Oqeani është gjithashtu çështje e autoriteteve lokale: shembuj në Akitanë, Bretaña dhe Okcitani

Në 3ᵉ Konferenca e Kombeve të Bashkuara për Oqeanin (Unoc 3) që mbahet në Nice nga data 9 qershor 2025. Ajo veçon në veçanti një çështje shpesh të nënvlerësuar: vendosjen strategjike të komuniteteve territoriale në qeverisjen detare. Studim rastesh në Lacanau në Aquitaine, në Parkun Natyror Detar të Iroise në Bretani dhe në Parlamentin e Detit në Oksitaninë.

Oqeani, skena e tronditjeve të antropocenit, nuk është një abstraksion i largët. Për territoret bregdetare, ai është një realitet konkret, i përditshëm, i bërë me sfida të përmbytjeve, erozionit, planifikimit, zhvillimit portual ose edhe adaptimit të politikave turistike. Është nga këto territore që ruajtja e oqeaneve mund – dhe duhet – të rifiksohet mendërisht.

Në një artikull të ardhshëm « Politikat publike lokale në prizmin e maritimitetit » në revistën Forcat lokale, kemi pyetur nëse, në vend që ta shohim detin si një pengesë, ta konsiderojmë atë si një levë për transformimin e veprimit publik?

Zgjedhjet në shërbim të vijës bregdetare

Zgjedhjet lokale janë të parat që përballen me pasojat e dukshme të ndryshimit klimatik: stuhitë më të shpeshta, tërheqja e vijës bregdetare, erozioni i shpejtë. Kompetenca e menaxhimit të mjediseve ujore dhe parandalimit të përmbytjeve (Gemapi), të dhënë për ndërmarrjet ndërkomunale, i vendos ata në vijën e parë.

Në Lacanau, janë nisur projekte për deurbanizim të qëllimshëm për të parashikuar tërheqjen e bregdetit, në bashkëpunim me banorët dhe aktorët ekonomikë. Në program: heqja e parkingjeve bregdetare, zhvillimi i një qendre të ndërmjetme të shkëmbimit më të brendshëm të tokës, rivendosja e misioneve të ndihmës ose edhe zhvendosja e disa bizneseve të vendosura në vijën bregdetare.

Ky proces përfshin vendime të vështira ndërmjet ruajtjes së aktiviteteve turistike, ri-pozicionimit të infrastrukturave, ruajtjes së ekosistemeve dhe mbështetjes së banorëve të prekur. Ligji i Klimës dhe Reziliencës së vitit 2021 ka prezantuar mjete ligjore për të parashikuar këtë tërheqje. Zbatimi i tyre konkret mbetet për t'u përmirësuar. Pa veprime lokale të fuqishme dhe të koordinuara, efektet e ndryshimeve klimatike mbi bregdetin rrezikojnë të jenë të pakontrollueshme dhe, mbi të gjitha, të jenë një burim i ri i pabarazive njerëzore dhe territoriale.

Qeverisja e një hapësire të brishtë

Nëse oceanet mbulojnë 70 % të planetit, ndërfaqja e tij me tokën – bregdeti – është një nga hapësirat më të kontestuara dhe më të brishta. Aty bashkëjetojnë përdorime ndonjëherë antagoniste: turizmi, konchikulturë, urbanizim, aktivitetet portuale, peshkimi, energjitë e ripërtëritshme detare (ERD)... Kjo shumëllojshmëri kërkon një qeverisje të integruar, si vertikale – nga niveli lokal deri te ai ndërkombëtar – ashtu edhe horizontale – ndërmjet aktorëve publikë, privatë dhe qytetarëve.

Kjo përfshin mendimin për një qeverisje ekosistemike të bregdetit, duke u mbështetur në:

• mekanizma demokratike shumënivelëshe (në shumë shkallë),
• dijen empirike të komuniteteve lokale si peshkatarët,
• palët e interesuara ekonomike.

Tek komunitetet, të vendosura në situatë për të vepruar përmes menaxhimit të integruar të zonave bregdetare ose përmes dokumenteve strategjike të fasadës, është e nevojshme të dinë të krijojnë hapësira negociimi dhe konsensusi ndërmjet këtyre aktorëve.

Disa komunitete tashmë kanë bërë inovacione. Në Brezje, Parqet natyrore detare të Iroise u krijuan me peshkatarët lokalë dhe shoqatat mjedisore, duke lejuar një menaxhim të përbashkët efektiv.

Shembulli i Rajonit Occitanie, me Parlamenti të Detit, i nisur që në vitin 2013, tregon se bashkitë mund të inovojnë në fushën e qeverisjes detare. Ky parlament rajonal bashkon zgjedhës, profesionistë, OJQ dhe kërkues për të ndërtuar së bashku një strategji detare të përbashkët.

Në Brest, metropolia ka arritur të shfrytëzojë funksionin e saj portual dhe shkencor për të nxjerrë në pah një “kryeqytet i oqeaneve” të vërtetë, duke mobilizuar universitete, qendra kërkimi, industri dhe autoritete portuale rreth një synimi të përbashkët.

Laboratori detar… i inovacionit territorial

Aktorët tradicionalisht më shumë “tokësorë” sesa detarë, bashkitë territoriale kërkojnë sot një vend në tryezën e negociatave për politikat oqeanike.

Në kundërshtim me një vizion ekskluzivisht shtetëror, zgjedhësit lokalë kanë njohuri të hollësishme për dinamikat bregdetare, konfliktet e përdorimit dhe pritshmëritë qytetare. Këto hapa nxisin mendimin që deti të shihet si pasuri e përbashkët.

Një nga kontributet kryesore të konferencës Unoc 3 do të jetë, të paktën shpresojmë, rikujtimi se mbrojtja e oqeaneve nuk mund të bëhet pa njohjen e të gjithë aktorëve territorialë.

Nga e hëna deri të premten + e diel, merrni falas analizat dhe shpjegimet e ekspertëve tanë për një këndvështrim tjetër mbi aktualitetin. Abonohuni sot!

Mobilizimi i territoreve ishujore, për shembull brenda OJQ-së Smilo, kontribuon në njohjen e rolit të iniciativave lokale si një mjet ndryshimi. Ishujt janë “laboratori” i zhvillimit të qëndrueshëm dhe të koordinuar të strategjive territoriale.

Zhvillimi i zonave të mbrojtura detare (ZMD) është një shembull i mirë : efikasiteti i tyre varet në masë të madhe nga përfshirja e komuniteteve lokale, peshkatarëve, shoqatave. Në këtë kuadër, integrimi i njohurive empirike në politikat e menaxhimit detar nuk është një luks, por një nevojë. Kështu, rahui polinezian – ndalimi i përkohshëm i shfrytëzimit të një zone për të lejuar rigjenerimin e saj – tani frymëzon praktikat e ruajtjes së burimeve peshkimore, shumë përtej vetëm trekëndëshit polinezian.

Në përgjithësi, ishulloriteti, një problematikë e përsëritur në territoret e jashtme, përfshin mendimin dhe pranimin e diferencimit të politikave publike. Zgjedhësit e Ouessant, Mayotte ose Marquises kujtojnë se kufizimet logjistike, varësia nga deti dhe fragjiliteti i ekosistemeve kërkojnë përgjigje të përshtatura, shpesh larg standardeve vetëm qeveritare.

Mendoni globalisht, veproni lokal

Vëzhgimi i politikave lokale nga deti lejon të kundërtën e shikimit. Bregdeti, hapësira e kontaktit midis njeriut dhe të gjallit, bëhet atëherë një laborator inovacioni demokratik, ekologjik dhe institucional, ku formohen forma të rinovuara të bashkëpunimit dhe angazhimit. Unoc 3 ofron një mundësi vendimtare për të kujtuar se tranzicioni detar nuk do të ndodhë pa territoret.

Prandaj, është koha të njohim plotësisht rolin e zgjedhësve lokalë në këtë dinamikë. Ata janë nyjet kryesore të një veprimi publik të rinovuar, më afër terrenit, më i kujdesshëm ndaj ekosistemeve dhe më i ndjeshëm ndaj dijes së qytetarëve.

Sepse deti është këtu – në plazhe, në porte, në shkolla dhe projekte komunale –, ajo përfshin përgjegjësinë e të gjithëve, duke filluar nga ata që ndërtojnë çdo ditë politikat publike lokale.