësuar se SHBA do të tërheqë mbështetjen nga NATO-ja. Ata janë të drejtë të shqetësohen − edhe amerikanët duhet

Shtetet e Bashkuara kanë luajtur prej kohësh një rol udhëheqës në NATO, aliananca më e suksesshme ushtarake në histori.

Shtetet e Bashkuara dhe 11 vende të tjera në Amerikën e Veriut dhe Evropë themuan NATO-n në vitin 1949, pas Luftës së Dytë Botërore. Që atëherë, NATO ka zgjeruar anëtarësinë e saj në përfshirë 32 vende në Evropë dhe Amerikën e Veriut.

Por tani, udhëheqësit dhe politikanët evropianë frikësohen se Shtetet e Bashkuara kanë bërë një aleat më të pakënaqur, duke sjellë sfida të mëdha për Evropën dhe, me implikim, për NATO-n.

Kjo shqetësim nuk është i pavendosur.

Presidenti Donald Trump ka folur përsëri për dëshirën për pushtimin e Grenlandës, e cila është një territor autonom i Danimarkës, një anëtar i NATO-s. Ai ka deklaruar se Kanadaja, një tjetër anëtar i NATO-s, duhet të bëhet “shteti i 51-të”. Trump gjithashtu u përkrah Rusisë në Kombet e Bashkuara dhe tha se Bashkimi Evropian, grupi politik dhe ekonomik që bashkon 27 vende evropiane, ishte projektuar për të “të shfryjë” SHBA-në.

Megjithatë, Trump – si dhe zyrtarë të tjerë të lartë të qeverisë së SHBA-së – ka thënë se SHBA-ja mbetet e angazhuar për të qëndruar dhe për të mbështetur NATO-n.

Për dekada, të dy liberalë dhe konservatorë amerikanë kanë njohur se SHBA-ja forcon interesat e saj ushtarake dhe ekonomike duke qenë një udhëheqës në NATO – dhe duke mbajtur mijëra trupa amerikane të bazuara në Evropë për të mbështetur angazhimin e saj.

Kuptimi i NATO-s

SHBA, Kanada dhe 10 vende të Evropës Perëndimore formuan NATO pothuajse 80 vjet më parë si një mënyrë për të ndihmuar në ruajtjen e paqes dhe stabilitetit në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore. NATO ndihmoi vendet evropiane dhe atë të Amerikës së Veriut të bashkoheshin dhe të mbroheshin kundër kërcënimit që dikur vinte nga Bashkimi Sovjetik, një perandori komunist që ra në vitin 1991.

NATO punojnë rreth 2,000 persona në selinë e saj në Bruksel. Nuk ka trupat e veta ushtarake dhe mbështetet në vendet anëtare që të ofrojnë forcat e tyre ushtarake për të kryer operacione dhe detyra të tjera nën drejtimin e NATO-s.

NATO ka vetë strukturën ushtarake të komandimit, të udhëhequr nga një oficer ushtarak amerikan, dhe përfshin oficerë ushtarakë nga vendet e tjera. Ky ekip planifikon dhe ekzekuton të gjitha operacionet ushtarake të NATO-s.

Në kohë paqeje, forcat ushtarake që punojnë me NATO-n kryejnë ushtrime stërvitore në të gjithë Evropën Lindore dhe vende të tjera për të ndihmuar në sigurimin e aleatëve për sa i përket fuqisë së koalicionit ushtarak – dhe për të frenuar agresorët potencialë, si Rusia.

NATO ka një buxhet vjetor relativisht të vogël prej rreth US$3.6 miliardë. SHBA dhe Gjermania janë kontribuesit më të mëdhenj për këtë buxhet, secili përgjegjës për financimin 16% të kostove të NATO-s çdo vit.

Ndërsa nga buxheti vjetor i NATO-s, në vitin 2014, anëtarët e NATO-s ranë dakord që çdo vend pjesëmarrës duhet të shpenzojë equivalentin e 2% të produktit të brendshëm bruto të tyre për mbrojtjen kombëtare. Dyzet e dy nga 31 anëtarët e NATO-s me forca ushtarake prisnin atë prag 2% deri në prill të vitit 2025.

Edhe pse NATO është kryesisht një aleancë ushtarake, ajo ka rrënjë në interesat ekonomike të përbashkëta të SHBA-së dhe Evropës.

Evropa është partneri më i rëndësishëm ekonomik i Shteteve të Bashkuara. Rreth një e katërta e të gjitha tregtisë së SHBA-së është me Evropën – më shumë se sa SHBA-ja ka me Kanadanë, Kinën ose Meksikën.

Mbi 2.3 milionë vende pune amerikane janë në mënyrë direkte të lidhura me prodhimin e eksporteve që arrijnë vende të Evropës që janë pjesë e NATO-s.

NATO ndihmon për të mbrojtur këtë marrëdhënie të përbashkët ekonomike midis SHBA-së dhe Evropës. Nëse Rusia ose një vend tjetër përpiqet të intimidojë, të dominojë ose madje të invadojë një vend evropian, kjo mund të dëmtojë ekonominë amerikane. Në këtë mënyrë, NATO mund të shihet si politika e sigurimit që mbështet forcën dhe vitalitetin e ekonomisë amerikane.

The heart of that politikë sigurimi është Neni 5, një premtim i mbrojtjes së përbashkët që vendet anëtare bien dakord kur bashkohen në NATO.

Neni 5 thotë se një sulm i armatosur kundër një anëtari të NATO-s konsiderohet si një sulm kundër të gjithë aleancës. Nëse një anëtar i NATO-s sulmohet, të gjithë anëtarët e tjerë të NATO-s duhet të ndihmojnë për të mbrojtur vendin në fjalë. Anëtarët e NATO-s kanë thirrur vetëm një herë Nen 5, pas sulmeve të 11 shtatorit 2001 në SHBA, kur aleanca dërgoi aeroplanë për të monitoruar qiellin amerikan.

Një angazhim i paqëndrueshëm ndaj Nen 5

Trump ka përfunduar nëse do të zbatojë Nen 5 dhe do të ndihmonte për të mbrojtur një vend të NATO-s nëse ai nuk po paguan 2% të produktit të tij të brendshëm bruto.

NBC News gjithashtu raportoi në prill 2025 se SHBA-ja është e mundshme që të redukojë 10,000 ose më shumë nga gati 85,000 ushtarët amerikanë të stacionuar në Evropë. SHBA-ja gjithashtu mund të hiqë pozicionin e saj kryesor të udhëheqjes ushtarake brenda NATO-s, sipas NBC.

Shumë analistë politikë presin që SHBA-ja të ndryshojë fokusin e sigurisë kombëtare nga Evropa dhe drejt kërcënimeve të paraqitura nga Kina – veçanërisht, kërcënimit të Kinës për të pushtuar ose sulmuar Tajvanin.

Në të njëjtën kohë, administrata Trump duket e etur të rivendosë marrëdhëniet me Rusinë. Kjo është pavarësisht nga mizoritë e ushtrisë ruse të kryera kundër forcave ushtarake ukrainase dhe qytetarëve në luftën që Rusia filloi në vitin 2022, dhe ndërhyrjen e intensifikuar hibride të Rusisë kundër evropianëve në formën e sulmeve të fshehta spiunazhi në të gjithë Evropën. Kjo luftë hibride supozohet se përfshin Rusinë duke kryer sulme kibernetike dhe operacione sabotazhi në të gjithë Evropën. Gjithashtu përfshin Rusinë që supozohet se po përpiqet të mbjellë pajisje djegëse në avionë që shkojnë në Amerikën e Veriut, ndër gjëra të tjera.

Një rol në ndryshim në Evropë

Dëshmitë e disponueshme tregojnë se SHBA po largohet nga roli i saj në Evropë. Në më të mirën – nga një perspektivë e sigurisë evropiane – SHBA mund të mbrojë akoma aleatët evropianë me kërcënimin potencial të armamentit të saj bërthamor. SHBA ka shumë armë bërthamore më shumë se çdo vend i Evropës Perëndimore, por nuk është e qartë nëse kjo është e mjaftueshme për të frenuar Rusinë pa praninë e qartë të shumë ushtarëve amerikanë në Evropë, sidomos duke pasur parasysh që Moska vazhdon ta perceptojë SHBA-në si anëtarin më të rëndësishëm dhe më të fuqishëm të NATO-s.

Për këtë arsye, zvogëlimi i dukshëm i numrit të trupave të SHBA në Evropë, heqja e pozicioneve kyçe të udhëheqjes ushtarake amerikane në NATO, ose tërheqja nga aleanca në mënyra të tjera duket jashtëzakonisht e rrezikshme. Such actions could increase Russian aggression across Europe, ultimately threatening not just European security bu America’s as well.

Mbajtja e pozicionit të udhëheqjes së Amerikës në NATO dhe mbështetja e niveleve të saj të trupave në Evropë ndihmon për të forcuar angazhimin e SHBA për mbrojtjen e aleatëve më të rëndësishëm. Kjo është mënyra më e mirë për të mbrojtur interesat jetike ekonomike të SHBA në Evropë sot dhe për të siguruar që Uashingtoni do të ketë miq për t’u drejtuar në të ardhmen.