Mësimi për të jetuar dhe për t'u bërë virtytshëm mes të qeshurës: Verën e Margaret Fuller

Titulli i këtij artikulli i referohet një fraze që shfaqet në Verano en los lagos. Bëhet fjalë për një lloj ditari udhëtimi që shkroi gazetarja dhe aktivistja amerikane Margaret Fuller, e cila vendosi të aventurojë drejt liqeneve të mëdhenj të veriperëndimit të vendit të saj në maj të vitit 1843. Ajo dëshironte të jetonte përtej librave dhe bibliotekave.

Ajo ishte ende koha e asaj që mitologjia bashkëkohore e quan Zgjedhja e Perëndimit, edhe pse heroinja jonë nuk u zhyt aq larg. Ndonjëherë flinte në natyrë, udhëtonte herë me tren, herë me këmbë, me kanoe ose me karrocë. Dhe mbante sytë mirëhapur për të vëzhguar me detaj atë që gëzonte rrugës së saj. Nga lindja e SHBA-së arriti deri te ujërat e Niagarës, pyjet e dendura të Wisconsin dhe Illinois dhe lumenjtë Fox dhe Rock.

Ishte një lloj udhëtimi zbulimi, që është shumë i përshtatshëm në kohën verore. E dimë që vera është një ndërprerje e shkurtër. Ndonjëherë, ajo shënon një para dhe pas, ashtu siç mund të bëjë edhe një udhëtim, një udhëtim i mirë ku lëmë mënjanë paragjykimet tona, sigurisht.

Po insistoj: ishte koha për të jetuar, jo për të lexuar ose shkruar. Në fakt, Fuller la për kthimin e saj shkrimin e Verano en los lagos. Duhej të kërkonte leje nga Universiteti i Harvardit për të hyrë në bibliotekë për të dokumentuar, pasi asnjë grua nuk mundej, dhe përfundoi duke qenë e para që e bëri. Kështu ishin gjërat në atë mesjetë të shekullit të XIX në SHBA.

Si si thosha, vera është një kohë e mirë për të rimenduar vendin tonë në botë dhe, madje, për të sfiduar atë botë. Edhe pse duhet të jepet e drejta atyre që thonë se njerëzit kurrë, ose pothuajse kurrë, nuk ndryshojnë dhe se ky do të jetë i njëjti vend i papërshtatshëm si gjithmonë: do të duhet ta mbulojmë atë me një mbulesë shprese. Kjo është ajo që na mbetet.

Dhe kjo është ajo që lexojmë në këtë libër të mrekullueshëm: aventurat e Fuller-it nga ajo që quhej “civilizim” drejt tokave të premtimit ku mblidheshin kolonistë në kërkim të pasurisë dhe një jete më të mirë. Një udhëtim në mënyrë të egër, për të kuptuar se gjithmonë shënojmë si të egër atë që nuk e njohim, atë që nuk është familjar për ne. Sa e vështirë është të dalësh nga pikëpamja jote dhe nga egocentrizmi i mendimit se kultura jonë është ajo shembullore… dhe të tjerat, thjesht gabime të evolucionit njerëzor. Në fund të fundit.

Fuller përballë ëndrrës amerikane

ishin kohë të kolonizimit të tokave të virgjëra dhe parajsore. Përhapej gjithkund ëndrra e madhe amerikane, e cila tërhiqte qindra mijëra të varfër dhe të ardhur nga jashtë.

Por, përshtypjet e Fuller nuk e lartësuan këtë ëndërr. Përkundrazi, ajo çka gëzonte ishte një shkatërrim moral që dogji peizazhet natyrore dhe i nënshtroi varfërisë dhe përçmimit më të poshtër popullatën indigjene indiane. Ata që emigronin në tokën e premtuar dëshironin ripërtëritje materiale, monetare, por nuk donin të linin mënjanë mjerimet morale.

Kolonistët që takonte nuk ndiqnin tjetër veçse pasionin për fitim, triumfin ekonomik. Adhurimi i parave ishte motoja e tyre. Ata përçmonin peizazhet natyrore, të cilat Fuller i krahasonte me një Eden të vërtetë. Nëse i shikonin, ishte për të parashikuar se si mund t’i shfrytëzonin dhe të përfitonin fitime, edhe nëse kjo do të thoshte shkatërrimin e tyre – ju e dini, resortet në vende të papërshtatshme… nuk them më shumë–. Dhe ata gjithashtu përçmonin vendasit dhe zakonet e tyre të lashta, mënyrat e tyre të jetesës të ngadaltë dhe të vërteta, shumë të huaja për njeriun modern të zënë me punë.

Jeta ishte diçka tjetër

Kthehem te titulli i artikullit: pse të mësojmë të jetojmë, të jemi të virtytshëm?, dhe në fund dhe për më tepër, në një kohë qesharake.

Mëso të jetosh sepse askush nuk na jep një libër udhëzimesh, për shumë manuale të vetëndihmës që parasiten libraritë. Sepse kur vetëm na shqetëson të fitojmë jetën, harrojmë ta jetojmë atë. Jeta, si dashuria, është një art ku ka nxënës të përparuar dhe fillestarë që kurrë nuk do të kalojnë mbi mediokritetin. Dhe kjo është ajo që zbuloi Fuller duke u integruar në tribu indiane, mes lëkure të kuqe që nuk kishin nevojë për asnjë medalje për të qenë të lumtur. Ose mes shitës ambulantë që kalonin kohën duke u ulur në çdo vend, duke pritur që dikush t’u blejë diçka pas një shkëmbimi të bukur.

Mëso të jetosh është të njohësh që ne nuk jemi instrumente të shkëmbyeshme as gjëra për t’u shfrytëzuar, dhe që e njëjta dinjitet i shqiponjës që fluturon madhështore duhet të udhëheqë çdo hap tonë në botë. Fuller admironte thjeshtësinë e njerëzve të thjeshtë me ekzistencat e tyre të thjeshta, pa shumë lakmi ose etje për njohje, pa shfaqje ose frivolitete. Ai admironte virtytin e sinqertë që nuk ka më shumë shpërblim se sa të dijë se bën atë që është e drejtë, që nuk është indiferent ndaj asaj që ndodh me të tjerët.

La suya era una epokë qesharake, si e jona, përveçse mizore. Kritika e saj ndaj konvencioneve të ëndrrës amerikane duke bërë të qartë se dëshira për përfitim dhe mburrja e “të civilizuarve” plaçkitin planetin dhe popujt e cenueshëm. Nuk është e nevojshme të imagjinohet shumë për të kuptuar çfarë do të mendonte Fuller për kohët e sotme, të cilat lejoj të mos i përmend për të mos e ndotur këtë rresht me fjalë të pahijshme.

Ndoshta jeta është kështu dhe është e kotë ta cilësosh atë si qesharake. Por të paktën, me Fuller, duhet të përpiqemi të kuptojmë më mirë cilat janë rregullat e lojës. Dhe t’i shkelim nëse janë të padrejta dhe të pa njerëzishme. Jeta ishte diçka tjetër, imagjinoj se mendoi ndërsa dëgjonte bisedat e njerëzve që kurrë nuk kishin lexuar një libër, por dinin të vlerësonin bukurinë e një peizazhi, bukurinë e një fytyre, bukurinë e një shikimi.