Kongresi për pensionet: tym i bardhë apo tym i kuq?

Më shumë se tre muaj pas hapjes së saj, « konklava » mbi pensionet po i afrohet fundit (parashikuar për më 17 qershor). Reforma shumë e kontestuar e vitit 2023, që po rrit moshën e daljes në pension nga 62 në 64 vjeç, a mund të vihet në dyshim? CGT, e cila doli nga negociatat, i bën thirrje një manifestimi të ri për abrogimin e saj këtë të enjte, më 5 qershor. Në të njëjtën kohë, deputetët komunista dhe ultramarinarë do të paraqesin për votim një rezolutë për abrogimin e vonesës së moshës së pensionimit në 64 vjeç.

Gjatë deklaratës së politikës së përgjithshme, më 14 janar 2025, François Bayrou rivendoste dosjen e vështirë mbi reformën e pensioneve, e mbyllur keq në vitin 2023, pas protestave që mblodhën më shumë se një milion njerëz, kundërshtimin e kontestuar ndaj nenit 49 paragrafit 3 dhe refuzimin e një referendumi mbi këtë temë nga Këshilli Kushtetues. Kryeministri bëri atëherë një propozim spektakolar: të hapte atë që ai e quante « konklavë » mbi këtë çështje, në të vërtetë, një negociatë kombëtare ndërprofesionale mbi pensionet me partnerët socialë.

Bëhej fjalë për të menduar për perspektiva të reja për sistemin e pensioneve dhe qëndrueshmërinë e tij, për të qetësuar zemërimet dhe, më taktikisht, për të vendosur qeverinë në afat, duke siguruar një neutralitet të majtë dhe të djathtë ekstrem, të favorshëm për një rishikim të reformës së vitit 2023. Ishte gjithashtu një hap i papritur për të rifilluar dialogun me partnerët socialë – organizatat e punëdhënësve dhe sindikatat – dhe për t’i rikthyer në lojë, ndërsa këta aktorë historikë të sistemit të mbrojtjes sociale ndjenin se ishin lënë jashtë reformës së vitit 2023.

Disa ditë para afatit përfundimtar, cili është gjendja e këtyre negociatave?

Një kornizë shumë e ngushtë

Që nga mesi i shkurtit, François Bayrou i drejtohej partnerëve shoqërorë me një letrë kornizë shumë të ngushtë. Nëse palët e përfshira në konklavë kishin të drejtë të diskutonin për “të gjithë parametrat” e sistemit të pensioneve, “pa totem ose tabu”, kryeministri përcaktonte përparësi “kthimin në balancën financiare në një horizont të afërt”. Por ky i fundit e kishte dramatizuar situatën gjatë deklaratës së tij të politikës së përgjithshme, duke përmendur një deficit prej më shumë se 40 miliardë eurosh, duke u mbështetur në të dhëna të kontestuara të cilat nuk do të miratohen nga Gjykata e Kontabilitetit. Sipas institucionit, deficiti do të ishte më shumë se 6 miliardë euro nga viti 2025. Nëse nuk do të merren masa, ai do të dyfishohet deri në vitin 2035 dhe do të katërfishohet deri në vitin 2045.

“Konklava” u hap fund të shkurtit. Ai përbëhej nga një mbledhje javore e partnerëve shoqërorë dhe duhet të jepte konkluzionet e tij (nëse kishte) pas tre muajsh. Nëse ishte një “marrëveshje e një numri të mjaftueshëm organizatash”, François Bayrou premtonte ta përkthente atë në një projekt ligji që do t’i nënshtrohej Parlamentit.

Megjithatë, që nga takimi i parë, Force ouvrière (FO), sindikati i tretë francez në termat e përfaqësueshmërisë, preferonte të linte “konklavën”. Sindikati kishte shprehur keqardhje që letra e kornizës fokusohej te deficiti, duke harruar moshën e daljes në pension. Pa llogaritur një sulm të vërtetë nga disa ministra mbi këtë temë. Në shkurt, opinioni dukej se ishte harruar. Më interesant (dhe pak i komentuar), FO po ashtu i jepte një mësim të fshehtë sindikalizmit qeverisë: ajo refuzonte – si organizatë sindikale – të ishte pjesë e një procesi vendimmarrës politik dhe “instrumentalizohej”. Me fjalë të tjera, sindikata duhet të mbajë rolin e zëdhënësit të punonjësve dhe të mbrojë kërkesat e tyre pa marrë pjesë në procesin vendimmarrës, në përputhje me parimin e “pavarësisë politike” që bën bazë identitetit të FO.

Një tryezë negociuese që po zvogëlohet

Mbeteën gjashtë organizata në lojë: tre ndërmarrje, katër sindikata. Njëra nga të parat duhej gjithashtu të largohej nga tryezë në mes të marsit: U2P, organizata e ndërmarrjeve artizanale dhe profesioneve të lirë. Ajo konsideronte se ishte i panevojshëm të besohet se kthimi në 62 vjeç do të ishte i mundur dhe të humbasësh kohë duke bërë supozime. Kjo vetëm do të rëndonte « peshën e mbrojtjes sonë sociale » ndërsa, sipas U2P-së, masat « drastike » janë të domosdoshme, duke përfshirë shtyrjen e moshës ligjore të daljes në pension » duke lejuar një dalje të parakohshme të « personave të ekspozuar ndaj një forme të konsumit profesional », të cilët kanë jetëgjatësi të reduktuar.

Së fundi, CGT, sindikata e dytë franceze në terma të përfaqësueshmërisë, e paqartë që nga dalja e FO nga « konklavi », po ashtu njoftonte se do ta linte atë pas disa deklaratave të François Bayrou, më 16 mars: ai vlerësonte se kthimi në 62 vjeç ishte i pamundur, duke marrë parasysh sidomos kontekstin ndërkombëtar. Për sekretaren e përgjithshme të CGT-së, kjo ishte « varrosje » e konklavit. Ajo po ashtu njoftonte, me një fjalor karakteristik, se « pas konsultimit me bazën », CGT po largohej nga ky proces dhe i bëri thirrje « punonjësve të mobilizohen » dhe të ndërtojnë një « raport të ri të forcës ».

A duhet të rimendohet shteti-providencë?

Rinovuan në garë pesë organizata nga tetë, me mungesën e dy prej CFTC-së, më të voglës së konfederatave sindikale përfaqësuese, në mosmarrëveshje me disa tema të trajtuara. Është e vërtetë që shkëmbyet do të vazhdojnë atëherë mbi temat e zgjeruara. Një «fletë rrugore» e re në fakt u vendos në mes të prillit. Ajo propozohej të diskutohej për të gjithë shtetin-providencë dhe për mundësitë e redistribuimit të burimeve ndërmjet degëve të ndryshme që e përbëjnë (sigurimi shëndetësor, familja, pensioni…). Nëse CFTC, e lidhur me degën « familje », nuk e miratonte këtë qasje më të gjerë, CFDT, organizata sindikale më e madhe përfaqësuese, e favorizuar – përkundër FO – për një bashkëndërtim të veprimit publik, shënonte me kënaqësi se mund të hapet një « rreth i dytë i diskutimeve ».

Nga e hëna deri të premten + e diel, merrni falas analizat dhe shpjegimet e ekspertëve tanë për një këndvështrim tjetër mbi aktualitetin. Abonohuni sot!

Gjatë takimeve javore, janë shqyrtuar mënyrat e ndryshme të financimit të pensioneve: rritja e kontributeve të punëdhënësve, pjesa e kapitalizimit në financim (kursimi për pension, fondet e pensionit), TVSH-ja sociale (transferimi i një pjese të kontributeve të ndërmarrjeve për financimin e pensionit mbi TVSH, dhe kështu rritja e saj me një ose dy pikë). Nuk ka dalë ndonjë marrëveshje e vërtetë mbi këto aspekte të ndryshme, sindikatat janë veçanërisht kundër TVSH-së sociale (që do të rëndonte veçanërisht mbi më të varfrit) dhe organizatat e punëdhënësve refuzojnë çdo kontribut të ri.

Në periudhën e fundit, Medef, dukej se e konsideronte TVSH-në sociale si zgjidhjen për të dalë nga deficit i pensioneve, kjo e fundit duke favorizuar uljen e kontributeve sociale të ndërmarrjeve dhe, rrjedhimisht, konkurrencën e tyre por edhe pagat neto. Emmanuel Macron, i pyetur mbi këtë deficit, po riktheu gjithashtu argumentin gjatë emisionit televiziv « Sfida të Francës », më 13 maj.

Një ndryshim në moshë?

"Qeverisja" dhe "udhëheqja" e sistemit të pensioneve kanë shkaktuar edhe diskutime të tjera. Sindikatat dhe punëdhënësit praktikisht kanë vetëm një rol simbolik brenda tij, ndryshe nga ajo që ishte imagjinuar nga themeluesit e Sigurimeve Shoqërore në vitin 1945. Një elitë administrative e specializuar mori përsipër. Rivendosja e një roli politik brenda qeverisjes së sistemit duket të jetë tërheqëse për sindikatat, por organizatat e punëdhënësve mbeten të dyshuara, duke pasur parasysh kompleksitetin e tij.

Përfundimisht, palët e ndryshme të përfshira ende rreth tryezës vendosën të zgjasin diskutimet e tyre deri më 17 qershor. A është e mundur një marrëveshje midis pesë palëve? Kjo është bindja e CFDT-së që gjithmonë shpreson për një "ndryshim në moshë". Ndoshta nuk do të jetë i përgjithshëm, por, rast pas rasti, në varësi të vështirësisë së punës ose të nevojës për barazi gjinore. Për CFTC-në, është e mundur që, në një mënyrë ose tjetër, duhet të parashihen gjithashtu rritje të kontributeve për të siguruar qëndrueshmërinë e sistemit.

Në fund, nuk parashikohet të anulohet reformat e vitit 2023, por do të bëhen përshtatje dhe, ndoshta në afat të shkurtër, pensione më pak të rimbursuara ose kontribute të rënda. Aritmetika është e pashmangshme. A do të përfshihet gjithçka kjo në marrëveshjen e pritur, për të shmangur një dështim të ri sindikal? Nuk është e sigurt. Në nivelin e saj teknik ose estetik, mund të gjykohet nëse ky dialog social i paprecedentë ka rifilluar në të vërtetë demokracinë sociale ose është vetëm një farsë politike.