Fadli Zon mohon ndalje denoncimin e dhunës masive të viti...

Wulandari Wulandari/shutterstock

● Deklarata e Fadli Zon lidhur me dhunën seksuale të vitit 1998 kundërshton gjetjet zyrtare dhe mohon traumat e viktimave.

● Shfaqet dyshimi se qeveria po përpiqet të rregullojë narrativën historike për interesa politike.

● Ekspertët vlerësojnë se rishikimi i historisë kombëtare duhet të hapë hapësirë për bashkëpunim për të krijuar një histori gjithëpërfshirëse dhe të përgjegjshme.

Deklarata e Ministrit të Kulturës Fadli Zon rreth dhunës seksuale të vitit 1998 që ndodhi në masë ka shkaktuar protesta publike, kryesisht nga viktimat e shkeljeve të të drejtave të njeriut të vitit 1998.

Fadli, i njohur si aktivist gjatë periudhës së Regjimit të Ri, e konsideron këtë ngjarje si thashethem pasi nuk ka prova. Megjithatë, ish-Kryetari i Grupit të Gjetjes së Fakteve të Përbashkëta (TGPF) për ngjarjen e majit 1998, Marzuki Darusman, konfirmon se raporti është pranuar tashmë nga Presidenti i tretë, BJ Habibie, dhe Komisioni Kombëtar për të Drejtat e Njeriut (Komnas HAM).

Kryetarja e Komnas HAM, Anis Hidayah, gjithashtu mendon se vendi ka pranuar që ka ndodhur një sërë dhunash seksuale ndaj grave të Tionve gjatë tragjedisë së majit 1998. Disa viktima dhe familje madje kanë pranuar shërbime rehabilituese.

Deklarata e Fadlit nuk është e lirë nga kritikat e akademikëve. Disa ekspertë shprehen se mohohet dhuna masive e vitit 1998 dhe mungon procesi i konsultimeve publike në të. Shkrimi i historisë duhet të shërbejë si një moment për qeverinë për të hapur hetimet mbi këtë tragjedi dhe për të dialoguar me viktimat.

Proses tak transparant, memancing dyshmëri

Dosen i shkencave të komunikimit në Universitetin Islam të Indonezisë, Masduki, tha se polemikat rreth deklaratës së Fadli Zon rrjedhin nga mungesa e pjesëmarrjes së kuptueshme të publikut në shkrimin e historisë. Sipas tij, formulimi i historisë kombëtare duhet të pasohet nga “shpenzimi i problemeve” që ekzistojnë në shoqëri.

“Ka problem pjesëmarrje të kuptueshme që nuk ndodh në Ministrinë e Kulturës. Kjo është një problem nga procesi i krijimit të politikave që në thelb është shumë strategjik,” tha ai.

Mungesa e pjesëmarrjes në fund e bën publikun të pyesë kur polemika si mohimi i dhunës seksuale të vitit 1998 del në sipërfaqe. Më shumë se kaq, tha Masduki, kjo dyshim është e forcuar nga fakti që Presidenti Prabowo Subianto është i lidhur me regjimin e Orde të Re. Deklarata e Fadlit që dëshiron shkrimin e historisë me “ton (në) pozitiv” gjithashtu e përkeqëson polemiken.

“Gjithmonë do të shfaqet dyshimi për rivendosjen e historisë dhe politikat e ndryshme si përpjekje për të përshtatur ose për të mbajtur stabilitetin e pushtetit,” thekson Masduki.

Nuk përfshijnë viktimat dhe luftën e grave

Muhammad Ammar Hidayahtulloh, kandidatë doktorature nga Universiteti i Queensland që hulumton politikën gjinore në periudhën e Reformës, tha se mohimi i dhunës së përmasave të mëdha në maj 1998 shton radhët e mënyrave të qeverisjes së Prabowos që vazhdimisht shkatërrojnë sistemin politik demokratik.

Kjo, sipas Ammar, shihet në procesin e rivendosjes së historisë pa mekanizma të hapur dhe pjesëmarrës, për shembull përmes konsultimeve publike, veçanërisht për viktimat.

Në vend që të përditësojë, rivendosja e historisë së Indonezisë rrezikon të mohojë faktet e shkeljeve të të drejtave të njeriut të së kaluarës që janë të regjistruara dhe të provuara tashmë.

Mohimi i dhunës së përmasave të mëdha gjithashtu konsiderohet nga Ammar si përpjekje e qeverisë për të mohuar lëvizjen e grave që ishte një ndër lëvizjet kryesore politike të periudhës së Reformës. Kjo vërtetohet nga krijimi i Komisionit Kombëtar Kundër Dhunës ndaj Grave (Komnas Perempuan) si institucion i parë i krijuar pas Orës së Re.

Ky komision lindi nga lufta e grave që kërkuan nga shteti drejtësi dhe mbrojtje për viktimat. Nga kjo luftë, publiku filloi të diskutojë për çështjen e dhunës ndaj grave.

Terbiasa menyangkal realita

Sipas Rizkiya Ayu Maulida, lektore e shkencave të komunikimit nga UPN Veteran Jakarta, deklarata e Fadlit është pjesë e përpjekjeve mohojes së realitetit që në fakt është shkruar në raportin TGPF 1998.

Në shkencat e komunikimit, sipas Rizkiyas, kjo mohimi tregon karakterin e qeverisë që është narcistike dhe nuk dëshiron të marrë përgjegjësi për gabimet e saj. Karakteri narcist zakonisht e fajëson viktimën, kur viktima shpreh ankesat e saj.

Karakteri narcist i qeverisë shihet gjithashtu në rastin e vdekjes nga helmimi në programin Mëngjes i Shëndetshëm Falas. Në vend që të vlerësojë, qeveria në vend të kësaj kërkon fajtorët duke thënë se viktima mund të ketë ngrënë me dorë.

Buat apa sejarah resmi?

Kërkuesi i historisë nga Instituti Mbretëror i Studimeve të Azisë Juglindore dhe Karaibeve të Holandës, Adrian Perkasa, thotë se shfaqja e polemikës lidhur me përdhunimin e vitit 1998 buron nga projekti i historisë kombëtare në versionin e qeverisë. Sipas Adrian, gjenerata e historisë kombëtare (qeveria) që është zhvilluar që nga shekulli i XIX nuk është më relevante.

Adrian thotë se gjenerata e historisë së tillë ka potencial për të kundërshtuar faktet që nuk përshtaten me pamjen e qeverisë. Ata që përpilojnë, të lidhur me pushtetin, kanë rrezikun të bëjnë censurë ose të kenë preferenca të caktuara gjatë përpilimit të dokumenteve.

“Objektiviteti në shkrimin e historisë është diçka e pamundur. Më shumë në gjeneratën e historisë kombëtare, perspektiva kombëtare padyshim do të jetë e dominuar nga qeveria,” thotë Adrian.

Holy Rafika Dhona, lektore e programit të shkencave të komunikimit në Universitetin Islamik të Indonezisë dhe gjithashtu anëtare e Këshillit Kombëtar të Historisë së Komunikimit (KNSK), mendon të njëjtën gjë si Adrian.

“Kjo është përpjekja për të përqendruar narrativën historike ... Termi i historisë që është ‘Indonezian-sentris’, i përdorur nga vetë projekti reflekton këtë përqendrim,” tha ai.

Përveç gjinisë së vjetruar, Adrian gjithashtu mendon se projekti i rivendosjes së historisë kombëtare është shumë i shpejtë—vetëm rreth gjashtë muaj pas njoftimit të projektit në janar të vitit 2025. Më tepër, qeveria nuk ka shpjeguar nëse ky projekt është paraprirë nga hulumtimi historik, apo është thjesht një përmbledhje e veprave.

Sipas Holy, puna e shkrimit të historisë mund të lihet në duar të akademikëve dhe historianëve vendas. Duke u marrë me shkrimin e historisë, qeveria injoron përpjekjet e historianëve për të përfshirë narrativa të tjera historike, për shembull historinë e mjedisit, historinë e fatkeqësive natyrore, ose historinë e shëndetësisë. Kjo konsiderohet më e dobishme për politikat publike.

Në vend që të shpenzojë buxhet për rivendosjen e historisë dhe të shkaktojë debate, Adrian sugjeron që qeveria të krijojë një projekt depo (platformë ruajtjeje) për shkrimet historike të së kaluarës. Ky projekt është më i dobishëm për kërkime dhe mësimdhënie të historisë nga shkolla fillore deri në universitet.

“Ka shumë vepra historike interesante që janë të gatshme për t’u përshtatur me nevojat e mësimdhënies së historisë në çdo nivel,” tha ai.

Klarifikimi i Fadli Zon

Pas trazirave në publik, Fadli Zon u prononcua përmes postimit të tij më 16 qershor 2025. Ai mohoi pretendimin se ai kundërshton ekzistencën e dhunës seksuale.

“Deklarata ime në një intervistë publike thekson në mënyrë të veçantë nevojën për kujdes dhe kornizë akademike të kujdesshme në përdorimin e termit "dhunë masive", e cila mund të ketë pasoja serioze për karakterin kolektiv të kombit dhe kërkon verifikim të bazuar në fakte të forta,” tha Fadli.

Ai gjithashtu sqaroi se projekti i rivendosjes së historisë nuk heq dorë nga narrativat e grave. Përkundrazi, Fadli tha, “Në zhvillimin e shkrimit deri në maj të vitit 2025, diskutimet mbi lëvizjet, kontributet, rolet dhe çështjet e grave janë përfshirë në mënyrë të konsiderueshme në strukturën e narrativës historike.”