Aktivisti i opozitës çeçene frikësohet për deportim në Rusi nga Kazakistani

Momentalisht, ai është mbajtur për 40 ditë nga autoritetet kazake

Origjinalisht i botuar në Global Voices

Nga e djathta në të majtë: Mufti chechen Salakh Mezhiyev, presidenti i Rusisë Vladimir Putin, kreu i Çeçenis Ramzan Kadyrov dhe këshilltari i tij tAmrudi Edilgiriev. Imazhi nga Kremlin.ru përmes Wikimedia Commons. CC BY 4.0.  Ramzan Kadyrov gjatë shumë viteve është nën kritika nga organizatat ndërkombëtare për një gamë të gjerë shkeljesh të të drejtave të njeriut nën qeverisjen e tij, me Human Rights Watch duke i quajtur zhdukje të detyruara dhe torturë kaq të përhapura sa u bënë krime kundër njerëzimit.

Aktivisti opozitar çeçen Mansur Movlaev, i njohur për kritikën e tij ndaj udhëheqësit çeçen Ramzan Kadyrov, është ndaluar në Almaty, Kazakistan, Raportet Mediazona, duke cituar Radio Azattyk.

Një gjykatë në Kazakistan autorizoi më 17 maj 2025, paraburgimin e përkohshëm të aktivistit çeçen Mansur Movlaev për një periudhë prej 40 ditësh. Kjo u raportua nga Murat Adam, një nga avokatët që e përfaqëson atë.

Avokatët theksuan se të dy, ata dhe Movlaev, kishin kërkuar saktësisht këtë vendim nga gjykata, duke e konsideruar atë “masën e vetme që siguron sigurinë e tij.” Siç raportohet nga Radio Liberty, pas takimit me të në institucionin e përkohshëm të ndalimit, avokatarja Rena Kerimova i tha Azattyk Asia se ai shprehu shqetësim të thellë për jetën e tij. Sipas Movlaev, nëse ekstradohet në Çeçeni, “ata do ta vrasin atë atje, prandaj ai dëshiron të qëndrojë këtu.”

Pas seancës, Murat Adam tha:

Tani do të paraqesim një kërkesë për azil në emër të klientit tonë, Mansur Movlaev. Jemi të kënaqur me vendimin e marrë nga gjykata hetimore dhe nuk do ta apelojmë atë.

Ai gjithashtu deklaroi se, gjatë seancës, ai paraqiti një mocion për të paraqitur një regjistrim video të ekzekutimit publik të aktivistëve çeçenë në Çeçeni.

Është absolutisht tmerrues. Njerëzit thjesht qëndrojnë dhe shikojnë, ndërsa gratë qajnë [në shikim të] trupit të aktivistit që është shtrirë në tokë. Gjyqtari hetues kërkoi që video të dërgohej në gjykatë dhe ta shqyrtonte atë privat, pa praninë tonë. Natyrisht, ajo gjithashtu ishte e tmerruar. Më duhej të paraqisja këtë mocion në mënyrë që gjykatësi të kuptonte sa real është kërcënimi për jetën e Mansur Movlaev nëse ai ekstradohet në Republikën Çeçene.

Avokatët po ashtu raportuan se prokurori konfirmoi se nuk ka raste penale të regjistruara kundër Movlaev në Kazakistan. Por, kjo nuk e zvogëlon shansin e tij për ekstradim. Rusia dhe Kazakistani janë aleatë të afërt politikë dhe të sigurisë, me shënime të dobëta të të drejtave të njeriut dhe një kornizë ligjore për ndjekjen penale dhe ekstradimin e disidentëve politikë. Për më tepër, Kazakistani kurrë nuk i ka dhënë azil politik qytetarëve të vendeve fqinjë. Pra, skenari më i mirë për Movlaev-in do të ishte zhvendosja diku të sigurt pas lirimit të tij të mundshëm, gjë që nuk duket shumë e mundshme.

Movlaev është i njohur për kritikën e tij ndaj liderit çeçen Ramzan Kadyrov. Më 20 gusht 2023, anëtarët e lëvizjes së opozitës çeçene 1ADAT publikuan një video në kanalin e tyre YouTube të dedikuar për Movlaev. Në videon, blogerët thanë se, në vitin 2020, forcat e sigurisë mbajtën në mënyrë të paligjshme aktivistin opozitar në burg dhe e torturuan atë.

Më vonë, Movlaev arriti të shpëtonte drejt Kirgizistanit, nga ku kishte ndërmend të fluturonte drejt Turqisë. Sidoqoftë, ai u ndalua në kërkesë të Rusisë. Shërbimet e sigurisë kirgize pretenduan se ai ishte i kërkuar me një urdhër ndërkombëtar për dyshimin për lidhje me “nënndërmarrjen terroriste.”

Në tetor 2023, një gjykim dënoi Movlaev me gjashtë muaj në një kolonë të dënimit dhe urdhëroi deportimin e tij të mëvonshëm në Rusi. Vetë aktivisti kërkoi nga gjykata që t’i jepte dënimin maksimal — deri në dhjetë vjet — pasi ndjehej “më i sigurt në Kirgizistan sesa në atdheun e tij.” Gjatë seancës, ai tha për gazetarët se nëse kthehej në Rusi, do të “bien në duart e vrasësve.” Ai u lirua në paraburgim pas vetëm dy muajsh dhe atëherë u largua nga Kirgizistani, por në maj 2025, u ndalua përsëri në Almaty, Kazakistan. 

Global Voices bisedoi me një përfaqësues të NIYSO (Organizata e Pavarur e Solidaritetit të Rinisë së Kaukazit të Veriut), Ansar Dishni, një nga lëvizjet opozitare çeçene.

Sipas kanalit televiziv Nastoyaschee Vremya(“Koha e Tanishme”), NIYSO (përkthyer nga çeçenishtja si “barazi” ose “drejtësi”) u themelua në gusht 2022. Anëtarët e lëvizjes e përshkruajnë veten si aktivistë të informimit. Kanali i tyre në Telegram është një ndër burimet e pakta të informacionit që vijnë nga Çeçenia. Ata raportojnë për rrëmbime të kryera nga forcat e Kadyrovit, dhe disa postime publikohen në gjuhën çeçene. Për shkak të kritikave të tyre ndaj Ramzan Kadyrov dhe rrethit të tij të brendshëm, familjarët e anëtarëve të lëvizjes janë marrë përsëri në stacionet e policisë.

GV: Çfarë është aktualisht e njohur për gjendjen e Movlaev?

NIYSO: Fatkeqësisht, në momentin nuk kemi informacione të besueshme për gjendjen e Mansurit. Nuk kemi kontakt të drejtpërdrejtë me të, as me aktivistët ose mbrojtësit e të drejtave të njeriut që po merrem me rastin e tij. Çdo gjë që dimë vjen nga burime të hapura dhe raportime mediatike.

GV: Aktivistët çeçenë aktualisht janë më të shqetësuar për faktin se autoritetet kazake mund ta ekstradojnë Movlaevin në Rusi, ku ata besojnë se ai përballet me torturë ose madje edhe me vdekje. Për çfarë bazohen këto shqetësime? A ka ndonjë precedent?

NIYSO: Këto frikëra nuk janë hipotetike — ato bazohen në incidente të vërteta, të përsëritura. Ne kemi parë tashmë vende si Kazakistani, Bjellorusia, ose Armenia dorëzuar individë të persekutuar nga autoritetet ruse për arsye politike. Këto përfshijnë ish-anëtarë të rezistencës, aktivistë, ose thjesht njerëz që regjimi i konsideron të padëshirueshëm.

Një rast i tillë ndodhi tashmë në Kazakistan: një burrë i lidhur me rezistencën çeçene u ekstradua në Rusi dhe tani po vuajnë një dënim jetëgjatë. Ka edhe një histori më tragjike — atë të Yasin Khalidov, ish-oficer të forcave të rendit që ikën në Kazakistan. Ai u arrestua në kufi, u deportua — dhe që prej atëherë është zhdukur. Nuk ka informacione rreth fatit të tij.

Nuk e kuptojmë pse këto qeveri vazhdojnë të bashkëpunojnë me shërbimet e sigurisë ruse, plotësisht të vetëdijshme se ekstradimi pothuajse garanton torturë ose vdekje. Kjo është realiteti në të cilin jetojmë.

GV: Pra, autoritetet ruse janë duke “gjuajtur” Movlaev që nga viti 2020 thjesht për shkak të kritikës së hapur ndaj regjimit në Çeçeni? A është gjithë kjo persekutim vërtet vetëm për kritikë publike?

NIYSO: Ne nuk e njihnim personalisht Mansurin; gjithçka që dimë për të vjen nga burime publike. Sa i përket nesh, ai ka folur kritikisht kundër autoriteteve ruse në Çeçeni dhe mund të ketë qenë i përfshirë në ndonjë lloj aktivizmi — por nuk kemi detaje të sakta.

Megjithatë, në Çeçeni, nuk kërkohet shumë. Lënia e një komenti kritik në internet mund të jetë e mjaftueshme për të shkaktuar persekutim, rrëmbje, ose torturë — dhe për fat të keq, kjo nuk është e pazakontë. Këto janë pjesë e praktikave të përditshme të rajonit. Edhe kritika e thjeshtë publike ndaj regjimit mund të çojë në represion. Shërbimet e sigurisë ruse përdorin metoda veçanërisht të ashpra kur bëhet fjalë për Çeçenin dhe çeçenët.

GV: Sipas mendimit tuaj, a ekziston ndonjë shans që autoritetet kazake do të marrin parasysh rreziqet që përballet Mansuri nëse deportohet, dhe të vendosin të mos e ekstradojnë atë në Rusi?

NIYSO: Nuk e dimë se çfarë pozicioni aktualisht mban Kazakistani në këtë rast. Nuk jemi të informuar për ndonjë marrëveshje zyrtare ose jozyrtare midis tyre dhe Rusisë në lidhje me ekstradimin. Por bazuar në raste të mëparshme, ne frikësohemi se nëse pala ruse shtyn me forcë për ekstradim, autoritetet kazake mund të pajtohen.

Fatkeqësisht, duket se sot mundësia e ekstradimit është më e lartë se shansi për mbrojtje.

Siç komentoi Stephen Phillips, studiues nga Instituti për të Drejtat e Njeriut në Åbo Akademi, Finlandë, përmes email-it te Global Voices:

Në këtë rast, për sa kohë personi në fjalë është në Kazakistan, nuk ka shumë që organizatat e të drejtave të njeriut mund të bëjnë përveç presionit publik dhe privat ndaj Kazakistanit për të mos bashkëpunuar me autoritetet ruse në kërkesat për ekstradim, dhe për organizatat që të presionojnë gjithashtu qeveritë e tyre për të vendosur presion mbi Kazakistanin. Sa i përket ligjit, nuk ekziston ndonjë trup ndërkombëtar që ka juridiksion mbi Kazakistanin dhe që mund ta detyrojë atë të ndalojë bashkëpunimin me Rusinë në këto çështje, madje as në rastet individuale.