Podkast: Olek Shyn, koreano-ukrainas, mbi historinë komplekse të identiteteve të tij etnike dhe kombëtare

“Ku jeni vërtet nga?”: Një podcast që eksploron identitetet

Origjinalisht publikuar në Global Voices

Imazhi i bërë nga Ameya Nagarajan për Global Voices në Canva Pro.

“Ku jeni vërtet nga?” është një seri e re podcast nga Global Voices që lindi nga një panel në samitin Global Voices të dhjetorit 2024 në Nepal, ku anëtarët e komunitetit Global Voices ndanë përvojat e tyre përballë perceptimeve të të tjerëve rreth origjinës së tyre të ndryshme dhe komplekse. Në çdo episod, ftojmë të ftuarit tanë të reflektojnë mbi supozimet që qëndrojnë pas pyetjes, “Por ku jeni vërtet nga?” dhe si përgjigjen ata.

Podcasts është i drejtuar nga Akwe Amosu, e cila punon në sektorin e të drejtave të njeriut pas një karriere të mëparshme në gazetari dhe është gjithashtu trajnuese dhe poete. Ajo është bashkë-kryetare e bordit të Global Voices.

Transkripti i këtij episodi është redaktuar për qartësi.

Akwe Amosu (AA): Përshëndetje dhe mirëseardhje në “Ku jeni vërtet nga?”, një podcast që eksploron identitetet. Unë jam Akwe Amosu dhe mysafiri im sot është Olek Shyn. Përshëndetje, Olek.

Olek Shyn (OS): Përshëndetje, Akwe. Është kënaqësi të flas me ju.

AA: Pse njerëzit të pyesin atë pyetje? 

OS: Mendoj se është për shkak se shumicën e kohës njerëzit më gjejnë në rrethana që nuk përputhen me atë si dukem, ose për atë që po flas, ose gjuhën që flas. Sepse unë jam Korean–Ukrainian, kam lindur në Azinë Qendrore, në Uzbekistan, në zonën e ish-Bashkimit Sovjetik, ku kemi pasur një diasporë koreane si unë. Por jemi shumë të ndryshëm nga ajo që njerëzit perceptojnë si koreano sot, që janë koreano të Jugut ose të Veriut. Pra po, si një Korean–Ukrainian, gjithmonë jam në ato rrethana, edhe në rrethet e aktivistëve ukrainas, ku njerëzit nuk presin natyrshëm që unë të jem ukrainas. Dhe pastaj, natyrisht, kur jam në Ukrainë, njerëzit nuk presin shumë që unë të jem ukrainas gjithashtu, sepse dukem koreano. Dua të them, të dy prindërit e mi janë etnikisht koreano. Por pastaj në Korenë ose në Lindjen e Azisë, njerëzit do të thonë, oh, pra ti je ukrainas sepse kulturalisht dhe me pasaportë, unë jam më shumë nga rritja e Evropës Lindore. Pra po, njerëzit zakonisht e bëjnë atë pyetje shumë.

AA: Dhe çfarë është reagimi juaj kur ju pyesin?

OS: Epo, varet shumë. Mendoj se shumicën e kohës e trajtoj këtë pyetje si një shenjë miqësie. E dini, njerëzit janë të hapur për një bisedë, dhe duan të mësojnë për mua. Por natyrisht, ka raste kur ndihem se qëllimi pas kësaj pyetjeje është më shumë për të kuptuar gjithçka në terma të thjeshtë. Njerëzit duan të dëgjojnë një përgjigje me një ose dy fjalë, që është emri i vendit. Dhe pastaj, natyrisht, nëse ndihem se mund të ndiej atë qëllim ose ndonjë qëllim tjetër, zakonisht e përshtat përgjigjen time. Pra nëse ndihem se janë miqësorë, u jap një përgjigje më të gjatë dhe vazhdojmë. Dhe mund të shkoj deri në njëqind vjet më parë, duke u treguar atyre për historinë e popullit tim, rivendosjen e madhe, migrimin, shtypjen. Ose nëse ndihem se këta njerëz thjesht duan një etiketë të shpejtë, atëherë unë vetëm ua jap. Them, jam nga Ukraina, dhe kjo është e gjitha. Dhe e lë atë të supozojë se çfarë lloj ukrainasi jam.

AA: Por a ju bën pyetja të ndiheni të pakëndshëm?

OS: Në fakt, kjo ndodh në disa rrethana, por jo gjithmonë, jo domosdoshmërisht. Ndihem sikur sepse kam kaluar shumicën e kohës sime jashtë Ukrainës, kur flas me njerëz me prejardhje shumë të ndryshme, unë u jap njerëzve përparësinë e dyshimit. Dhe gjithmonë e trajtoj këtë si një pyetje mikpritëse, dhe gjithmonë them, mirë, unë jam nga Ukraina. Dhe pastaj vetëm shikoj në fytyrat e tyre, dhe disa prej tyre tregojnë se janë të hutuar. Në të tilla raste, natyrisht, unë u jap atyre të drejtën dhe shpjegoj. Por në disa raste, zakonisht është rreth ukrainas, unë supozoj se njerëzit e bëjnë atë sepse më shohin si një Tjetër. Pra në atë rast, natyrisht, do të isha pak më i vendosur. Dhe ndihem sikur në atë rast të veçantë, është detyra ime t'u tregoj se unë jam me të vërtetë njëri prej tyre, të paktën në disa kuptime. Natyrisht, identitetet janë jashtëzakonisht komplekse. Ne dhe ata: është shumë e vështirë të përcaktohen këto kategori. Por në atë rast, zakonisht them, po, unë jam nga Ukraina, kështu që do të duhet të ndërtojmë mbi këtë. Dhe po, shumicën e kohës njerëzit janë të gatshëm të pranojnë atë lloj bisede. Por ndonjëherë dëgjoj qëndrime që janë jashtëzakonisht shqetësuese. Ndodh shumë rrallë që të mbaj mend shumicën prej tyre. Kam pasur biseda që shkonte, “Nga je?” “Unë jam edhe unë nga Ukraina.” Dhe pastaj shkonte, “Atëherë ç’ka me fytyrën tënde?” Këtë bisedë do ta mbaj mend për gjithë jetën time.

Oleksandr Shyn, foto e përdorur me leje.

AA: Çfarë pëlqen të thuash për identitetin tënd nëse kushtet janë të duhura? 

OS: Flas për histori të shtypjes, sepse kjo përcakton shumë atë që bëj tani dhe përcakton një vazhdimësi të caktuar në historinë e popullit tim, sepse paraardhësit e mi, paraardhësit koreane, jetonin në Lindjen e largët dhe në pjesë të Perandorisë Ruse. Por në vitin 1937, ata u nënshtruan deportimit sovjetik, riatdhesimit të të gjithë grupit etnik që jetonte në ato territore në Azinë Qendrore. Ishte njëfarë fillimi i deportimeve masive sovjetike që kishin për qëllim të shkëpusnin njerëzit nga zonat pranë vendlindjes së tyre. Kjo ndodhi pothuajse për çdo minoritet etnik në Bashkimin Sovjetik. Kjo ndodhi edhe për ukrainasit vetë. Ata dikur ishin një minoritet në një perandori të madhe gjithashtu.

Mendoj se shumë prej asaj përcaktoi mënyrën se si e shoh identitetin tim koreane, por shumë prej asaj gjithashtu përcaktoi se si e shoh identitetin tim ukrainas, sepse kjo është diçka që na lidh, koreano-sovjetikët dhe ukrainasit e sotëm, lufta për lirinë, mbi të gjitha, por edhe e drejta për të mbajtur atë kujtim, e drejta për të shëruar traumën dhe e drejta për të identifikuar autorin, që në këtë rast është, natyrisht, imperializmi rus dhe kolonializmi rus në rastin e popullit ukrainas.

AA: Pra, për dikë që ka dëgjuar këtë bisedë dhe ka kuptuar se ka qenë duke bërë atë pyetje — “Nga vjen vërtet?” — dhe nuk ka kuptuar se kjo mund të shkaktojë dhimbje ose ofendim? Cila është mënyra më e mirë për të bërë pyetjen? Si do të donit të ju pyesnin për identitetin dhe historinë tuaj? 

OS: Më vërtet nuk kam problem me pyetjen, “Nga vjen?” pa atë “vërtet,” sepse “vërtet” është pjesa e dhimbshme, apo jo? Njerëzit supozojnë se ekziston një përgjigje e caktuar për “Nga vjen?” dhe prandaj ata tashmë vazhdojnë dhe shtojnë atë “vërtet” për të thënë që përgjigja juaj e parë nuk do të funksionojë për mua gjithsesi, pse nuk filloni me diçka që tashmë e dini do të kënaqë kuriozitetin tim dhe ndoshta gjithashtu përgjigjet supozimet e mia rreth racës suaj, mënyrës së pamjes suaj, gjuhës që flisni ose akcentit që mbani. Pra, ndihem sikur të hiqni “vërtet,” thjesht bëni pyetjen e sinqertë “Nga vjen?” sepse ajo është sa e përgjithshme, por edhe sa e sinqertë sa mund të jetë. Ndihem se mund të jetë për vendin tuaj, mund të jetë për identitetin tuaj, mund të jetë për prejardhjen e gjyshërve tuaj ose mund të jetë për shtëpinë tuaj që tani mund të keni, ndoshta. Në rastin tim, Taipei është shtëpia ime dhe Tajvani është shtëpia ime e vetme për momentin, sepse jugu i Ukrainës është i pushtuar nga Rusia kështu që në mënyrë teknike kjo vend, ku kam jetuar vetëm për tre vjet të jetës sime, është vendi ku unë vjen nga shumë kontekste, kështu që ndihem se kjo pyetje zbulon shumë, por hiqni “vërtet,” vërtet.

AA: Pra, Olek, a ka diçka tjetër që dëshironi të mund të thoni për këtë temë? 

OS: Epo, mendoj se kjo pyetje është shumë personale, apo jo? Çdo njeri do të ketë një përgjigje për të, dhe ndoshta në varësi të humorit që ke. Por mendoj se është qenë shumë e dobishme për mua personalisht të kem një mekanizëm mbrojtës të zhvilluar për mënyrën se si ta pranoj këtë pyetje kur njerëzit më afrojnë. E di, është shumë sugjestive. “Nga vjen vërtet?” Dhe pastaj kur them se jam ukrainas, do të thoja, “Oh, e di, mirë, të gjithë në Ukrainë duket kështu.” Dhe pastaj unë thjesht vëzhgoj reagimin e tyre. Dhe kjo është shumë e çmuar, ndihem. Dhe gjithashtu bën ditën time pak më të mirë.

AA: Faleminderit, Olek. 

OS: Faleminderit shumë për këtë bisedë.