A mundëson inteligjenca artificiale korrigimin e gabimeve të komplikuara ortografike?

Gjatë shekujve, para se të ekzistonin korrigjuesit automatikë, korrigjimi i teksteve varej nga profesionistë si shkrimtarë, kopjues, korrigjues stilistike dhe tipografikë ose, thjesht, nga njerëz me trajnim të mirë në drejtshkrim.

Kështu vazhdoi deri në dekadat e viteve 1970 dhe 1980, me ardhjen e kompjuterëve personalë. Atëherë, mënyra e shkrimit dhe korrigjimit të dokumenteve ndryshoi. Shkrimi filloi të digitalizohej dhe korrigjuesit automatikë dolën si sisteme të bazuara në rregulla të thjeshta dhe krahasim me fjalorë ose lista parapërgatitur.

Njëri prej tyre ishte SPELL, i dizajnuar në vitin 1971 në Universitetin Stanford (Shtetet e Bashkuara). Ky program analizonte tekstet në anglisht dhe zbulonte fjalë të shkruara gabim duke i krahasuar me një fjalor. Gjithashtu, sugjeronte korrigjime për gabime të zakonshme si ndryshimi i një shkronje ose transpozicionet. Megjithatë, nuk interpretonte kontekstin, as kuptimin e fjalëve.

Në fund të viteve 1980 dhe fillim të dekadës së 1990, programe si Microsoft Word filluan të përfshinin korrigjues ortografikë të integruar në aplikacionet e tyre për krijim dhe redaktim të teksteve. Për shembull, në vitin 1995, Microsoft Word prezantoi nënvizimet e kuqe të njohura që tregonin gabimet në kohë reale. Edhe pse, këto mjete vazhduan të mos interpretonin kontekstin ose qëllimin e mesazhit.

Pavarësisht nga kufizimet, këta përparime e lehtësonin procesin e rishikimit të teksteve.

Të shkruash mirë në epokën digjitale

Edhe pse sot kemi shumë lehtësi për të shkruar në mënyrë të saktë, realiteti është se, në një mjedis ku përditë krijojmë tekste –email, raporte, mesazhe në rrjete sociale, kërkesa…–, shpesh adoptojmë zakone të gabuara për shkak të komoditetit ose shpejtësisë. Për shembull, është e zakonshme të shohësh pyetje që kanë vetëm shenjën e pikës së pyetjes në fund ose të anashkalosh shenjat e theksit.

Prandaj, korrigjuesit automatikë vazhdojnë të jenë të domosdoshëm. Ndërsa shumë tashmë ofrojnë zgjidhje efektive për gabime të thjeshta ortografike (si përzierja e “v” me “b” ose harrimi i një shenjë tildë) dhe gabime bazë gramatikore ose të stilit, sfida e vërtetë shfaqet kur bëhet fjalë për gabime më komplekse që ndryshojnë sipas kontekstit.

A është në gjendje inteligjenca artificiale (IA) të zbulojë dhe korrigjojë këtë lloj gabimesh? A mund, për shembull, të identifikojë përdorime të pasakta të përemrit “ti” në tekste formale, ku duhej përdorur një formë impersonale?

Kontekste të kufizuara

Aktualisht, shumë vegla të bazuara në inteligjencën artificiale janë të përgatitura për të korrigjuar gabime të thjeshta ortografike dhe gramatikore. Për shembull, sisteme si Grammarly, LanguageTool ose Microsoft Editor përdorin qasje të kombinuara të rregullave gjuhësore me modelet statistikore ose të mësimit automatik. Falë kësaj, janë të afta të zbulojnë gabime ortografike, konfuzione të zakonshme midis fjalëve homofone të thjeshta (si “echo” dhe “hecho”) dhe gabime të marrëdhënieve gramatikore ose të mënyrave të foljeve.

Megjithatë, ato tregojnë kufizime kur përballen me gabime që kërkojnë një kuptim më të gjerë të tekstit. Një nga arsyet kryesore është se zakonisht përpunojnë përmbajtjen në fragmente, me një kufi prej tokenësh (njësi gjuhësore që mund të jenë fjalë, pjesë të fjalëve ose shenja), të cilat njihen si “dritare konteksti”. Prandaj, nuk kapin mirë marrëdhëniet midis pjesëve të ndryshme të dokumentit.

Gjithashtu, shumë prej këtyre veglave bazohen në rregulla të parapërcaktuara dhe në modele të mësuara nga shembuj të kufizuar, gjë që zvogëlon aftësinë e tyre për të zbuluar ndryshime të tonit, variacione që varen nga lloji i tekstit ose i destinatarit ose përsëritje të stilit, ndër të tjera sfida.

El desafío: corregjimi gabimet komplekse me AI

Një shembull i gabimit të vështirë për t'u zbuluar është përdorimi i gabuar i gerundit. Në fraza si “Salí de casa, olvidándome la mochila”, përdorimi i tij është i gabuar, sepse gerundi mund të shprehë vetëm veprime që ndodhin para ose në të njëjtën kohë me veprimin kryesor, por jo pas.

Në këtë rast, harresa ndodhi para daljes, prandaj ky përdorim është i papërputhshëm nga pikëpamja kohore. Për ta korrigjuar këtë, AI duhet të shikojë kontekstin dhe lidhjen midis veprimeve.

Me këtë qëllim, në projekte kërkimore si PALABRIA-CM-UC3M punojmë në mënyra të reja për të zbuluar gabime komplekse, si përdorimi i “ti” impersonal në kontekste formale, gerundin jo normativ ose markues diskursivë. Bëhet fjalë për gabime të regjistrimit, sintaksës ose kohezionit që kërkojnë një kuptim të thellë të tekstit.

Për të trajtuar korrigjimin automatik, janë propozuar qasje të ndryshme, mes të cilave dallohen metodat e bazuara në rregulla, qasjet statistikore dhe modelet neuronale. Projekti ynë kombinon rregulla gjuhësore me modelet e inteligjencës artificiale. Konkretisht, po testohet disa lloje modelet bazuar në mësimin e thellë, ndër të cilat dallon AI gjeneruese me arkitekturë lloj transformer.

Përfitimet e IA-së gjeneruese

Me këtë qasje, mund të përpunohen tekste më të gjata dhe të analizohen të gjitha fjalët e një sekuence në të njëjtën kohë –me një mekanizëm të njohur si vetë-vëmendje–, në kundërshtim me modelet e mëparshme. Kjo ju lejon të kapni më mirë marrëdhënien midis pjesëve të ndryshme të tekstit dhe të zbuloni gabime komplekse të lidhura me regjistrimin, sintaksën ose kohezionin.

Një tjetër përfitim i IA-së gjeneruese është lehtësia e përdorimit të saj. Funksionon duke u bazuar në udhëzime të shkruara në gjuhë natyrore, të quajtura kërkesa. Pra, vetëm duke shprehur qartë dhe në mënyrë efektive atë që nevojitet –për shembull, që të rishikojë një tekst dhe të korrigjojë disa gabime–, modeli mund të gjenerojë një përgjigje të përshtatshme.

Së fundi, duhet të kujtojmë se përdorimi i IA-së në shkrim nuk zëvendëson kreativitetin as qëllimin komunikues. Përkundrazi, nëse përdoret në mënyrë të ndërgjegjshme, mund të jetë një mjet shumë i dobishëm, veçanërisht në fushat arsimore. Ajo mund të zbulojë gabime, të propozojë përmirësime dhe të nxisë një shkrim më të qartë.