Francë do të njohë shtetin e Palestinës dhe Mbretëria e Bashkuar mund të ndjekë – por çfarë do të thotë kjo në të vërtetë?

Premtimi i Emmanuel Macron për njohjen zyrtare të shtetit të Palestinës do ta bëjë Francën vendin e parë të G7 dhe anëtarin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së që e bën këtë. Pyetja është nëse të tjerë do të ndjekin shembullin. Kryeministri britanik, Keir Starmer, po vjen nën presion në rritje nga shumë prej deputetëve të tij, dhe ka thërritur sërish kabinetin e tij nga pushimi veror për të diskutuar situatën në Gaza.

Presupozohet që Starmer do të njoftojë një plan paqeje për Lindjen e Mesme këtë javë që do të përfshijë njohjen britanike të shtetësisë palestineze. Burime nga Downing Street thanë se njohja ishte një çështje e “kur, jo nëse”.

Njohja e shtetësisë nuk është vetëm simbolike. Konventa Montevideo e vitit 1933 përcaktoi disa kritere që duhet të plotësohen para se një entitet të mund të njihet si shtet sovran. Këto janë një popullsi e përhershme, një territor i përcaktuar, një qeveri efektive dhe aftësia për të zhvilluar marrëdhënie ndërkombëtare.

Procesi përfshin vendosjen e marrëdhënieve diplomatike zyrtare, duke përfshirë hapjen e ambasadave, shkëmbimin e ambasadorëve dhe nënshkrimin e traktateve dypalëshe. Njohja gjithashtu i jep shtetit të njohur akses në disa të drejta në organizatat ndërkombëtare. Për palestinezët, kjo njohje do të forcojë pretendimin e tyre për sovranitet dhe do të lehtësojë mbështetjen ndërkombëtare më të madhe.

Njoftimi i Macron u prit me entuziazëm në shumë kryeqytete arabe, si dhe midis zyrtarëve dhe mbështetësve palestinezë të zgjidhjes me dy shtete. Gjithashtu u lavdërua nga një numër udheheqësish evropianë si dhe nga disa gazetarë dhe analistë të tjerë si një hap i vonuar shumë kohë drejt një qasje më të balancuar ndaj konfliktit izraelito-palestinez.

Megjithatë, reagimi nga fuqitë e tjera kryesore ishte i shpejtë dhe kritik. SHBA e quajti “vendim të pasjellshëm” ndërsa kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, tha se ai e “e dënoi fuqimisht”. Kryeministri i Italisë, Giorgia Meloni, e quajti “të kundërt me interesat”.

Brenda disa orësh, u bë e qartë se njoftimi i Macron kishte ndryshuar diskursin diplomatik dhe kishte rivendosur ndarjet e vjetra.

Vendimi i Francës është i rëndësishëm. Ai tregon një largim nga konsensusi perëndimor, i cili është formuar gjatë shumë kohësh nga SHBA dhe BE, që çdo njohje e shtetësisë palestineze duhet të shtyhet deri pas negociatave për statusin përfundimtar. Veprimi gjithashtu thekson frustrimin në disa pjesë të Evropës me dhunën në vazhdim në Gaza dhe dështimin e bisedimeve për paqe gjatë dy dekadave të fundit.

Megjithatë, mbeten pyetje: çfarë përfshin në të vërtetë kjo njohje? A do të ndryshojë kushtet në terren për palestinezët? Apo është kryesisht simbolike?

Derisa deri tani, qeveria franceze nuk ka ofruar asnjë detaj nëse ky njohje do të shoqërohet nga masa konkrete. Nuk ka pasur përmendje të sanksioneve ndaj Izraelit, asnjë tregues për ndalimin e eksportit të armëve, asnjë premtim për ndihma humanitare të rritura ose mbështetje për institucionet e qeverisjes palestineze. Franca mbetet një partner kryesor ushtarak dhe ekonomik i Izraelit, dhe njoftimi i Macron nuk duket se ndryshon atë marrëdhënie.

Ashtu si kjo, nuk është hera e parë që një vend perëndimor ka marrë një qëndrim simbolik në mbështetje të shtetësisë palestineze. Suedia njohu shtetin e Palestinës në vitin 2014, duke u bërë vendi i parë evropian perëndimor që e bëri këtë. E ndoqi Spanja në vitin 2024.

Megjithatë, të dy veprimet ishin kryesisht simbolike dhe nuk ndryshuan në mënyrë të konsiderueshme situatën politike ose humanitare në terren. Rreziku është që njohja, pa veprim, të bëhet një gjest që ndryshon pak.

Deklarata e Macron gjithashtu ngriti vetulla për një arsye tjetër: theksin e tij në një “shtet palestinez të demilitarizuar” që jeton pranë Izraelit në paqe dhe siguri. Ndërsa gjuha e tillë është e zakonshme në diskursin diplomatik, ajo gjithashtu pasqyron një tension më të thellë.

Palestinezët kanë argumentuar prej kohësh se e drejta e tyre për vetëvendosje përfshin të drejtën për t’u mbrojtur kundër okupimit. Thirrjet për demilitarizim shpesh shihen nga kritikët si forcimi i status quo-së, ku shqetësimet për sigurinë shihen pothuajse ekskluzivisht në terma të nevojave izraelite.

Pa një proces politik të vërtetë, disa analistë kanë paralajmëruar se njohja e këtij lloji rrezikon të formalizojë një shtet vetëm në emër – një ent i fragmentuar, jo sovran pa kontroll mbi kufijtë, burimet ose mbrojtjen e tij. Pa garanci për vazhdimësinë territoriale, një fund të zgjerimit të vendbanimeve izraelite dhe lirinë e lëvizjes, shtetësia mund të mbetet një koncept abstrakt.

Si do të dukej mbështetja me kuptim?

Nëse Franca dëshiron të shkojë përtej simbolikës, ka opsione. Ajo mund të pezullojë eksportet e armëve në Izrael ose të kërkojë një hetim ndërkombëtar të pavarur për krimet e supozuara të luftës. Ajo mund të përdorë ndikimin e saj brenda BE-së për të shtyrë për përgjegjësi më të madhe në lidhje me vendbanimet e paligjshme dhe bllokadën e Gazas. Ajo gjithashtu mund të mbështesë drejtpërdrejt institucionet palestineze dhe të angazhohet me shoqërinë civile palestineze.

Pa asnjë hap të tillë, njohja rrezikon të shihet si një mesazh politik më shumë se sa një ndryshim politik. Për palestinezët, realitetet e përditshme të okupimit, zhvendosjes dhe bllokadës nuk do të ndryshojnë vetëm me njoftime diplomatike. Ajo që është e nevojshme, shumë argumentojnë, nuk është vetëm njohja por mbështetja për drejtësi, të drejta dhe sovranitet të qëllimshëm.

Njohja e Francës për Palestinën shënon një ndryshim në tonin diplomatik dhe pasqyron një shqetësim më të gjerë me status quo-në në Lindjen e Mesme. Ajo ka nxitur debate në vend dhe jashtë tij, dhe ka ngritur pritshmëri mes atyre që shpresojnë për angazhim më të fuqishëm ndërkombëtar me konfliktin.

Nëse kjo njohje do të çojë në ndryshime të rëndësishme në politikë ose kushte në terren mbetet për t'u parë. Shumë do të varen nga hapat që merr Franca më pas – si në Kombet e Bashkuara ashtu edhe përmes veprimeve të saj në tregti, siguri dhe ndihmë.