‘Huérfilo’, një propozim për të emëruar dhimbjen e padukshme të atyre që humbasin një fëmijë

Gjithçka që do të ishte, emrat, krahët, krevat, historia, mbetet pezull. E ardhmja thyhet para se të fillojë dhe, me të, gjuha mbetet pas.

Kush humbet një fëmijë bëhet diçka që nuk ka emër. Nuk është jetim, nuk është ve, nuk është askush që gjuha ka mundur ta parashikojë. Dhe pa emër, dhimbja bëhet më e vetmuar. Më e pa kuptueshme. Më e vështirë për ta mbajtur.

Qarja e Niobës dhe dëshpërimi i Demetër

Asnjë prind nuk duhet të varrosë fëmijët e tij, dhe këtë e dinin tashmë të vjetrit. Niobe u shndërrua në gur pasi pa vdekje të gjithë fëmijët e saj. Qarja e saj, e palëvizshme dhe e përjetshme, rrjedhte nga shkëmbi. Demetra, në dëshpërimin e saj për humbjen e Persefonës, ndaloi ciklin e stinëve dhe la botën pa pranverë.

Ka gjuhë që, shumë përpara gjuhës sonë, gjetën një fjalë për atë humbje. Në hebraisht, shakul e quan baban që ka humbur fëmijën e tij. Në arabisht klasik, thakla është nëna që mbetet pa krijesë. Dhe në sanskritisht, vilomah do të thotë “ai që shkon kundër rregullit natyror”.

Në gjuhën tonë, ai që humbet prindërit është jetim, dhe ai që humbet partnerin, ve, ose e ve. Por ai që mbetet pa një fëmijë… nuk ka fjalë. Edhe pse RAE e përfshin në “jetim” një kuptim të vjetër që emërton personin që përballon atë vdekje, kurrë nuk është përdorur jashtë letrës.

“Huérfilo” është një propozim i thjeshtë, por i nevojshëm, për të mbushur boshllëkun. E propozoi në vitin 2017 Federata Spanjolle e Prindërve të Fëmijëve me Kancer, jo nga teoria, por nga urgjenca për t’u ndjerë të emëruar.

Çfarë është dhimbja perinatal

Ne e quajmë dhimbjen perinatal vdekjen që ndodh kur jeta ndalet pikërisht para ose pas fillimit. Domethënë, kur një foshnje vdes gjatë shtatzënisë, në lindje ose në ditët e para.

Është një humbje intime, e shkurtër, shumë herë e vetmuar: pa varrim, pa shënime, pa dëgjues. Prandaj, shumë herë, ajo mohohet. Eksperti Kenneth Doka e quajti dhimbje e papranueshme: një dhimbje “pa leje”.

Ndonjëherë mjafton një frazë për ta injoruar atë:

“Më mirë tani sesa më vonë”

“Do të kesh tjetër”

“Nuk mund të vuash nëse nuk e njohu atë”

Hapësira për lamtumirën

Por po, ajo ishte gjallë: në trupin e atij që e mbante në bark, në mendjen e atyre që e imagjinonin, në dëshirën e të gjithë rrjetit familjar. Dhe kjo gjithashtu meriton të njohët dhe të përcillet me lamtumirë.

Kur nuk lejohet të përcjellësh foshnjën, ta mbash atë, të vendosësh si ta kalosh atë moment ose të krijosh kujtime simbolike, ndikimi emocional mund të jetë i thellë. Dëshmia shkencore ka treguar se, në mungesë të mbështetjes të duhur, mund të zhvillohen simptoma ankthi, stres post-traumatik, ndjenja fajësie, vështirësi në marrëdhëniet në çift ose bllokime në shtatzëni të ardhshme.

Mëso më shumë: Nga dhimbja tek kuptimi: si përballojnë mbijetuesit dhimbjen e humbjes së shkaktuar nga vetëvrasja

Për të gjitha këto, është shumë e nevojshme të krijohen mjedise ku dhimbja perinatal të njohët dhe të ketë vend, ku përshëndetja nuk ndërpritet ose shpejtohet.

Mbështetja profesionale në atë moment nuk largon dhimbjen, por mund të kontribuojë që përvoja të jetë më e pranueshme, që dhimbja të trajtohet pa faj dhe që lidhja, edhe pse e ndërprerë, të ketë një vend në historinë familjare.

Protokolle dhe rrjete mbështetëse

Në Spanjë, për shembull, gjithnjë e më shumë qendra spitalore fillojnë të zhvillojnë protokolle të veçanta për kujdesin ndaj dhimbjes perinatal, të vetëdijshme për vlerën e ofrimit të një qasjeje gjithëpërfshirëse, klinike dhe humane.

Një shembull i mirë është Programi i Shëndetit Mendor Perinatal i Spitalit Universitar Qendror të Asturias (HUCA), i cili bashkërendon ndërhyrjen e profesionistëve të ndryshëm (obstetër, neonatologë, infermierë, mami, psikologë klinikë, punonjës socialë) për të ofruar një kujdes të koordinuar dhe të ndjeshëm në këto situata.

Ndër veprimet e zakonshme janë mundësia për të parë dhe përkrahur foshnjën, për të bërë fotografi ose për të mbledhur objekte simbolike, ofrimi i mbështetjes psikologjike të specializuar dhe, kur është e mundur, krijimi i një hapësire për ndjekje pas humbjes.

Përveç ndërhyrjes shëndetësore, roli i shoqatave të familjeve është thelbësor. Kolektivet si Brazos Vacíos ose Hueco de mi Vientre ofrojnë shoqërim ndërmjet të barabartësh, mbështetje emocionale, orientim juridik ose workshop-e për kujtesë dhe përshëndetje. Këto hapësira lejojnë ndarjen e përvojës me persona të tjerë që kanë kaluar përmes së njëjtës gjë dhe legjitimojnë një dhimbje që, në shumë raste, vazhdon të jetë inekzistente shoqërisht.

Gjithashtu ekzistojnë grupe të veçanta për shtatëzani pas një humbjeje, ku frika, shpresa dhe kujtimi bashkëjetojnë. Në këto raste, shoqërimi mund të ndihmojë që emocionet të mos hyjnë në konflikt, por të bashkëjetojnë në mënyrë të shëndetshme.

Emërimi për të kuptuar

Dhe siç thoshim në fillim të artikullit, të kesh një fjalë që përcakton përvojën e humbjes, si propozimi “huërfilo”, mund të plotësojë gjithashtu një funksion të rëndësishëm. Nuk e shmang dhimbjen, por mund ta bëjë atë pak më të përballueshme. Sepse kur diçka emërtohet, mund të fillojë të tregojë. Dhe ajo që tregohet, ndahet; dhe ajo që ndahet, dhemb ndryshe.

Ndonjëherë nuk nevojiten fjalime të mëdha, por një fjalë që hap hapësirë. Një që thotë: këtu kishte dashuri. Dhe këtu vazhdon të ketë kujtim.