Mohamed Lakhdar-Hamina e njohu kineman afrikane përmes filmave të tij politikë të guximshëm mbi Algërinë

Legjendari regjisor algjerian Mohamed Lakhdar-Hamina është ndërruar jetë në moshën 91-vjeçare. Do ta kujtojmë veçanërisht si atë si i pari (dhe i vetmi) Afrikan që ka fituar Palmen e Artë të shumëpritur në Festivalin e Kanës për filmin e tij _Kronikat e viteve të zjarrit, i cili tregon luftën e pavarësisë së Algjerisë përmes syve të një bujk_.

Që nga vitet 1960, ai ishte një nga regjisorët e rrallë afrikanë që kishte vendosur një vend në skenën ndërkombëtare. Dhe, siç shpjegon Nabil Boudraa, specialist i kinematografisë algjeriane, ai përdori këtë tribunë për të ofruar rrëfime të pasura dhe me mesazhe të forta politike që kontribuuan në ndërtimin e kinematografisë algjeriane.

---

Kush ishte Mohamed Lakhdar-Hamina?

Mohamed Lakhdar-Hamina lindi në vitin 1934 në qytetin M'Sila, në veriperëndim të Algjerisë, në një kohë kur vendi ishte nën dominio kolonial francez. Ai u rrit duke qenë dëshmitar i padrejtësive dhe shtypjes, të cilat formësuan thellë vizionin e tij për botën.

Ai filloi duke studiuar bujqësinë dhe drejtësinë. Por vendosi në vitin 1958 të braktiste ushtrinë për t'u bashkuar me rezistencën algjeriane gjatë luftës së pavarësisë. Pas vendosjes në Tunizi dhe punës me qeverinë e përkohshme të Republikës së Algjerisë, ai kuptoi shpejt fuqinë e kinematografisë si mjet për liri dhe transmetim të kujtesës kombëtare.

Në vitin 1959, ai dërgohet nga qeveria e përkohshme në Pragë për të studiuar kinematografinë në FAMU, një nga shkollat më të mira të kinematografisë në Evropë. Në vend që të përfundonte studimet e tij, ai zgjodhi të fitojë përvojë praktike në studiot e famshme Barrandov në Pragë.

Kjo qasje praktike kontribuoi në formimin e stilit të tij. Filmat e tij nuk janë kurrë thjesht veprat teknike, por tregime të fuqishme dhe të ndjera, të bazuara në përvojën e jetuar. Në të njëjtin vit, ai ngarkohet nga Ministria e Informacionit të Algjerisë në ekzil, së bashku me dy kineastë të tjerë, Djamel Chanderli dhe Pierre Chaulet, për të realizuar një film dokumentar mbi situatën e Algjerisë nën kolonializëm, të titulluar Djazaïrouna (Algjeria jonë). Ky film kishte për qëllim të informonte komunitetin ndërkombëtar, të mbledhur në Kombet e Bashkuara, mbi objektivat e luftës së pavarësisë.

Për çfarë flisnin filmat e tij?

Lakhdar-Hamina filloi të realizonte filma të gjatë menjëherë pas pavarësisë së Algjerisë në vitin 1962. Ai ishte një nga të parët që kontribuoi në ndërtimin e kinematografisë kombëtare të Algjerisë. Që nga fillimet e tij, filmat e tij dallohen për guximin e tij, angazhimin politik dhe lidhjen e thellë me historinë e dhimbshme të vendit.

Filmi i tij i parë i rëndësishëm, Era e Aures (1966), tregon historinë e një nëne në kërkim të djalit të saj të burgosur gjatë luftës së pavarësisë. Ky film u lavdërua nga kritika ndërkombëtare dhe fitoi veçanërisht një cmim në Festivalin e Cannes në Francë në vitin 1967.

Son filmi më i njohur, Chroniques des années de braise (1975), është një epik i fuqishëm mbi luftën e Algjerisë kundër kolonializmit. Filmi përzien imazhe poetike dhe mesazhe politike të fuqishme. I strukturuar në gjashtë pjesë, filmi eksploron faktorët shoqëror-politikë që kanë çuar në revolucionin e vitit 1954 kundër dominimit francez.

Lakhdar-Hamina shpjegon :

Është një film kundër padrejtësisë, kundër poshtërimit. Ajo që mbizotëron është motivimi i luftës së Algjerisë. Për të rinjtë që nuk e njohën këtë periudhë, kjo do t'u ndihmojë të kuptojnë, ndërsa më të moshuarit do ta njohin të vërtetën në atë që tregtohet.

Chronique des années de braise ka fituar Palme d'Or në Kanë, një nga çmimet më prestigjioze të kinematografisë botërore, dhe mbetet filmi i vetëm i një regjisor afrikano-amerikan që ka marrë këtë nderim.

Filmi i tij i vitit 1982, Stuhia e rërës, eksploronte rolet gjinore dhe sfidat e jetës së grave pas pavarësisë. Ai nuk arriti kurrë të ketë të njëjtin sukses si Chronique, por dëshmon për interesin e vazhdueshëm të regjisorit për problemet konkrete që prekin njerëzit e zakonshëm.

Me filma si ky dhe Hassan Terro (1986) (të cilin e shkroi së bashku), Lakhdar-Hamina propozon tregime të fuqishme që tejkalojnë brezat.

Pse filmat e tij janë kaq të rëndësishëm?

Filmat politikisht të hapur dhe anti-kolonialë të Lakhdar-Hamina janë të rëndësishëm sepse na rikthejnë në një kohë kur kinemaja përdorej për të sfiduar pushtetin dhe për të thënë të vërteta shqetësuese, në rastin tonë historinë e vërtetë të popullit algjerian nën sundimin kolonial.

Duke portretizuar dhunën koloniale dhe vuajtjet e komuniteteve rurale, ai bëhet zë i mendimtarëve të rëndësishëm si Frantz Fanon dhe në kinematografinë revolucionare të viteve 1960 dhe 1970.

Me këtë, veprat e tij përjetësojnë momente vendimtare të historisë së Algjerisë dhe luajnë një rol të rëndësishëm në ruajtjen e memories postkoloniale.

Filmat e tij gjithashtu kanë ndikim të madh në krijimtari. Në vend që të ndalet në një qasje thjesht realistike, Lakhdar-Hamina zhvilloi një stil të guximshëm dhe poetik. Të influencuar nga tendencat globale të kohës së tij (të perëndimet), neorealizmi dhe ekspresionizmi, ata përdorin plan të gjatë, traditën gojore dhe kompozime vizuale të fuqishme.

Kjo narrativë me nivele të shumta i jep historisë së Algjerisë një dimension mitik.

Si e ka formësuar ai kinemanë algjeriane?

Figurë kryesore e kinemasë algjeriane pas pavarësisë, veprat e tij janë lavdëruar shumë përtej kufijve të vendit. Ai bëri të njohur kinemanë algjeriane në nivel ndërkombëtar dhe kontribuoi që kinemaja e Jugut të vendoset në hartën globale.

Por Lakhdar-Hamina nuk u kënaq vetëm me realizimin e filmave të tij. Ai gjithashtu kontribuoi në krijimin e një industrie kinematografike kombëtare.

Ai drejtoi institucione të rëndësishme qeveritare përgjegjëse për kinemanë dhe punoi pa u lodhur si producent për të mbështetur filma që reflektonin të kaluarën dhe shoqërinë në vazhdimësi të ndryshimit të Algjerisë.

Si duhet ta kujtojmë atë?

Më shumë se një regjisor i njohur, Lakhdar-Hamina ishte një zë themelues që solli në jetë një gjuhë kinematografike në gjendje të mbante peshën historike, politike dhe emocionale të dekolonizimit. Veprat e tij, që shtrihen nga fillimi i viteve 1960 deri në fund të shekullit XX, janë një monument për kujtimin e aspiratave, traumat dhe kontradikcioneve të historisë së re të Algjerisë.

Filmat e sesionit mbeten arkiva thelbësore për kërkuesit dhe shikuesit e interesuar për ndërveprimet midis kujtesës, rezistencës dhe përfaqësimit. Ne duhet ta kujtojmë atë jo vetëm sepse ai bëri filma të mëdhenj, por edhe sepse besonte në fuqinë e rrëfimeve dhe kinemasë për të ndryshuar botën.