AI për botën antike: si një sistem i ri mësimi makinerik mund të ndihmojë në kuptimin e shënimeve latine

Nëse besoni nxitjen, inteligjenca artificiale gjeneruese (AI) është e ardhmja. Megjithatë, hulumtimet e reja sugjerojnë se kjo teknologji mund të përmirësojë gjithashtu kuptimin tonë të së kaluarës.

Një ekip shkencëtarësh kompjuterash nga Google DeepMind, duke punuar me klasikologë dhe arkeologë nga universitetet në Mbretërinë e Bashkuar dhe Greqi, përshkruan një sistem të ri mësimi makinerik të dizajnuar për t’i ndihmuar ekspertët të kuptojnë shënimet e lashta në gjuhën latine.

I quajtur Aeneas (pas heroit mitik të epikës së themelimit të Romës), ky sistem është një rrjet nervor gjenerues i dizajnuar për të ofruar kontekst për shënimet në gjuhën latine të shkruara midis shekullit të 7-të p.e.s. dhe të 8-të të erës sonë.

Siç shkruajnë studiuesit në revistën Nature, Aeneas nxjerr paralele teksti dhe konteksti, përdor detaje vizuale dhe mund të gjenerojë tekste spekulative për të mbushur boshllëqet në shënimet.

Një mjet i dobishëm dhe i saktë

Të gjitha këto janë perspektiva tërheqëse për studiuesit që punojnë me shënime (të njohura si epigrafë). Interpretimi dhe datimi i fragmentarëve është jo i lehtë.

Sa mirë funksionon ai? Ekipi pas Aeneas kërkoi nga 23 persona me ekspertizë epigrafike, duke përfshirë studentë master dhe profesorë, të provojnë sistemin.

Pjesëmarrësit përdorën rezultate nga Aeneas si pikënisje në një simulim eksperimental të rrjedhave të kërkimit real në kohë të kufizuar.

Në 90% të rasteve, historianët gjetën se paralelet për një shënim të dhënë që Aeneas nxori ishin pika të dobishme fillestare për kërkime të mëtejshme. Sistemi gjithashtu përmirësoi besimin e tyre në detyra kyçe me 44%.

Kur riparatonin shënime të pjesshme dhe përcaktonin prej nga vinin, historianët që punuan me Aeneas performuan më mirë se njerëzit dhe inteligjenca artificiale veçmas. Kur vlerësonin moshën e shënimeve, Aeneas arriti rezultate mesatarisht brenda 13 vjetësh nga datat e njohura të dhëna nga historianët.

Sistemi funksionon më mirë për disa rajone dhe periudha sesa për të tjerët. Siç pritet, ai funksionon më mirë në material nga periudha për të cilën historianët kanë jo vetëm më shumë prova, por edhe shënime më të sakta të datuara.

Megjithatë, pjesëmarrësit theksuan aftësinë e Aeneas për të zgjeruar kërkimet duke identifikuar paralele të rëndësishme por të panjohura më parë dhe veçori të harruara tekstuale. Në të njëjtën kohë, ai i ndihmoi ata të rafinojnë rezultatet e tyre për të shmangur gjetje shumë të ngushta ose të papërshtatshme.

Një rrugë më e shpejtë drejt pikës së nisjes

Por sa i dobishëm mund të jetë vërtet? Epigrafia është një fushë sfiduese me histori të gjatë dhe të ndërlikuar. Duhet vite të tëra për të zhvilluar ekspertizë, dhe studiuesit zakonisht specializohen në rajone ose periudha të caktuara kohore.

Aeneas do të shpejtojë ndjeshëm procesin e analizës paraprake. Ai do të jetë në gjendje të kalojë përmes masës së komplikuar të provave për të identifikuar paralele potenciale ose tekste të ngjashme që një studiues mund të humbiste nëse merret me material fragmentar.

Një tjetër përdorim i Aeneas mund të jetë lokalizimi gjeografik i një shënimi dhe vlerësimi i kohës së prodhimit të tij.

Aeneas gjithashtu mund të parashikojë pjesë të mungura të një teksti fragmentar, edhe kur gjatësia e asaj që humbet është e panjohur.

Kjo veçori e fundit mund të duket më emocionuese, por ndoshta ka më pak vlerë praktike për kërkimin. Është ekuivalent i riparimit spekulativ nga një autor njerëzor dhe ka të njëjtën kapacitet për të çuar në përfundime të pasigurta.

Një pikënisje e dobishme

Nga ana tjetër, duhet të pyesim se çfarë nuk mund të bëjë Aeneas. Përgjigjja është kërkimi aktual (si të gjitha produktet gjeneruese të AI deri tani, për të gjithë nxitjen).

Megjithatë, ekipi pas Aeneas është shumë i sinqertë për këtë. Ata janë të drejtë krenarë për arritjen që përfaqëson sistemi, por janë të kujdesshëm të matë kapacitetin e tij për të dhënë “piketa të dobishme kërkimore”.

As kjo mjet nuk e heq nevojën themelore për të kontrolluar të dhënat që nxjerr kundrejt referencave standarde, dhe aty ku është e mundur, imazheve ose (më së miri) artefakteve origjinale.

Studiuesit me ekspertizë të përshtatshme do të vazhdojnë të bëjnë punën e interpretimit të rezultateve. Ajo që ndryshon Aeneas është shkalla e mundësisë së punës së tyre.

Ai lejon një pamje shumë më të gjerë të paraleleve (sidomos përmes aftësisë së tij për të shfrytëzuar shenjat vizuale) sesa mjetet e mëparshme të zhvilluara më parë. Kapaciteti i tij për rikthim të shpejtë do t’i sjellë studiuesit pikënisjet e kërkimit shumë më shpejt se më parë.

Dhe për epigrafistët, mund të hapë horizontet shumë më të gjera, duke u lejuar të shmangin kufizimet e rajoneve gjeografike ose periudhave kohore të caktuara.