Krizë bregdetare në Somali: Zëra nga skaji i detit

“Më parë sillnim peshk në shtëpi çdo mëngjes. Tani nuk sjellim asgjë…”

Origjinalisht publikuar në Global Voices

Kjo fotografi kap shtratin bregdetar të Mogadishës, Somali, duke ofruar një pamje të vijës bregdetare dhe ujit. Skena thekson mjedisin natyror dhe gjeografinë bregdetare të rajonit. Imazh nga NMIUM nga Alamy. Domain publik.

Nga Vladyslav Bondarenko, specialist i sigurisë detare dhe kontribues i Global Voices.

Gjatë bregdetit të Somalisë, mijëra familje dikur mbështeteshin te peshkimi për jetesën e tyre. Sot, varkat e tyre shpesh kthehen bosh. Tralues industrialë të huaj, shumë prej të cilëve operojnë ilegalisht, kanë zbrazur ujërat somaleze nga tuna, makrela dhe homari. Sipas Zyrës së Kombeve të Bashkuara për Drogat dhe Krimin (UNODC), Somalia humb deri në 300 milionë USD në vit për shkak të peshkimit të paligjshëm, të paregjistruar dhe të rregulluar (IUU).

Shumë nga traluesit e huaj që zbrazin ujërat somaleze janë nga të njëjtat vende që në të njëjtën kohë ofrojnë ndihmë detare dhe ndihmë zhvillimore. Kjo kontraditë jo vetëm që minon përpjekjet për zbatimin e ligjit, por gjithashtu dëmton besimin e komuniteteve lokale.

Kur ndihma e huaj shoqërohet me shfrytëzim ekonomik, premtimet për paqe, qëndrueshmëri dhe rimëkëmbje perceptohen si të pabesueshme. Kjo dyshim vazhdon të dobësojë besueshmërinë e aktorëve ndërkombëtarë në rajonet bregdetare të Somalisë dhe e vështirëson përpjekjet për të krijuar një sistem të vërtetë gjithëpërfshirës të qeverisjes detare të ndërtuar mbi besimin dhe pjesëmarrjen lokale. Çështja shqyrtohet në detaje në artikullin Frontiers in Marine Science: “Vëzhgimi i peshkimit të paligjshëm, të paregjistruar dhe të rregulluar jashtë ligjit në ujërat somaleze vazhdon konfliktin.”

Humbja e burimeve të të ardhurave, rritja e piratërisë dhe migrimi i gjerë

“Ne zakonisht sillnim peshk në shtëpi çdo mëngjes. Tani nuk sjellim asgjë,” thotë Abdi, një peshkatar nga Puntlandi. Zëri i tij pasqyron frustrimin e shumë familjeve somaleze, të cilat kanë humbur mënyrat e tyre tradicionale të jetesës.

Për shumë peshkatarë somalez,pirateria u shfaq si një përgjigje e dëshpëruar ndaj kolapsit të mënyrave të tyre tradicionale të jetesës. Pas dobësimit të qeverisjes detare kombëtare në fillim të viteve 1990, anije industriale të huaja — shpesh duke peshkuar në mënyrë të paligjshme — filluan të shfrytëzojnë ujërat somaleze, duke zbrazur stokët lokale të peshkut. Si rezultat, shumë peshkatarë të shpërngulur morën armët në duar për të mbrojtur mbijetesën e tyre ekonomike, duke krijuar në fund pirateri të organizuar. Pa akses në mbrojtje ligjore ose burime alternative të të ardhurave, të gjithë komunitetet bregdetare u shtynë në varfëri më të thellë dhe paqëndrueshmëri.

Puna e papunësisë po rritet në rajonet bregdetare të Somalisë, duke lënë të rinjtë me pak mundësi të vlefshme për punë ose arsim. Në mungesë të programeve të mbështetjes shtetërore ose zhvillimit ekonomik, shumë kthehen te migrimi si një zgjidhje e fundit. Të dëmtuarit e brendshëm dhe lëvizjet ndërkufitare janë intensifikuar, veçanërisht mes të rinjve bregdetarë. Mijëra po largohen për në rajone të tjera ose përpiqen të arrijnë Evropën dhe shtetet e Gjirit — shpesh përmes mënyrave të rrezikshme dhe jo të rregullta — duke rrezikuar shfrytëzimin, trafikimin ose vdekjen gjatë udhëtimeve të tyre.

Zgjidhje të mundshme

Patrullat ushtarake në Gurin e Adenit, trupi i ujit që ndan Somalinë dhe Jemenin, mund të ndihmojnë në parandalimin e piratërisë, por ato bëjnë pak për rikthimin e burimeve të humbura. Komunitetet bregdetare nuk po kërkojnë anije luftimi — ato kërkojnë zgjidhje afatgjata, të drejtuara nga civilët: sisteme monitorimi bregdetar, leje peshkimi të barabarta, dhe trajnim të mbështetur nga donatorët në sigurinë detare.

Ka një precedent global për ringjalljen e komuniteteve bregdetare në vështirësi. Në Sri Lankën pas konfliktit, përpjekjet e bazuara në komunitet kontribuuan në ringjalljen e ekonomive bregdetare përmes menaxhimit të qëndrueshëm të burimeve dhe angazhimit lokal. Në rajonin Sabah të Malajzisë, integrimi i monitorimit me radar dhe patrullimet e komunitetit çuan në një reduktim të dukshëm të peshkimit të paligjshëm. Për shembull, në Zonën e Ruajtjes Detare të Ishujve Sugud, peshkimi i paligjshëm gjatë ditës u praktikisht eliminuar deri në vitin 2008 përmes strategjive të përbashkëta të zbatimit.

Japonia gjithashtu mbështeti kapacitetin detar të Sri Lankës duke dhuruar dy anije patrullimi të shpejta 30-metërshe të pajisura për reagim ndaj përmbajtjes së naftës dhe mbikëqyrje bregdetare. Këto anije u ofruan nën një grant prej 1.8 miliardë JPY (1.3 milion USD) dhe u shoqëruan nga trajnim për oficerët e rojeve bregdetare dhe asistencë teknike për mbrojtjen e detit.

Adresimi i shkaqeve kryesore të dëshpërimit ekonomik

Foto e Vladyslav Bondarenko. Foto e siguruar nga Vladyslav Bondarenko. Përdorur me leje.

Mbështetja e komuniteteve bregdetare përmes asistencës ligjore, teknologjive të qëndrueshme të peshkimit dhe programeve të punësimit të të rinjve nuk është bamirësi — është një investim strategjik në stabilitetin afatgjatë rajonal dhe sigurinë detare, sipas ekspertëve detarë. Këto masa adresojnë shkaqet kryesore të dëshpërimit ekonomik, zvogëlojnë tërheqjen për aktivitete të paligjshme, forcojnë reziliencën lokale dhe ndërtojnë bazën për rritje gjithëpërfshirëse dhe besim në sistemet e qeverisjes.

Në këtë qasje, një shembull i qartë është Projekti Badweyn, i cili harton burimet bregdetare të Somalisë duke përdorur një mjet interaktiv të dhënash. Kjo iniciativë identifikon zona të peshkimit, rrugë detare dhe zona potenciale të konfliktit, duke ofruar komuniteteve lokale, institucioneve qeveritare dhe partnerëve ndërkombëtarë informacione të qarta, të bazuara në prova. Projekti mbështet menaxhimin e qëndrueshëm të burimeve detare dhe inkurajon pjesëmarrjen e komunitetit në vendimmarrje.

Këto iniciativa tregojnë se investimi në komunitetet bregdetare nuk është vetëm për rikuperimin mjedisor — ai gjithashtu promovon zhvillimin social dhe ekonomik, zvogëlon rrezikun e konflikteve dhe forcon stabilitetin në Gërmen e Afrikës.

Në Somali, të tillë zgjidhje mbeten jashtë arritjes — por nuk janë të pamundura. Me mbështetjen e duhur dhe duke dëgjuar ata më të prekur, mbrojtja detare mund të shërbejë jo vetëm për tregtinë globale por edhe për mbijetesën e komuniteteve lokale. Nisma premtuese si Komunitetet Bregdetare kundër Piratërisë tregojnë se investimet e synuara në peshkimin dhe infrastrukturën bregdetare mund të ofrojnë alternativa reale ndaj piratërisë, migrimit dhe dëshpërimit.

Komunitetet bregdetare të Somali nuk kanë nevojë për mëshirë — ato kanë nevojë për mbështetje të qëndrueshme, gjithëpërfshirëse, të bazuar në dialog të sinqertë, investim dhe rindërtimin e besimit që është dëmtuar prej kohësh. Për momentin, mijëra vazhdojnë të luftojnë për të ardhmen e tyre mes rrjeteve të zbrazëta, papunësisë, urisë dhe shpresës në rënie.