Pushues britanik vdes nga rabia: çfarë duhet të dini për sëmundjen dhe vaksinimin nëse po shkoni jashtë shtetit këtë verë

Rasti i fundit i një gruaje britanike nga rabia pas një pushimi në Marok është një kujtesë e fortë për rreziqet e këtij sëmundje pothuajse gjithmonë fatale, sapo të fillojnë simptomat.

Nëse po mendoni të udhëtoni në një vend ku rabia është endemike, kuptimi i mënyrës se si funksionon rabia – dhe si të mbroheni – mund të jetë shumë i dobishëm për t’ju ndihmuar të qëndroni të sigurt.

Merr lajmet nga ekspertët e vërtetë, drejtpërdrejt në kutinë tuaj postare. Abonohu në buletinin tonë të përditshëm për të marrë të gjitha mbulimet më të fundit të The Conversation UK për lajmet dhe kërkimet, nga politika dhe biznesi deri te arti dhe shkenca.

Rabia është një sëmundje zoonotike – që do të thotë se transmetohet nga kafshët te njerëzit – dhe shkaktohet nga një infeksion viral. Në 99% të rasteve burimi i infeksionit është një anëtar i familjes canidae (siqë janë qen, dhelprat dhe ujqërit). Bletët janë një grup tjetër kafshësh që lidhen fort me rabinë, pasi virusi është endemik në shumë popullata të bletëve.

Edhe në vende që janë zyrtarisht pa rabie, duke përfshirë edhe në popullatat e tyre të kafshëve shtëpiake – si Australia, Suedia dhe Zelanda e Re – virusi mund të gjendet ende në speciet vendase të bletëve. Këtu përfshihen edhe kafshë të tjera që transmetojnë rabinë, si raccoons, macet dhe skunkët.

Rabia shkaktohet nga lyssaviruset (përshkruar gjithashtu si viruse të zemërimit ose të furisë), të cilat gjenden në pështymën e kafshëve të infektuara. Transmetimi tek njerëzit mund të ndodhë përmes kafshimeve, gërvishtjeve ose gjëmbjeve në lëkurë të thyer ose membrana të mukozës, si ato në gojë. Pasi hyn në trup, virusi përhapet duke arritur në fund sistemin nervor.

Sepse shkakton inflamacion të trurit dhe palcës kurrizore, simptomat janë kryesisht neurologjike, shpesh rrjedhin nga dëmtimi i rrugëve nervore përgjegjëse për ndjesinë dhe kontrollin e muskujve.

Pacientët që zhvillojnë simptomat e rabies shpesh përjetojnë ndryshime në ndjesinë e lëkurës dhe paralizë progresive. Ndërsa virusi prek tru-në, ai gjithashtu mund të shkaktojë halucinacione, dhe sjellje të pazakonta ose të papritura. Një simptomë veçanërisht e dallueshme – hidrofilia, një frikë e rënda ndaj ujit – besohet të jetë rezultat i dhimbjes së rëndë dhe vështirësisë së gëlltitjes.

Pasi shfaqen simptomat e rabies, virusi tashmë ka shkaktuar dëmtime të pashërueshme. Në këtë fazë, trajtimi është i kufizuar në kujdes mbështetës intensiv për të lehtësuar diskomfortin – si dhënia e lëngjeve, sedacioni dhe lehtësimi i dhimbjes dhe krizave. Vdekja zakonisht ndodh për shkak të përkeqësimit progresiv neurologjik, i cili në fund çon në dështim të frymëmarrjes.

Është e rëndësishme të theksohet se simptomat e rabies mund të marrin disa javë, ose edhe muaj, për t’u shfaqur. Gjatë kësaj periudhe inkubacioni, nuk mund të ketë shenja që nxisin njerëzit të kërkojnë ndihmë mjekësore. Megjithatë, kjo periudhë është thelbësore pasi ofron shansin më të mirë për të administruar trajtim dhe për të parandaluar përparimin e virusit.

Një rrezik tjetër qëndron në mënyrën se si transmetohet virusi. Edhe kafshët që nuk duken të sëmura nga rabia – për shembull, goja e fryrë klasike dhe sjellja agresive – mund të transmetojnë virusin gjithashtu.

Rabia mund të transmetohet edhe përmes thyerjeve të lehta në lëkurë, prandaj plagët e vogla nuk duhet të injorohen ose trajtohen më pak seriozisht. Gjithashtu është e rëndësishme të kujtohet se plagët e bletës shpesh mund të ndjehen por jo të shihet. Kjo i bën ata të lehtë të injorohen, nëse nuk ka gjakderdhje ose shenjë të qartë në lëkurë.

Vaksina

Lajmi i mirë është se ekzistojnë mënyra të provuara dhe efektive për t’u mbrojtur nga rabies-i – ose para udhëtimit në një zonë me rrezik më të lartë, ose pas ekspozimit të mundshëm ndaj një kafshe të infektuar.

Vaksinat moderne kundër rabies-it janë shumë më të lehta për t’u administruar se versionet e vjetra, të cilat disa mund t’i mbajnë mend – shpesh me diskomfort. Në të kaluarën, trajtimi përfshinte disa injeksione të shpeshta (më shumë se 20 në total) në bark duke përdorur një gjilpërë të madhe. Kjo ishte rasti për një mikun tim që u rrit në Afrikë dhe një ditë u kafshua nga një qen disa orë pasi kishte qenë i sulmuar nga një hyena.

Vaksina tani mund të jepet si një injeksion në një muskul, për shembull në shpatull, dhe një kurë parandalues zakonisht kërkon tre doza. Meqenëse efekti mbrojtës mund të dobësohet me kohën, mund të jenë të nevojshme doza shtesë për disa individë për të ruajtur mbrojtjen.

Një pickim nga ndonjë kafshë duhet gjithmonë të merret seriozisht. Përveç hydrophobisë, kafshët mbajnë shumë baktere potencialisht të dëmshme në gojën e tyre, të cilat mund të shkaktojnë infeksione të lëkurës dhe indeve të buta – ose septicemi nëse përhapen në rrjedhën e gjakut.

Lexoni më shumë: Si të trajtoni një plagë – pa përdorur superglue, tullë ose vodka, si disa njerëz

Ndihma e parë dhe trajtimi i plagës është hapi i parë, dhe kërkimi i kujdesit mjekësor të menjëhershëm për çdo pickim, gërvishtje ose shije në lëkurën e ekspozuar ose membranat e mukozës të marra jashtë vendit. Në Mbretërinë e Bashkuar, kjo gjithashtu vlen për çdo lëndim të shkaktuar nga fluturat.

Një mjek do të vlerësojë rrezikun bazuar në plagë, kafshën e përfshirë, nëse pacienti ka pasur vaksina të mëparshme, dhe në cilin vend është pickuar, ndër të tjera. Kjo do të ndihmojë në udhëzimin e trajtimit, i cili mund të përfshijë vetëm vaksina ose së bashku me një infuzion të imunoglobulinës – antitrupa të veçantë që synojnë virusin.

Koha është thelbësore. Sa më shpejt të fillojë trajtimi, aq më i mirë është rezultati. Kjo është arsyeja pse është shumë e rëndësishme të kërkoni ndihmë mjekësore menjëherë.

Në vendimin nëse duhet të merrni një vaksinë para se të shkoni në pushime, ka rekomandime, por në fund të fundit zgjedhja është individuale. Mendoni për atë si është shëndetësia aty ku po shkoni dhe nëse do të jeni në gjendje të merrni trajtim lehtësisht nëse keni nevojë për të.

Vaksinat mund të kenë efekte anësore, megjithatë këto zakonisht janë relativisht të vogla, dhe përfitimet e synuara tejkalojnë shumë kostot. Dhe sigurisht shmangni kontaktin me kafshë të rrugës gjatë pushimeve, pavarësisht sa tërheqëse mund të jetë për t'i dashur.

Disa rregulla të thjeshta mund të kundërveprojnë ndaj rrezikut të hydrophobisë: planifikoni me kujdes pushimet tuaja, kërkoni këshilla për udhëtimin nga mjeku juaj, dhe gjithmonë trajtoni seriozisht pickimet dhe gërvishtjet e kafshëve.