PKK njofton vendimin për të dorëzuar armët, përfundon 40 vjet luftë në Turqi

Pavarësisht rëndësisë historike të vendimit, ende mbeten pyetje se çfarë vjen pas

Origjinalisht i botuar në Global Voices

Imazh nga Arzu Geybullayeva. Imazhi krijuar duke përdorur Canva Pro

Pas Kongresit të 12-të të mbajtur midis 5-7 majit, Partia e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), e cila është përcaktuar si organizatë terroriste nga Turqia, SHBA dhe BE, ka njoftuar për largimin e saj të menjëhershëm dhe shpërbërjen në një deklaratë më 12 maj 2025. “Kongresi i 12-të i PKK-së ka vendosur të shpërbëjë strukturën organizative të PKK-së dhe të përfundojë metodën e luftës së armatosur në mënyrë që të menaxhohet dhe të kryhet nga Lideri Apo dhe të përfundojnë aktivitetet nën emrin e PKK-së,” thuhet në deklaratë sipas raportimit nga gazeta BirGun.

Njoftimi erdhi si përgjigje ndaj një iniciative lansuar në tetor 2024 nga Devlet Bahçeli, udhëheqësi i Partisë së Lëvizjes Nacionaliste (MHP) dhe aleat kyç i Presidentit turk Recep Tayyip Erdoğan. Pas iniciativës, një delegacion nga Partia e Barazisë dhe Demokracisë së Popullit (DEM), pro-kurde, udhëhoqi një sërë takimesh me liderin e burgosur të PKK-së Abdullah Öcalan.

Pas këtyre takimeve, në shkurt 2025, Abdullah Öcalan i burgosur, i njohur si themeluesi dhe udhëheqësi i PKK-së, u bëri thirrje grupit dhe bashkëpunëtorëve të tij të shpërbëhen. Më 1 mars 2025, forcat e armatosura të PKK-së deklaruan armëpushim. Takimet e udhëhequra nga DEM vazhduan gjatë javëve dhe muajve në vijim, duke përfunduar me njoftimin e bërë më 12 maj, duke mbyllur në mënyrë efektive luftën 40-vjeçare, e cila ka marrë mijëra jetë.

Populli kurd është një grup etnik që historikisht ka banuar pjesë të Irakut modern, Iranit, Sirisë dhe Turqisë. PKK ishte një grup militant kurd i lansuar në vitet 1980, duke luftuar për të drejtat dhe vetëvendosjen kurde.

Herën e fundit që qeveria në pushtet u përpoq të angazhohej me PKK-në si pjesë e një procesi paqeje të iniciuar nga 2013 deri në 2015. Përfundimisht, bisedimet për paqe dështuan, dhe grupi kreu një numër sulmesh në të gjithë vendin ndërsa forcat ushtarake dhe të sigurisë turke merren me me operacione kundër grupit në Irak dhe Siri.

Që nga viti 2017, numri i sulmeve të organizuara nga PKK-ja është ulur. Öcalan u vu pas hekurave në vitin 1999 dhe u dënuar me burgim të përjetshëm.

Paqe në fund?

Duke folur pas njoftimit, Erdoğan tha, “Ne po marrim hapa të vendosur drejt qëllimit tonë për një Turqi pa terror duke kapërcyer pengesat, duke thyer paragjykimet dhe duke shkatërruar kurthet e ngatërresës dhe të grindjes.”

Kryetari i MHP-së Devlet Bahçeli tha, “Sot, fituesi është paqa dhe vëllazëria. Fituesi sot është politika dhe demokracia.” Ai falënderoi Erdoğan dhe Öcalan, të cilët i quajti “udhëheqësin themelues të PKK-së,” si dhe Partinë DEM dhe delegacionet e përfshira në negociata.

Pervin Buldan, anëtare e delegacionit të Imralı dhe deputete e Partisë DEM, tha, “Një epokë e re ka filluar në të cilën do të heqim gjerdhet me gjemba dhe do të kurorëzojmë paqen.”

Kryetari i CHP-së Özgür Özel shkroi në një tweet, “Si CHP, jemi në anën e paqes në një koherencë historike,” dhe theksoi se demokracia dhe shteti i së drejtës duhet të institucionalizohen që paqja sociale të bëhet e përhershme. Duke përsëritur Özel-in, Ekrem İmamoğlu, kryebashkiaku i Stambollit i cili është momentalisht pas prangave për arsye politike, theksoi rëndësinë e shtetit të së drejtës në vend në këtë proces dhe përtej tij në një deklaratë.

Pavarësisht nga rëndësia historike e vendimit, pyetje ende vazhdojnë se çfarë është e ardhmja dhe çfarë nënkupton vendimi për kontekstin më të gjerë politik vendor dhe global.

Që nga kur Bahçeli bëri publikimin e njoftimit në tetor 2024, një pyetje që dominonte diskutimin ishte pse partia në pushtet po fliste papritur për paqe — veçanërisht pasi Bahçeli kurrë nuk fshehu mendimet e tij negative për Kurdet dhe Cështjen kurde.

Në vitin 2007, Bahçeli kërkoi që shteti të ekzekutonte Öcalanin. Udhëheqësi i partisë nacionaliste gjithashtu refuzoi bisedimet paqeje në vitin 2010. Në vitin 2021, kur Partia Demokratike e Popullit (HDP), paraardhësi i DEM-it, anëtarin Deniz Poyraz u vra, Bahçeli nuk u kursye, duke akuzuar Poyrazin për të qenë një terrorist. Në të njëjtin vit, Gjykata Kushtetuese e Turqisë pranoi një akuzë për mbylljen e HDP-së. Para vendimit të gjykatës, partia tashmë kishte qenë nën presion viteve të fundit. Shumë anëtarë të lartë të partisë HDP, duke përfshirë ish-kryetarin e përbashkët Selahattin Demirtaş, u arrestuan me akuzat për terrorizëm. Pavarësisht një vendimi të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut , ish-kryetari i përbashkët mbetet në burg.

Partia Kryesore e opozitës, Partia Republikane e Popullit (CHP), tha se do të ishin të hapur për bisedime me PKK-në, por gjithashtu paralajmëruan se veprimi ishte kryesisht politik, duke sugjeruar se aleanca qeverisëse AKP dhe MHP po kërkonin fitimin e mbështetjes së partisë kurde para prezantimit të ndryshimeve kushtetuese. Kjo është në lidhje me diskutimet që presidenti do të duhet të kërkojë ndryshime kushtetuese nëse do të kandidonte për një mandat të katërt presidencial. Në formën aktuale, kushtetuta kufizon presidencialitetin në dy mandate prej pesë vjetësh. Tashmë, ligjshmëria pas kandidaturës së Presidentit Erdoğan në zgjedhjet e përgjithshme të vitit të kaluar ishte një pikë debati. Megjithatë, ai kandidatoi dhe siguroi fitoren në raundin e dytë të votimit presidencial.

Kur Erdoğan shfaqi mbështetjen e tij për Bahçeli më 12 tetor, ai gjithashtu tha, “Sa më shumë që rritet numri i atyre që ndërmarrin këto hapa, shpresojmë që të mund të zgjerojmë bazën e konsensusit shoqëror mbi kushtetutën e re.”

Ndëshkimi i mbështetjes kurde

Nuk është e qartë se çfarë do të thotë kjo paqe e re në kontekstin e shumë gjykimeve në vazhdim lidhur me akuzat për terrorizëm, ndër to studentët për paqe, dhe qindra kryetarë bashkie të zgjedhur që u zëvendësuan nga besnikë të emëruar nga qeveria, duke cituar lidhjet me terrorizmin si shkakun kryesor.

DEM, (më parë HDP, Partia kryesore pro-kurde e Turqisë), është partia e tretë më e madhe politike në Turqi. Pas zgjedhjeve lokale të mëparshme, shumë nga kryetarët e bashkive të zgjedhur demokratikisht nga partia, përkatësisht 58, u larguan dhe u zëvendësuan nga besnikë të emëruar nga shteti për shkak të lidhjeve të tyre të dyshuara me militantët kurdë, ose PKK-në.

Në maj të vitit 2023, ndërsa Erdoğan qëndronte në skenë në një tubim parazgjedhor në Stamboll, një video u shfaq në një ekran të madh pranë tij duke lidhur rivalin e tij kryesor në këtë zgjedhje, Kemal Kılıçdaroğlu, me PKK-në. Kur video filloi të shfaqej, Erdoğan u drejtua tek turma e mbështetësve që mblidheshin në aeroportin ndërkombëtar të mëparshëm të pasagjerëve Ataturk, “[ata] po ecin krah për krah me PKK-në. Ju, qytetarë të mi kombëtarë dhe lokalë, do të votoni për ta?”

Por video ishte e rreme. Kontrolluesit e fakteve e zbuluan video dhe dëshmuan se përmbajtja e saj ishte manipuluar.

Sipas raportimit nga agjencitë lokale të lajmeve, para zgjedhjeve të përgjithshme të majit, qeveria në pushtet po planifikonte të varte banderola PKK me logon e CHP-së në të gjithë 81 qarqet, për të nënkuptuar se kishte një lidhje midis grupeve dhe për të trembur votuesit nga CHP. CHP tha se po i çonin të gjitha fushatat e fundit të synimeve te Gjykata Supreme e Zgjedhjeve (YSK).

Në dhjetor 2021, Ministria e Brendshme ndau një tweet duke pretenduar se kishte identifikuar mbi 500 punonjës të administratës lokale dhe kompani të lidhura me lidhje me militantët kurdë, të majtët dhe grupe të tjera kontroverse. 

Siç është, nuk është befasuese që shumë analistë dhe vëzhgues mbeten të kujdesshëm. Gonul Tol, drejtoresha e programit të Turqisë në Institutin e Lindjes së Mesme dhe autore e ‘Lufta e Erdoğan: Një luftë e një njeriut të fortë në shtëpi dhe në Siri’ shkroi në një shkrim për Financial Times: “Sa kohë që Turqia mbetet autokratike, mosmarrëveshja mbi këtë çështje do të dëmtojë përpjekjet për të ndërtuar një të ardhme demokratike, për turqit dhe kurdët.”

“Gjendja e mungesës së ligjit duhet të marrë fund,” tha Pervin Buldan, anëtare e DEM dhe delegacionit të DEM që është i përfshirë në negociata, në një deklaratë, duke shtuar, “Ka pasur padrejtësi të mëdha në çdo kuptim të fjalës kundër popullit kurd, demokratëve, grupeve opozitare, punëtorëve dhe politikanëve. Të gjitha këto duhet të përmirësohen. Për këtë, parlamenti duhet të ndërhyjë.”

Vetëm koha do të tregojë çfarë do të thotë kjo shpërbërje për të drejtat kurde në Turqi dhe demokracinë turke në përgjithësi.