Nga qymyri te kultura: Gratë Dayak drejtojnë një tranzicion të drejtë përmes bujqësisë në oborr

Ndryshimi global drejt energjisë së ripërtëritshme nuk është më një zgjedhje por një nevojë: kriza klimatike intensifikohet, me 2024 që konfirmohet si viti më i nxehtë në rekord.

Megjithatë në Indonezi, qymyri mbetet një jetëshpëtues ekonomik për disa rajone. Në East Kutai, East Kalimantan, minierat e qymyrit përbëjnë pothuajse 75% të produktin bruto rajonal bruto (PBR).

Fundit i epokës së minierave të qymyrit do të vijë me kosto për banorët lokalë, shumë prej të cilëve rrezikojnë të humbasin vendet e tyre të punës aktuale — sidomos pasi mënyrat e tyre tradicionale të jetesës nëpërmjet pyjeve janë tashmë shkatërruar nga degradimi mjedisor i lidhur me nxjerrjen e karburanteve fosile.

Aulia, 31 vjeçe, një grua Dayak nga East Kutai, pranoi:

Ne jemi shumë të varur nga minierat—është e vetmja gjë që na jep një të ardhur të konsiderueshme.

Megjithatë, mes këtij dilemash, gratë indigjene Dayak po zhvillojnë një revolucion të heshtur.

Duke kultivuar kultura ushqimore në oborret e tyre, këto gra jo vetëm që gjenerojnë të ardhura por edhe tregojnë se bujqësia e qëndrueshme mund të harmonizohet me traditat lokale. Iniciativa e tyre është një frymëzim, veçanërisht për komunitetet pranë vendeve të minierave që kërkojnë burime alternative të të ardhurave.

Çmenduria e fshehtë e minierave mbi gratë dhe komunitetet indigjene

Ndërsa qymyri ushqen ekonominë e East Kalimantan, përfitimet e tij janë të pabarabarta. Në vitin 2024, qarku i Kutai Kartanegara dhe East Kutai u renditën të parët dhe të tretët ndër rajonet më të varfra të provincës.

Në vend që të ketë përparim, shumë banorë përballen me degradim mjedisor dhe humbje të mënyrave tradicionale të jetesës (jetesë në tokë). Kjo është veçanërisht e vërtetë për gratë, të cilat shpesh janë të margjinalizuara në vendimmarrje dhe të përjashtuara nga sektori i minierave.

Që kur pylli u kthye në një gropë miniere, komuniteti indigjen Dayak Basap, i cili dikur mbështetej në pyll për jetesën e tij, ka humbur hapësirën tradicionale të jetesës dhe është detyruar të përshtatet për të mbijetuar.

Shumë burra janë kthyer në minierë, ndërsa gra kanë kërkuar mënyra të tjera për të mbështetur familjet e tyre: disa mësues, të tjerë drejtojnë biznese të vogla, dhe shumë tani rritin qepë, spinaq dhe rukola në oborret e tyre.

Nga oborret tek rezistenca: Lufta e komunitetit për mbijetesë

Me ndryshimin e peizazhit ekonomik, gratë Basap Dayak po kthehen tek oborret e tyre si burim të të ardhurave alternative. Aty, ato rriten kultura ushqimore që japin korrje të shpejta, janë shumë të kërkuara dhe mund të ndikojnë në inflacionin lokal — si qepët. Spinaqi dhe rukola janë gjithashtu ndër zgjedhjet popullore.

Ky ndryshim është i frymëzuar nga një projekt pilot i vitit 2024 nga Just Transition Indonesia dhe Universiteti Parahyangan, i mbështetur nga Energi Muda, një OJQ lokale e fokusuar në çështjet e tranzicionit energjetik.

Në një parcelë prej 700 metrash katrorë, banorët lokalë kanë mësuar të kombinojnë bujqësinë tradicionale me teknikat moderne të permakulturës, duke përfshirë kompostimin dhe rotacionin e kulturave. Permakultura është një qasje holistike ndaj bujqësisë dhe menaxhimit të tokës që imiton modelet që gjenden në ekosistemet natyrore përreth. Rinia lokale gjithashtu është e angazhuar si mobilizues të komunitetit për të mbështetur tranzicionin pas qymyrit.

Rezultatet janë premtuese. Me ndihmën e shkencës bujqësore dhe mbështetjes teknologjike nga startup-i HARA, gratë Dayak Basap kanë kapërcyer sfida të tilla si toka e acidike dhe ndotja e ujit nga minierat. Përmes kultivimit të farërave, rendimenti i kulturave të tyre ka tejkaluar edhe atë të metodave tradicionale të bujqësisë që janë testuar më parë.

Ata gjithashtu kanë mësuar të shesin korrjet e tyre direkt tek konsumatorët — si restorante dhe prodhues të biskotave — duke hequr ndërmjetësit dhe duke rritur fuqinë e negociatave. Ky kombinim i njohurive tradicionale dhe inovacionit modern jo vetëm që po rrit kapacitetin e komunitetit, por po sjell edhe përfitime të prekshme ekonomike.

Kur inovacioni takohet me traditën: Përballja me pengesat

Megjithatë, udhëtimi është larg i lehtë. Tokat e minuara më parë kërkojnë shumë kohë për t'u rikuperuar. Tokat acide dhe uji i kontaminuar me metale të rënda paraqesin sfida serioze, ndërsa qasja e kufizuar në vegla dhe plehra mbetet një pengesë e rëndësishme. Në disa raste, komunitetet duhet të blejnë fidanë të rritur paraprakisht për të përshpejtuar procesin e mbjelljes.

Ky program mbjelljeje të specit është shumë i mirë. Thjesht, gjendja e tokës ishte e papërshtatshme dhe e vështirë për t'u përmirësuar. Nëse ka mundësi, ndoshta mund të provojmë bujqësinë që zgjas më shumë se vetëm një sezon—Gruaja indigjene Dayak.

Gjithashtu, kalimi nga kultivimi i ndryshueshëm në një sistem menaxhimi afatgjatë kërkon trajnim të vazhdueshëm. Ky lloj adaptimi padyshim nuk mund të arrihet brenda natës dhe kërkon mentorim intensiv.

Një tranzicion i drejtë duhet të drejtohet nga baza

Iniciativa të tilla ofrojnë mësime të vlefshme.

Së pari, tranzicioni energjetik duhet të përfshijë komunitetet lokale—sidomos gratë—që në fillim.

Së dyti, qasjet kolektive, bazuar në komunitet, kanë dëshmuar të jenë më të qëndrueshme se programet nga sipër, të cilat shpesh dështojnë të adresojnë nevojat reale në terren.

Së treti, mbështetja politike duhet të drejtohet drejt iniciativave të bazuara në komunitet si kjo. Fokusi nuk duhet të jetë vetëm në arritjen e objektivave të tranzicionit, por edhe në sigurimin e drejtësisë sociale dhe ekologjike.

Në kontekstin global, Indonezia ka shprehur angazhimin e saj përmes Marrëveshjes së Parisit dhe Partneritetit për Tranzicionin e Drejtë të Energjisë (JETP). Megjithatë, ky angazhim duhet të bazojë në përvojat e jetuara të komuniteteve, veçanërisht gratë indigjene dhe ato që preken drejtpërdrejt nga industritë e nxjerrjes.

Një tranzicion i drejtë i energjisë kërkon hapa të ngadalshëm, mbështetje të qëllimshme programore, partneritete gjithëpërfshirëse dhe angazhim të sinqertë nga të gjithë palët e interesuara.

Historia e grave Dayak Basap është më shumë se një histori rezistence—është një rrugëudhëzues për një tranzicion të drejtë energjetik. Suksesi i tyre vërteton se diversifikimi ekonomik është i mundur, edhe në rajone të varura nga qymyri. Por, ky sukses varet nga cilësia e mbështetjes: nëse ajo vërtet plotëson nevojat e komunitetit dhe është e drejtuar nga udhëheqje lokale e fuqishme.