Sulme të koordinuara në Perëndim të Maliut: një fazë e re në zgjerimin e xhihadizmit?

Më 1 korrik 2025, rajoni i Kayes, perëndimi i Mali - gjatë kohës konsiderohej si një zonë relativisht e shpëtuar nga papastërtia - u bë objekt i një serie sulmesh të koordinuara me përmasat e papara. Grupi terrorrist Jama’at Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM), i lidhur me Al-Qaidën, sulmoi në të njëjtën kohë disa lokalitete dhe infrastrukturë sigurie.

Rezidenca e guvernatorit të Kayes, kampi i brigadës ushtarake, komisariati i rrethit të dytë, si dhe postet kufitare të Dibolit (për në Senegal) dhe Goguit (për në Mauritani) janë objektivi. Një sulm tjetër u krye në Sandaré, 150 km larg nga Kayes.

Si studiues të çështjeve të dinamikave të sigurisë dhe strategjive kundër terrorizmit në Afrika e Veriut, ne shohim në këto sulme një kthesë shqetësuese. Ato zbulojnë një strategji të re alarmante në shpërndarjen gjeografike të grupeve të armatosura jo-shtetërore në Mali.

Ky është një moment kyç në zhvillimin e luftës së armatosur në Sahel. Objektivat e synuara janë shumë strategjikë. Kjo dëshmon për një sofistikim në rritje të metodave, si në ambicie ashtu edhe në kapacitete operacionale të këtyre grupeve. Deri tani, nuk ishte parë një nivel i tillë preciziteti në koordinimin e sulmeve.

Motivimet pas këtyre sulmeve

Sulmi i 1 korrikut duhet të analizohet si një operacion shumë strategjik, duke iu përgjigjur disa qëllimeve për Jama'a Nusrat ul-Islam wa al-Muslimin (JNIM). Së pari, JNIM, i cili historikisht është aktiv në veri dhe në qendër të Maliut, tani kërkon të zgjerojë ndikimin e tij drejt rajoneve kufitare të Senegalit dhe Mauretanie. Kjo projektime territoriale synon të shfrytëzojë dobësitë e sigurisë dhe marginalizimin socio-ekonomik në këto zona.

Kjo strategji e zgjerimit gradual drejt territoreve të reja është një konstantë e mënyrës së operimit të JNIM që nga viti 2019. Tani, grupi fokusohet në sulme në zonat pyjore të Sahelit, qendrat urbane dhe rajonet bregdetare.

Së dyti, sulmi i njëkohshëm ndaj disa instalimeve ushtarake dhe administrative në Kayes dhe Nioro del Sahel pa dyshim është menduar për të vlerësuar kapacitetet operacionale dhe koordinimin e forcave të armatosura maliane (FAMa) në një rajon që deri tani konsiderohej më i qëndrueshëm.

Së fundi, duke goditur një qendër rajonale simbolike si qyteti i Kayes, grupi dërgon një mesazh të fuqishëm: asnjë territor nuk është jashtë ndikimit të tij në Mali. Kjo demonstratë force synon gjithashtu të tërheqë luftëtarë të rinj dhe të intimidojë autoritetet si dhe popullsitë.

Lexoni më shumë: Si minierat e arit të Perëndimit të Maliut ushqejnë xhihadizmin në prag të Senegalit dhe Mauretanie

Pasojat e menjëhershme dhe të qëndrueshme

Këto ofensiva mund të kenë pasoja të shumta, si në planin e sigurisë, politikës ashtu edhe humanitar.

Së pari, dezorganizimi i shërbimeve shtetërore: sulmi ndaj rezidencës së guvernatorit, kampet ushtarake dhe komisariati shkaktoi pezullimin e përkohshëm të institucioneve lokale, duke sjellë një klimë frike mes popullsisë.

Së dyti, dobësimi i besimit të popullatës ndaj shtetit. Sipas dëshmive të mbledhura në vendin e ngjarjes ditën e sulmeve, shumë banorë janë larguar drejt fshatrave fqinje. Transportuesit, të cilët zakonisht sigurojnë lidhjet midis qytetit të Kayes dhe zonave rurale, kanë kthyer mbrapsht rrugën për shkak të frikës nga dhuna e re. Papajtueshmëria në rritje ushqen një klimë frike dhe tensioni.

Pastaj, rreziku i një efekti domino mbi rajonet fqinje. Ky sulm mund të frymëzojë operacione të tjera të kryera nga grupe të armatosura jo shtetërore në zonat kufitare, kryesisht drejt jugut të Mauritansë dhe juglindjes së Senegalit. Kjo mund të përshpejtojë regionalizimin e konfliktit malian.

Së fundi, nuk është vetëm dëshira e dukshme për të zgjeruar pasigurinë përtej kufijve malianë dhe për të ndikuar psikologjikisht tek popullsitë duke i shtyrë ata të marrin rrugën e ekzilit, por edhe për të minuar besimin që këto të njëjtat popullsi i kanë autoriteteve kufitare.

Në fakt, sulmi në Diboli ka vënë autoritetet e larta senegaleze dhe mauritaneze në gatishmëri që kanë forcuar tashmë mbikëqyrjen ushtarake në kufij dhe në rajonet e tjera që i konsiderojnë si nevralgjike.

Kapacitetet e përgjigjes të kufizuara

Pavarësisht një përgjigje të shpejtë nga Forcat e Armatosura maliane (FAMa), kryesisht gjatë sulmit të 1 korrikut 2025 ku më shumë se 80 terroristë janë neutralizuar, situata e sigurisë mbetet shqetësuese. Kapacitetet ushtarake të vendit mbeten të kufizuara në aspektin e efektivitetit, lëvizshmërisë dhe burimeve teknologjike në këtë rajon malor dhe pyjor.

Gjithashtu, rajoni i Kayes, i cili deri tani ka qenë pak i militarizuar, vuan nga një deficit i rëndësishëm i inteligjencës, veçanërisht në zonat rurale ku popullsitë janë të paqarta për të raportuar praninë e anëtarëve të JNIM, për shkak të frikës nga hakmarrjet. Këtu shtohet edhe prania e grupeve terroriste në disa rajone të vendit. Me grupet rebele në veriun e vendit, Forcat e Mbrojtjes dhe Sigurisë përballen me disa fronte.

Më gjerësisht, Mali po kalon një periudhë politike të paqëndrueshme, e shënuar nga tranzicione të përsëritura politike që nga viti 2020. Këto paqëndrueshmëri pengojnë zbatimin e reformave strukturore të nevojshme për një luftë efektive kundër terrorizmit dhe kufizojnë kapacitetin e mobilizimit kombëtar rreth çështjeve të sigurisë.

Masat e urgjencës dhe strukturale për t'u marrë

Në afat të gjatë, masat strukturore si zhvillimi i rinisë, bashkëpunimi rajonal dhe dialogu mbi qeverisjen janë thelbësore për të siguruar një stabilizim të qëndrueshëm. Ndryshimi i klimës, papunësia ushqimore, kthimi te mbështetja e shtetit përmes ndërgjegjësimit të popullatave janë iniciativa që gjithashtu duhet të bashkërendonë në masat e urgjencës dhe ato strukturore që duhet të merren menjëherë.

Bashkëpunimi ushtarak tripartit (Mali-Senegal-Mauritania) duhet të forcohet me veprime operative të planifikuara, si në shkurt 2025, patrulla të përbashkëta kufitare dhe veprime civile-ushtarake me bashkëpunim të ngushtë të popullatave lokale.

Duke ndjekur rekomandimet e Grupit të Veprimit Financiar (GAFI), gjithashtu duhet të forcohet në rajonin e Afrikës Perëndimore ligji kundër terrorizmit dhe krimit. Për ta bërë këtë, duhet të synohen më shumë rrjetet e financimit të terrorizmit duke vendosur korniza ligjore të veçanta për kontekstet sahiliane në gjendje të ndërpresin burimin e këtij lloji financimesh.