8 Gjëra Për Të Dëgjuar Rreth Hulumtimit të Ri mbi Tharje Shpejtë e Tokës dhe Humbjen e Ujit të Nënshtruar

nga ProPublica

ProPublica është një redaksi jo fitimprurëse që heton abuzimet me pushtetin. Regjistrohuni për të marrë historitë tona më të mëdha sapo të publikohen.

Kontinentet po thaten shpejt dhe burimet e mëdha të ujit të pastër të tokës janë nën kërcënim, sipas një studimi të ri të publikuar bazuar në më shumë se 20 vjet të të dhënave satelitore të NASA-s. Ja gjetjet kryesore të raportit dhe çfarë parashikojnë për njerëzimin:

Shumica e Tokës po përjeton një pandemi të “tharje kontinentale”, duke prekur vendet që përmbajnë 75% të popullsisë botërore, tregon hulumtimi i ri.

Studimi, i publikuar në revistën Science Advances, shqyrtoi ndryshimet në furnizimin total të ujit të pastër të Tokës dhe gjeti se pothuajse 6 miliardë njerëz jetojnë në 101 vende që përballen me një rënie neto të burimeve ujore, duke paraqitur një “kërcënim kritik, në zhvillim për njerëzimin”.

Gërmimi i akujve nën tokë është duke shkaktuar shumë humbje të ujit të pastër.

Sipas studimit, pompat e papenguar të ujit nën tokë nga fermerët, qytetet dhe korporatat në mbarë botën tani përbëjnë 68% të humbjes totale të ujit të pastër në gjerësitë ku jetojnë shumica e njerëzve.

Shumica e ujit të nxjerrë nga akujt përfundon në oqeane, duke ndikuar në rritjen e nivelit të detit.

Uji i nxjerrë nga nën toka rrallë rikthehet në akujt nga të cilët është nxjerrë. Përkundrazi, një pjesë e madhe e tij rrjedh në lumenj, pastaj në detra dhe në fund në oqeane. Sipas studiuesve, lagështia e humbur për shkak të avullimit dhe thatësirës, plus rrjedhja nga uji i nxjerrë, tani tejkalon shkrirjen e akullnajave dhe masivëve të akullit të Antarktidës ose Grenlandës si burimi më i madh i ujit për oqeanet.

Uji nga toka është bërë një faktor kryesor i rritjes së nivelit të detit

Shumica e ujit të humbur nga rajonet që thaten vjen nga pompat e ujit nga toka, të cilat në fund zhvendosin ujërat e pastër nga akujt në oqeane.

Vërejtje: Akullnajat i referohen pjesëve të kontinentit të mbuluara me akull, por përjashtojnë masivet e akullit të Grenlandës dhe Antarktidës. Tokat që thaten dhe akujt përfaqësojnë ujin e humbur nga kontinentet në zonat jashtë akullnajave, duke përfshirë rrjedhjen e lumenjve dhe avullimin. Humbja e ujit nga toka përbën 68% të thatjes në ato vende.

Me rritjen e thatësirave, fermerët po kthehen gjithnjë e më shumë te uji i nën tokë

Globalisht, 70% e ujit të pastër përdoret për kultivimin e bimëve, me më shumë prej tij që vjen nga uji nën tokë ndërsa thatësirat bëhen më ekstreme. Vetëm një pjesë e vogël e ujit kthehet në akujt nën tokë. Studimet gjatë kohës kanë treguar se njerëzit nxjerrin më shumë ujë nga nën toka kur nxehtësia dhe thatësira e shkaktuara nga klima janë në kulm.

Pjesët e botës që po thaten më shumë po bëhen të lidhura, duke formuar atë që autorët e studimit përshkruajnë si “mega” rajone. Një nga këto rajone përfshin pothuaj gjithë Evropën, Lindjen e Mesme, Afrikën e Veriut dhe pjesë të Azisë.

Tharja e Tokës është shpejtuar vitet e fundit

Studimi shqyrton 22 vjet të të dhënave vëzhguese nga satelitët e NASA-s, Gravity Recovery and Climate Experiment, ose GRACE, të cilët matin ndryshimet në masën e Tokës dhe janë përdorur për të vlerësuar përmbajtjen e saj ujore. Që nga 2002, sensorët kanë zbuluar një ndryshim të shpejtë në humbjen e ujit në planet. Rreth vitit 2014, studiuesit gjetën se shpejtësia e tharjes dukej se kishte shpejtuar. Tani, ajo po rritet me një sipërfaqe dyfishi të Kalifornisë çdo vit.

Tharja e Tokës u shpejtua vitet e fundit

Përgjithësisht, shkatërrimi dramatik i ujit të nën tokë dhe të sipërfaqes, plus shkrirja e akullnajave gjatë periudhës 2014-2024, kanë lidhur vendet që më parë ishin të veçuara, duke formuar rajone “mega-tharje” që shtrihen nëpër kontinente të plota.

Shiko videon ➜

Vërejtje: Të dhënat janë për periudhën shkurt 2003 deri në dhjetor 2013 dhe janar 2014 deri në prill 2024. Periudha e parë përmban shtatë muaj më shumë të dhëna se periudha e dytë.

Uji i nxjerrë nga akujt nuk zëvendësohet lehtë, nëse mund të zëvendësohet fare

Bazinet e mëdha të ujit nën tokë ndodhen nën rreth një të tretën e planetit, duke përfshirë rreth gjysmën e Afrikës, Evropës dhe Amerikës së Jugut. Shumë prej tyre kanë marrë miliona vjet për t’u formuar dhe mund të marrin mijëra vjet për t’u plotësuar përsëri. Studiuesit paralajmërojnë se tani është pothuajse e pamundur të kthehet mbrapsht humbja e ujit “në kohë njerëzore”.

Ndërsa kontinentet thahen dhe zonat bregdetare përmbyten, rreziku për konflikt dhe paqëndrueshmëri rritet

Tharja e shpejtë, së bashku me përmbytjet e qyteteve bregdetare dhe zonave të ulëta prodhuese të ushqimit, paralajmëron “rreziqe potencialisht të tmerrshme” dhe rrëshqitje për rendin global, paralajmërojnë studiuesit. Gjetjet e tyre tregojnë mundësinë e urisë së gjerë, migracionit të madh të njerëzve duke kërkuar një ambient më të qëndrueshëm dhe ndikimit të mëtejshëm të çrregullimeve gjeopolitike.

Burimi i të dhënave: Hrishikesh. A. Chandanpurkar, James S. Famiglietti, Kaushik Gopalan, David N. Wiese, Yoshihide Wada, Kaoru Kakinuma, John T. Reager, Fan Zhang (2025). Tharje pa precedent, zvogëlimi i disponueshmërisë së ujit të pastër dhe rritja e kontributeve tokësore në rritjen e nivelit të detit. Science Advances. https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.adx0298

Grafikat nga Lucas Waldron