Fentanyl: a po një operacion ushtarak të Shteteve të Bashkuara në Meksikë?

Duke u përballur me krizën e opioidëve, Donald Trump e ka ashpërsuar tonin kundër Meksikës, duke premtuar sanksione, duke i cilësuar kartelat si « organizatë terroriste », dhe duke kërcënuar me ndërhyrje ushtarake në tokën meksikane. Por ndër posturën zgjedhore dhe tensionet dypalëshe, strategjia e Uashingtonit duket se më shumë ngre rreziqe sesa sjell zgjidhje.

Gjatë fushatës së tij zgjedhore në vitin 2024, Donald Trump kishte premtuar të zgjidhte problemin e rëndë të shkaktuar nga opioidët e paligjshëm dhe fentani, të cilët shkaktojnë çdo vit dhjetëra mijëra vdekje në Shtetet e Bashkuara.

Ai kishte premtuar të vrasë trafikantët dhe të ndërmerrte masa kundër Kanadasë, Meksikës dhe Kinës, të cilat konsiderohen përgjegjëse për ardhjen në territorin e Shteteve të Bashkuara të drogërave dhe të parafabrikave kimike të përdorura për prodhimin e tyre.

Një herë në Shtëpinë e Bardhë, ai vendosi tarifa doganore për importet nga Kina, me qëllim që ta detyronte atë të ndërmerrte kontroll më të rreptë mbi eksportet e parafabrikave drejt Meksikës.

Ai gjithashtu sulmoi verbalizisht disa herë Meksikën, si dhe Kanadanë, për një mungesë të supozuar të kontrollit të kufijve të tyre.

Nëse ky artikull fokusohet në kufirin jugor me Meksikën, duhet të theksohet se Kanadaja, e cila gjatë vitit 2024 ka paraqitur më pak se 16 kg nga gjithsej gati 10 tonë të sekuestruara në të gjitha kufijtë, ka reaguar duke emëruar një « Fentanyl czar » në shkurt të vitit të kaluar për të përmirësuar bashkëpunimin policor tashmë mjaft të fortë, por mbi të gjitha për të përpjekur të përgjigjet ndaj kërkesave në rritje të administratës së re amerikane.

Meksika, në zemër të përgjigjes trumpiste

Donald Trump ka përmendur mundësinë e dërgimit të trupave të forcave speciale në Meksikë për të eliminuar kartelat e drogës. Ai gjithashtu premtoi të dërgojë anëtarë të bandave të dyshuara në një burg të sigurisë së lartë në Salvador, të cilin presidenti është aleati i tij (disa dërgesa të kundërshtuara nga drejtësia amerikane). Host i Shtëpisë së Bardhë ka kërcënuar gjithashtu të nënshkruajë një dekret që e cilëson fentanylin si armë shkatërrimi masiv, gjë që do të rëndonte ndjeshëm sanksionet penale kundër personave të arrestuar, duke shkuar deri në dënimin me vdekje.

Sigurisht, nuk mund të akuzohet presidenti i Shteteve të Bashkuara për përqendrimin te kriza e opioideve; këto droga, dhe kryesisht fentanyli, kanë vrarë më shumë se gjysmë milioni amerikanë që nga viti 2012. Overdose-t e lidhura vetëm me fentanylin janë pothuajse trefishuar midis 2019 dhe 2023, duke shkuar nga 31,000 në 76,000 vdekje. Një ulje e dukshme e vdekshmërisë është regjistruar gjithashtu në vitin 2024 me një reduktim prej 36,5 % të vdekjeve nga fentanyli, të cilat këtë vit arritën rreth 48,000 vdekje.

Por shumë prej propozimeve të paraqitura nga administrata Trump përmbajnë rreziqe serioze. Masat si sanksionet tarifore dhe operacionet ushtarake në Meksikë do të shkaktonin më shumë dëm sesa do të përfitonin, duke i vënë edhe më shumë theks te qasjet ndëshkuese në dëm të bashkëpunimit ndërkombëtar.

Për shembull, emërimi i kartelave të drogës dhe organizatave të tjera kriminale si organizata terroriste të huaja (në bashkëpunim me Hamasin ose Daeshin), që është në fuqi që nga janari i vitit të kaluar, sjell sanksione amerikane, duke përfshirë ngrirjen e pasurive, kufizimet në transaksionet financiare dhe ndalimin për qytetarët dhe organizatat e Shteteve të Bashkuara për të ofruar mbështetje ose ndihmë për anëtarët e kartelave. Që nga zbatimi i këtij emërimi, kompanitë (amerikane ose nën kontratë) që operojnë në zona të kontrolluara nga kartela të cilësuara si organizata terroriste, ose që kanë marrëdhënie tregtare – edhe të detyruara – me këto entitete, janë të ekspozuara ndaj një rreziku të shtuar për t’u përfshirë në hetime të kryera nga autoritetet amerikane dhe sanksione ekonomike, si dhe ndaj ndjekjeve penale ose civile në lidhje me çështje terrorizmi.

Administratat e mëparshme, duke përfshirë atë të Trump-it gjatë mandatit të tij të parë, kishin menduar tashmë për një emër të tillë para se të tërhiqeshin. Sepse, në vend që të mbështesnin përgjigjen ndaj kartelave në terren, ajo vazhdon luftën kundër drogës dhe favorizon zhvendosjen gjeografike të operacioneve të prodhimit dhe trafikimit nga një vend në tjetrin, duke shkaktuar atë që quhet efekti balonë, një pasojë e njohur dhe e studiuar gjerësisht e qasjeve penale ndaj trafikimit të drogës.

Pozicioni i Meksikës

A janë autoritetet meksikane të përjashtuara nga çdo përgjegjësi në këtë përballje të tensionuar me administratën Trump 2? Që prej vitit 2019, ish-presidenti meksikan Andrés Manuel López Obrador (2018-2024), me politikën e tij të « Puthje, jo plumba » (« Mikrofonë, jo plumba ») ndaj kartelave, vetëm e ka përkeqësuar kriminalitetin dhe dhunën në Meksikë.

Duke inkurajuar forcat e rendit të merren vetëm me arrestime të rastësishme të kriminelëve të nivelit të lartë dhe me shkatërrimin e laboratorëve të drogës për të qetësuar fqinjin amerikan, në vend që të sulmojnë kartelat në mënyrë sistematike, dhe duke penguar bashkëpunimin policor dypalësh, politika e administratës López Obrador ka lejuar që kartelat të zgjerojnë pushtetin e tyre të frikësimit, ndikimin mbi bizneset legale dhe dominate kriminale në pjesë të mëdha të vendit. Ndërkohë, kartelat e Sinaloa dhe Jalisco Nueva Generación (të listuara si grupe terroriste nga administrata Trump) po bëheshin furnizuesit kryesorë të fentanylit në Shtetet e Bashkuara.

Claudia Sheinbaum, pasuesja dhe trashëgimtare politike e López Obradorit në presidenciale, është shfaqur e gatshme të rivendosë një bashkëpunim më të rëndësishëm me Shtetet e Bashkuara kundër aktivitetit të kartelave, edhe nëse ajo ngrit tonin dhe përgatit një arsenal ligjor kundër çdo ndërhyrjeje ose aktiviteti ushtarak të Shteteve të Bashkuara në territorin e saj.

Në momentin kur drone amerikanë fluturojnë mbi Meksikë duke kërkuar laboratorë të fentanylit dhe shkelin kështu sovranitetin e saj, sekretari i Shtetit Marco Rubio lë të kuptohet se kërcënimet për ndërhyrje në territorin mexican janë një mjet për të bindur Sheinbaum që të pranojë një bashkëpunim policor "efikas" me Uashingtonin.

Meksika tashmë po reagon: për të shmangur rritjen e tarifave doganore të njoftuara nga Trump në rast të mos-bashkëpunimit në luftën kundër trafikut të fentanyl, qeveria meksikane ka dislokuar 10,000 ushtarë shtesë në kufirin me Shtetet e Bashkuara, përveç 15,000 të dërguar tashmë në vitin 2019 nën presionin e Uashingtonit.

Nga ana tjetër, kartelat, të cilat nuk duken të marrin seriozisht kërcënimet e Trumpit, vazhdojnë luftërat e tyre të brendshme dhe mbështeten në rrjetet e infiltruara në ushtrinë meksikane për t’i paralajmëruar në rast të sulmeve.

Në këtë kontekst, një veprim i efektshëm nga ana e Shteteve të Bashkuara do të ishte të synonte nivelet ndërmjetme të këtyre kartelave (logjistë, pastrues parash, kryetarë bandash) dhe të ndihmonte Meksikën të forconte sistemin e saj gjyqësor dhe luftën kundër korrupsionit.

Një përgjigje e përbashkët e bllokuar nga agendat e kundërta

Shtetet e Bashkuara duhet gjithashtu të ndjekin nga afër reformatën kushtetuese në proces në Meksikë, e cila synon të transformojë procedurën e emërimit të gjyqtarëve, nga Gjykata e Lartë tek gjykatat lokale: këto do të zgjedhen tani drejtpërdrejt nga qytetarët. Kjo reformë kontroverse, e cila gjithashtu synon të rishikojë strukturën e Gjykatës së Lartë (e cila ka bllokuar disa herë ligjet e López Obradorit) është e mbushur me rreziqe reale, nga politizimi i drejtësisë deri te një më e madhe infiltrim i sistemit gjyqësor nga krimi i organizuar.

Në këtë përballje të tensionuar, një dinamikë e populizmit të sigurisë po zhvillohet nga të dy anët e kufirit, edhe pse në forma ideologjikisht të ndryshme.

Administrata Trump mobilizon një retorikë të djathtë autoritare, e cila jashtëmizon shkaqet e krizës së mbidozave drejt jashtëm dhe instrumentalizon kërcënimin – shumë real – të kartelave për të justifikuar miratimin e masave ushtarake, tregtare ose ligjore ekstreme, brenda një agjende zgjedhore të bazuar në qasjen e saj të paqes përmes forcës.

Nga ana tjetër, Claudia Sheinbaum vazhdon marrëdhënien me militarizimin e territorit të filluar nga paraardhësit e saj midis 2006 dhe 2024 dhe, nën presionin amerikan, udhëheq një politikë të egër kundër kartelave. Por, në të njëjtën kohë, duke u dukur besnike ndaj traditës së majtës populiste, ajo nuk e mohon plotësisht konceptin e “Abrazos, no balazos”, duke vlerësuar se kostot njerëzore dhe shoqërore për Meksikën nga një përballje e drejtpërdrejtë me krimin e organizuar nuk janë plotësisht të justifikueshme, sidomos kur tregu përfundimtar i drogërave mbetet, në strukturë, Shtetet e Bashkuara.

Secili, në mënyrën e vet, hedh poshtë përgjegjësitë e brendshme dhe preferon një qëndrim politik të orientuar drejt votuesve të tij. Rezultati është një koordinim dypalësh i penguar, i dominueshëm nga logjika kombëtare afatshkurtër në dëm të një strategjie të përbashkët, të besueshme dhe efektive përballë një sfide ndërkombëtare.

Nga kjo, veprimi ushtarak i vetëm i Shteteve të Bashkuara në territoret meksikane të kontrolluara nga kartelat nuk duket i pamundur. Nëse Donald Trump duket shpesh të bëjë shumë zhurmë, ai zakonisht përfundon duke realizuar kërcënimet e tij…