Nuk ekziston një epidemi e vetmisë – pse vazhdojmë të flasim sikur të ishte?

Shumica e njerëzve përjetojnë periudha të vetmisë, izolimit ose qetësisë në jetën e tyre. Por këto janë gjëra të ndryshme, dhe përqindja e njerëzve që ndjehen të vetmuar është e qëndrueshme gjatë kohës. Pra pse vazhdojmë të flasim për një epidemi të vetmisë?

Para pandemisë COVID, disa studime treguan se shkalla e vetmisë ishte e qëndrueshme në Angli, SHBA, Finlandë, Suedi dhe Gjermani, ndër vende të tjera, gjatë dekadave të fundit.

Ndërsa COVID ndryshoi shumë gjëra, nivelet e vetmisë u kthyen shpejt në nivelet para pandemisë. Në vitin 2018, 34% e të rriturve në SHBA të moshës 50 deri në 80 vjeç raportuan mungesë shoqërimi “në disa raste” ose “shpesh”. Kjo përqindje u rrit në 42% gjatë pandemisë por ra në 33% në vitin 2024.

Kjo është shumë njerëz të vetmuar, por nuk është një epidemi. Në disa vende, si Suedia, vetmia është në rënie – të paktën mes të rriturve më të moshuar.

Pavarësisht këtyre statistikave, ideja se vetmia po rritet është e përhapur. Për shembull, në vitin 2023, mjeku i përgjithshëm i SHBA-së paralajmëroi për një “epidemi të vetmisë dhe izolimit”. Madje, Britania e Madhe ka edhe një ministër qeveritar me përgjegjësi të qartë për trajtimin e vetmisë.

Vetmia është një problem, edhe nëse nuk është një epidemi. Lidhja sociale është e rëndësishme për shëndetin fizik dhe mendor. Shumë njerëz ndihen të vetmuar në një turmë ose ndihen të ngarkuar kur janë vetëm. Në vitin 2023, Organizata Botërore e Shëndetësisë njoftoi një “Komision për Lidhjen Sociale”. WHO është e drejtë: ne duhet të ulim vetminë në familjet, komunitetet dhe shoqëritë tona.

Por ideja se vetmia është një “epidemi” është e rremë dhe na largon nga zgjidhjet e qëndrueshme, në vend që t’i afrohet atyre. Ajo sugjeron që vetmia është një problem i ri (nuk është), që po rritet (nuk është), që është jashtë kontrollit tonë (nuk është), dhe që reagimi i vetëm i përshtatshëm është ai emergjent (nuk është).

Në afat të shkurtër, vetmia është një gjendje psikologjike e padëshirueshme. Në afat të gjatë, ajo është një faktor rreziku për shëndet të përhershëm të dobët.

Vetmia nuk është një krizë e papritur që kërkon një zgjidhje afatshkurtër. Ajo është një sfidë afatgjatë që kërkon një përgjigje të qëndrueshme. Një reagim emergjent nuk është i përshtatshëm – një përgjigje e matur është. Nismat nga gjenerali i kirurgjisë së SHBA-së dhe WHO janë të mirëseardhura, por ato duhet të jenë përgjigje afatgjata ndaj një problemi të qëndrueshëm, jo reagime emergjente ndaj një “epidemie”.

Medikamentizimi i përvojës së zakonshme njerëzore

Qartësia konceptuale është thelbësore nëse duam të trajtojmë vërtet vetminë. Patologjizimi i të gjitha rasteve të vetmisë rrezikon të medikamentizojë përvojat normale njerëzore si p.sh. vetmi. Disa njerëz ndjehen të gjallë vetëm në turma, por të tjerë kanë lindur si kujdestarë të dritares së shënjtë. Në një botë shumë të lidhur, vetmia duhet të jetë e zgjidhshme, por vetmia duhet të vlerësohet si e çmuar.

Pra, nëse nuk ka një epidemi vetmie, pse vazhdojmë të flasim sikur të ketë? Forma e medias për çështjen dhe tendenca njerëzore për të panicuar forcojnë njëra-tjetrën. Ne klikojmë në lajme bazuar në rezonancë subjektive sesa në prova objektive.

Sjellja njerëzore formësohet kryesisht nga ndjenjat, jo faktet. Ne dramatizojmë, panikojmë dhe teprojmë tendencat negative. Nëse tendencat janë pozitive, ne fokusohemi në kundërtendenca të vogla, injorojmë statistikat dhe krijojmë gjëra të reja.

Në rastin e vetmisë, problemi është i vërtetë, edhe nëse “epidemi” nuk është. Vetmia është pjesë e gjendjes njerëzore, por lehtësimi i vetmisë së njëri-tjetrit është gjithashtu pjesë e asaj se kush jemi – ose kush mund të bëhemi.

Adresimi i vetmisë nuk është për të zgjidhur një problem afatshkurtër ose për të ndalur një “epidemi”. Kjo do të thotë të mësojmë të jetojmë me njëri-tjetrin në mënyra të reja, më të integruara që plotësojnë nevojat tona emocionale. Vetmja nuk është problemi. Ajo është një pasojë e jetesës në shoqëri që shpesh është e shkëputur dhe e fragmentuar.

Zgjidhja? Ne nuk mund të ndryshojmë thelbin e natyrës njerëzore – dhe as nuk duhet. Por ne mund të jemi pak më të sjellshëm me veten tonë, të flasim më shumë me njëri-tjetrin, dhe të kultivojmë mëshirë për veten dhe për njerëzit e tjerë.

Ne kemi nevojë të lidhemi më mirë dhe më shumë me njëri-tjetrin. Ne mundemi. Ne duhet. Ne do të.