Qyteti i Lumumbës: Rinia vizaton të ardhmen e panafrikanizmit

Nga data 30 qershor deri më 2 korrik 2025, në Kinshasa u mbajt një ngjarje e rëndësishme për dinamikat politike dhe kulturore të Afrikës: Kongresi panafrikan i të rinjve për një zgjuarje patriotike. Organizuar me iniciativën e Përfaqësimi i studentëve të Kongs (REC) dhe të Qendra Kulturore e Afrikës Qendrore. Ky tubim mbështeti aktorë të angazhuar rreth çështjeve të mëdha panafrikane.

Ai u shënua në një kohë dyfish të veçantë: dhunimet e vazhdueshme në lindje të Kongs dhe qershori i 100-vjetorit të lindjes së Patrice Lumumba. Ky i fundit mbetet një figurë mbrojtëse të panafrikanizmit, e cila shfrytëzohet si simbol i rezistencës dhe sovranitetit.

Lumumba lindi në korrik të vitit 1925 në Kongo Belgjikane (sot RD Congo), dhe vdiq në vitin 1961 në Katanga. Ai ishte udhëheqës i Lëvizjes Kombëtare Kongoleze (MNC) dhe i pari Kryeministër i Kongs së pavarur në vitin 1960. Ai përfaqësonte nacionalizmin afrikan dhe panafrikanizmin, duke udhëhequr luftën kundër kolonizimit belg për ta kthyer Kongon në një republikë sovrane.

Dyshuar për të qenë në linjë të majtë në kontekstin e Luftës së Ftohtë, ai u rrëzua, u arrestua dhe pastaj u vra në janar 1961 me bashkëpunimin e udhëheqësve kongolezë dhe fuqive të huaja, duke përfshirë Belgjikën dhe Shtetet e Bashkuara.

Pas disa dekadash nga vdekja e tij, ai mbetet një figurë kryesore e kujtesës kolektive afrikane, i nderuar për guximin e tij, vizionin e një Afrike të lirë dhe denoncimin e dominimeve neo koloniale.

Si një ekspert i teorive postkoloniale, më duket thelbësore të kuptoj se figura e Patrice Lumumba nuk kufizohet vetëm në një kujtim strikt heroik. Ajo bëhet një mjet aktiv për të riforcuar sfidat bashkëkohore të sovranitetit, arsimit dhe diplomacisë kulturore në Afrikë.

Ky kontekst ofroi një hapësirë të paprecedentë për shprehje për një gjeneratë të re mendimtarësh, aktivistësh, besimtarësh dhe studentësh afrikanë, që mbajnë një diskurs panafrikanist të rinovuar, pluralist dhe gjithnjë e më i strukturuar.

Lumumba si katalizator

Zgjedhja e datave nuk është rastësore. Lumumba mbetet një figurë simbolike e sovranitetit afrikan, e luftës kundër imperializmit dhe të pavarësisë së mendjeve. Kongo ka shënuar qershorin e tij të qindvjetorit me një seri ngjarjesh përkujtimore, me mbështetjen e disa vendeve, duke përfshirë Rusi.

Në Kinshasa, është organizuar një vend i luleve përpara shtatores së heroit kombëtar dhe një program i ekspozitave dhe konferencave planifikohet deri në korrik 2026.

Kongresi panafrikan ishte plotësisht i përfshirë në këtë kontekst kujtimi. Jo vetëm që shënon një ikonë, por pjesëmarrësit kërkuan të rifreskojnë mendimin e Lumumbës përmes kërkesave konkrete, të orientuara drejt së ardhmes. Midis tyre, propozimi për të krijuar një institut panafrikanist Patrice-Emery Lumumba, i destinuar për të strukturuar mësimdhënien dhe shpërndarjen e idealeve panafrikane tek të rinjtë afrikanë.

Une parole étudiante plurielle et offensive

Një nga tiparet më të shquara të kongresit ishte qendra e rinisë në ndërhyrje. Kështu, kongresi u shfaq si një platformë e afirmimit politik ku studentët morën përsipër përgjegjësinë e tyre qytetare.

Përtej kontekstit kongolese, kongresi lejon të dalë në pah një fjalë kolektive që sfidon modelet arsimore afrikane, marginalizimin e figurave historike lokale dhe vazhdimësinë e një dominimi kulturor.

Panafrikanizmi shpirtëror dhe sovranitetet e shumta

Një aspekt tjetër novator i kongresit ishte vendi i dhënë për dimensionet fetare dhe shpirtërore veçanërisht afrikane. Përfaqësues të spiritualitetit Vuvamu, i cili vjen nga traditat e lashta afrikane, theksuan nevojën për një dekolonizim të plotë, duke përfshirë edhe mendimin fetar.

Ideja se Afrika nuk mund të jetë e pavarur politikisht pa qenë së pari kulturore dhe shpirtërore e pavarur ka kaluar nëpër disa ndërhyrje.

Gjatë kohës së gjatë i margjinalizuar në diskursin tradicional panafrikanist, ky regjist sot po përpiqet të bëhet një bosht i fuqishëm i mobilizimit. Ai përfshin ripërvetësimin e referencave kulturore endogjene dhe autonominë e institucioneve fetare përballë mbikëqyrjeve të jashtme, qoftë ato kishtare, misionare ose të fuqive të huaja.

Kjo pluralitet i qasjeve — politike, arsimore, memoriale, shpirtërore — dëshmon për vitalitetin e një neo-panafrikanizmi që refuzon thjeshtësimin ideologjik. Nuk është më vetëm për të denoncuar imperializmin ose për të thirrur për unitetin afrikan në mënyrë magjike. Tani është për të propozuar instrumente, hapësira dhe metoda për të ndërtuar një sovranitet aktiv dhe të shumëllojshëm.

Drejt një fuqie të butë panafrikane?

Propozimi i një institucioni panafrikan Patrice-Émery Lumumba, i mbështetur nga figura si Kemi Seba, shënon një kthesë të rëndësishme: kalimi nga një diskurs kundërshtues në një dëshirë për institucionalizim. Ky projekt, menduar si një levë për trajnim, përhapje kulturore dhe diplomaci popullore, kontribuon në shfaqjen e një fuqie të vërtetë të butë panafrikane.

Kjo fuqie e re ndikimi mbështetet në kujtimet lokale, tregimet e rezistencës, mobilizimin e rinisë, gjuhët afrikane, spiritualitetet endogjene dhe kriticizmin aktiv të trashëgimisë koloniale. Ajo nuk vepron nga lart poshtë, por nga margjina, në një logjikë ngritëse, shpesh kundër rrjedhës së kanaleve tradicionale institucionale.

Vjetori i Lumumbës vepron këtu si një shkëndijë. Duke nderuar atë që përfaqësoi refuzimin e dorëzimit politik, aktorët e kongresit rivendosin një kujtesë të gjallë dhe performative. Figura e Lumumbës nuk shërben vetëm për të ndërtuar një identitet kombëtar, por edhe për të bashkuar projekte ndërkombëtare, në shkallë kontinentale.

A po shfaqet një diplomaci alternative?

Përmes këtij kongresi, gjithashtu po shqyrtohen kufijtë e institucioneve tradicionale frankofone në mënyrë indirekte. As Organizata Ndërkombëtare e Francofonisë (OIF), as Bashkimi Afrikan, as donatorët multilateralë kryesorë nuk ishin ndër partnerët ose pjesëmarrësit e ngjarjes. Kjo mungesë nuk e pengoi mbajtjen e një tubimi të strukturuar, mobilizues, dhe me një rëndësi të lartë simbolike. Përkundrazi: ajo e ka forcuar idenë se një diplomaci tjetër afrikane, më pak vertikale, më e thellë në shoqërinë civile dhe rrjetet shoqërore, mund të ekzistojë dhe të shkëlqejë.

Gushtin e parë, OIF kryen një mision në R.D. të Kongsë për të vlerësuar situatën politike dhe dhunën në lindje të vendit. Në të njëjtën kohë, një kongres i organizuar në Kinshasë nga studentët dhe aktorët kulturorë nxori në pah sfida të neglizhuara. Midis tyre: arsimi sovran, kujtimi historik, spiritualiteti afrikan dhe roli qendror i rinisë në të ardhmen e kontinentit.

Këto tema janë pjesë e një diplomacie alternative që mobilizon rrëfimet, trupat, ritmet, ndjenjat — sa burime të një fuqie të butë panafrikane në formim.

Kinshasa 2025 mund të mbetet në histori jo vetëm si një impuls gjenerate, por edhe si një pikë referimi drejt një modeli të veprimit gjeopolitik dhe kulturor pas-institucional, të mbështetur nga rinitë afrikane, dhe jo thjesht në emër të tyre.

Kongresi panafrikan i Kinshasës nxori në pah një ripërpunim të thellë të diskursit panafrikanist në Afrikën frankofone. Large jashtë nostalgjive ose retorikave të ngurta, ky tubim tregoi se rinitë afrikane synojnë të propozojnë modelet e tyre të sovranitetit, kujtimit dhe diplomacisë.

Duke thirrur Lumumban në agimin e qindvjetorit të tij, pjesëmarrësit nuk kanë bërë vetëm homazh për një figurë historike. Ata kanë pohuar nevojën për të menduar një të ardhme panafrikane që nuk është e diktuar nga qendrat e vjetra të pushtetit, por që rrënjëzohet në dinamikat popullore, arsimore dhe kulturore të kontinentit. Ky moment mund të jetë fillimi i një epoke të re të panafricanizmit: më horizontal, më pragmatik, por gjithashtu po aq ambicioz.