Një neuroshkencëtar shpjegon pse është e pamundur për AI të 'kuptojë' gjuhën

Si krijues kuptimesh, ne përdorim gjuhën e folur ose gjuhën e shënuar për të kuptuar përvojat tona në botën përreth nesh. Shfaqja e intelijencës artificiale gjeneruese si ChatGPT (duke përdorur modele të mëdha gjuhësore) sfidon vetë nocionin se si të përcaktohet “kuptimi”.

Një përshkrim i njohur i veglave të AI është se ato “kuptojnë” atë që po bëjnë. Laureati i Nobelit dhe pionieri i AI-së Geoffrey Hinton tha: “Ajo që më ka befasuar shumë është sa të mirë janë rrjetet nervore në kuptimin e gjuhës natyrore — që ndodhi shumë më shpejt se sa mendova unë…. Dhe ende jam i mahnitur që ata vërtetë kuptojnë atë që po thonë.”

Hinton përsëriti këtë pretendim në një intervistë me Adam Smith, kryesues shkencor për Nobel Prize Outreach. Në të, Hinton deklaroi se “rrjetet nervore janë shumë më të mira në përpunimin e gjuhës se çdo gjë tjetër që është prodhuar ndonjëherë nga shkolla chomskiane e gjuhësisë.”

Gjuha chomskiane i referohet teorive të gjuhëtarit amerikan Noam Chomsky mbi natyrën e gjuhës njerëzore dhe zhvillimin e saj. Chomsky propozon se ekziston një gramatikë universale e lindur në njerëz, e cila lejon për të mësuar çdo gjuhë që në lindje.

Që nga vitet 1990 kam kryer hulumtime se si njerëzit kuptojnë gjuhën, duke përfshirë më shumë se 20 vjet studime mbi neuroshkencën e gjuhës. Kjo ka përfshirë matjen e aktivitetit të valëve cerebrale në momentin që njerëzit lexojnë ose dëgjojnë fjali. Duke pasur parasysh përvojën time, duhet të kundërshtoj me respekt idenë se AI mund të “kuptojë” — pavarësisht nga rritja e popullaritetit të këtij besimi.

Gjenerimi i tekstit

Së pari, është fatkeqësi që shumica e njerëzve përzien tekstin në ekran me gjuhën natyrore. Teksti i shkruar është i lidhur me — por jo i njëjtë me — gjuhën.

Për shembull, e njëjta gjuhë mund të përfaqësohet nga simbole vizuale shumë të ndryshme. Shikoni Hindi dhe Urdu, për shembull. Në nivele bisedore, këto janë të kuptueshme ndërmjet veti dhe prandaj konsiderohen si e njëjta gjuhë nga lingvistët. Megjithatë, ato përdorin shkrime plotësisht të ndryshme. E njëjta gjë vlen edhe për Serbishten dhe Kroatishten. Teksti i shkruar nuk është e njëjta gjë si “gjuhë”.

Tjetra, le të shikojmë pretendimin se algoritmet e mësimit makinerik “kuptojnë” gjuhën natyrore. Komunikimi gjuhësor ndodh kryesisht ballë për ballë, në një kontekst mjedisor të veçantë të ndarë midis folësit dhe dëgjuesit, së bashku me shenja si ton dhe intonacion i të folurit, kontakt me sy dhe shprehje fytyre dhe emocionale.

Rëndësia e kontekstit

Ka shumë më tepër për të kuptuar se çfarë thotë një person sesa thjesht të jesh në gjendje të kuptosh fjalët e tyre. Madje edhe foshnjat, të cilat nuk janë ekspertë në gjuhë ende, mund kuptojnë shenjat e kontekstit.

Merrni, për shembull, fjalinë e thjeshtë: “Jam shtatzënë,” dhe interpretimet e saj në kontekste të ndryshme. Nëse e thotë unë, në moshën time, është shumë e mundshme që burri im të vdesë nga mosbesimi. Krahaso atë nivel të kuptimit dhe përgjigjes me një adoleshent që i tregon të dashurit të tij për një shtatzëni të paplanifikuar, ose një grua që i tregon burrit të saj lajmin pas viteve të trajtimeve për fertilitet.

Në çdo rast, marrësi i mesazhit i atribuon një lloj tjetër kuptimi — dhe kuptim — të të njëjtës fjali.

Në kërkimin tim të fundit, kam treguar se edhe gjendja emocionale e një individi mund të ndryshojë modelet e valëve të trurit kur përpunon kuptimin e një fjale. Truri ynë (dhe kështu mendimet dhe proceset mendore) janë kurrë pa kontekst emocional, siç kanë theksuar edhe neuroshkencëtarë të tjerë përballë.

Pra, ndërsa disa kode kompjuterike mund të përgjigjen ndaj gjuhës njerëzore në formën e tekstit, ato nuk arrijnë të kapin atë që njerëzit — dhe truket e tyre të trurit — arrijnë të bëjnë në kuptimin e tyre.

Vlen të kujtohet se kur punonjësit në AI flasin për rrjetet nervore, ata nënkuptojnë algoritmet kompjuterike, jo rrjetet biologjike rrjetet e trurit që karakterizojnë strukturën dhe funksionin e trurit. Imagjinoni të përziheni vazhdimisht me fjalën “fluturim” (si në rastin e zogjve që migrojnë) kundrejt “fluturim” (si në rastin e rrugëve ajrore) — kjo mund të çojë në keqkuptime serioze!

Së fundi, le të shqyrtojmë pretendimin për rrjetet nervore që përpunojnë gjuhën më mirë se teoritë e prodhuara nga gjuhësia chomskiane. Kjo fushë supozon se të gjitha gjuhët njerëzore mund të kuptohen përmes sistemeve gramatikore (përveç kontekstit), dhe se këto sisteme janë të lidhura me një gjuhë universale.

Chomsky kryen kërkime mbi teorinë sintaktike si një teoricien me shënues dhe laps. Ai nuk kryen eksperimente mbi bazat psikologjike ose nervore të kuptimit të gjuhës. Idetë e tij në gjuhësi janë plotësisht të heshtura për mekanizmat që qëndrojnë pas përpunimit dhe kuptimit të fjalisë.

Çfarë bën shkolla chomskiane e linguisitikës, megjithatë, është të bëjë pyetje rreth se si fëmijët dhe foshnjat njerëzore mund të mësojnë gjuhën me kaq lehtësi, përveç çdo defekti neurobiologjik ose traumatizmi fizik.

Ka të paktën 7,000 gjuhë në planetë, dhe askush nuk zgjedh ku lind. Kjo do të thotë se truri i njeriut duhet të jetë gati për të kuptuar dhe mësuar gjuhën e komunitetit të tyre që në lindje.

Nga kjo fakt për zhvillimin e gjuhës, Chomsky propozoj një modul të lindur (abstrakt) për mësimin e gjuhës — jo për përpunim. Nga pikëpamja neurobiologjike, truri duhet të jetë gati për të kuptuar gjuhën që nga lindja.

Ndërsa ka shumë shembuj të specializimit të gjuhës në foshnja, mekanizmat e saktë nervor janë ende të panjohur, por jo të pa mundur. Por objektet e studimit bëhen të panjohura kur termat shkencorë keqpërdoren ose keqpërdoren gabimisht. Dhe kjo është pikërisht rreziku: ngatërrimi i AI me kuptimin njerëzor mund të çojë në pasoja të rrezikshme.