Çfarë kanë të bëjnë Trump dhe Bolsonaro me varfërimin e të moshuarve në SHBA, Evropë dhe Brazil

Një nga sfidat më të mëdha socioekonomike të shekullit XXI është plakja e popullsisë. Bota po plaket gjithashtu, duke u dalluar vetëm në ritmin në secilin vend. Transicioni demografik ndodh mbi të tjera tranzicione po aq sfiduese sa: mjedisore, epidemiologjike dhe dixhitale, duke qenë popullata një sfond për të gjitha të tjera. Këto tranzicione janë inkubatorët e “policrises”, në përcaktimin e mendimtarit Egard Morin, me ndikime në strukturën shoqërore dhe kërcënime në qeverisje dhe në mbijetesën e shëndetshme të demokracive.

Ky shënim duhet të ishte më shumë se i mjaftueshëm për udhëheqësit përgjegjës që të përqendrojnë përpjekjet e tyre në veprime efektive për të përballuar koncentrimin e të ardhurave, shpërndarja natyrore e plakjes së popullsisë. Produktiviteti, trashëgimia dhe kostot e kujdesit afatgjatë kërkojnë masa kundër ciklit që duhet të rishikohen vazhdimisht, sidomos me një sistem tatimor progresiv (taksa mbi pasuritë). Plakja e popullsisë është gjithashtu një burim pasurie, me kusht që të shoqërohet me iniciativa inovative dhe strategjike.

Megjithatë, bota po shkon në drejtim të kundërt dhe korrja e farërave të prishura është rritja e rrezikut të varfërisë së popullsisë së moshuar. Për të thënë ndryshe: përveç se gjeneratat e reja kanë pak shanse të riprodhojnë statusin financiar dhe mirëqenien e gjeneratave të mëparshme, gjyshërit dhe prindërit e tyre po varfërohen dhe kanë më pak mundësi për të kryer një transferim ndërgjeneracional të të ardhurave dhe/ose pasurisë, përveç atyre shumë të pasur, miliarderëve dhe të ngjashmëve.

Ai diskurs se sistemet e sigurimeve shoqërore të ndarjes së shpenzimeve të ndërtuara pas Luftës së Dytë Botërore ishin “gjenerozë” dhe duhet të kufizohen, tani fillon të marrë veten. Në pjesë të mëdha të Evropës, në Japoninë, në Shtetet e Bashkuara, në Kanadë, tema e varfërisë në pleqëri është në agjendë – një paradoks – me diskutimin e reformave të reja të sigurimeve shoqërore.

Mosha e të moshuarve të varur po ulet në Francë

Franca është një shembull i mirë. Ndërsa qeveria diskuton rregulla më të rrepta dhe një zgjerim të ri të moshës së pensionimit, gjithashtu vë në tryezë çështjen e varfërisë së të moshuarve. Në prill, Inspection Generale des Affairs Sociales (Igas), një organ ndërministror, publikoi një thirrje duke ftuar studiues për të hartuar një studim mbi plakjen dhe varfërinë. Ajo që të bie në sy është sa shumë varfëria po parashikon moshën e varësisë. Sipas Igas, proporcioni i njerëzve mbi 50 vjeç në situatë të cenueshme, të pasigurt ose të varfër që strehohen në shtëpi të pleqve dhe në rezidenca për pensionistë është 13%, ndërsa arrin në 55% në rezidenca sociale.

Në fund të vitit të kaluar, organizata shoqërore Petis Frères de Pauvres publikoi raportin e veçant për plakjen dhe varfërinë, duke konfirmuar se “numri i të moshuarve të varfër po rritet dhe kushtet e tyre të jetesës po përkeqësohen”. Parametri i adoptuar është 60 vjeç, si në vendet e varfra, dhe jo 65 vjeç, i përcaktuar për vendet e pasura. Numri i të moshuarve të varfër, sipas standardeve të Bankës Botërore (në Francë, nën 1.200 euro/muaj), vlerësohet në dy milionë njerëz ose 2,9% të popullsisë franceze. Është një nivel shumë i lartë për një vend të G7.

Një organizatë tjetër, Secours Catholique, e cila harton një raport vjetor mbi varfërinë për tre dekada, konstaton që nga viti 2023 një përkeqësim dhe rënia e standardit të jetesës me 7,6%. Kjo do të thotë të jetosh me 538 euro në muaj ose 18 euro në ditë – më pak se gjysma e linjës së varfërisë.

Në të njëjtin vit, Restos du Cœur, shpërndarës të ushqimeve për të varfrit, konstatoi një rritje prej 18% në numrin e personave të pranuar. Banque de France, nga ana tjetër, publikoi raportin specifik mbi borxhet e personave të moshuar duke konstatuar se përqindja e personave të detyruar të marrin hua rritet mbi pjesëmarrjen e këtij grupmoshë në totalin e popullsisë. Personat e moshuar të detyruar të marrin hua përfaqësonin pak më shumë se 12% në vitin 2020 kundrejt 6,8% në vitin 2012, me një disavantazh të madh për gratë e moshuara.

Shkëputja e Trump nga NATO do të kontribuojë në varfërimin në Evropë

Në Shtetet e Bashkuara, varfërimi tashmë është konfirmuar shumë mirë nga puna e fituesit të çmimit Nobel Angus Deaton dhe Anne Case mbi atë që ata e quajtën “vdekje nga dëshpërimi” dhe efektet e tyre mbi rënien e pritshmërisë së jetëgjatësisë së amerikanëve. Problemi është se varfërimi i personave të moshuar do të përkeqësohet për shkak të veprimeve të presidentit të Shteteve të Bashkuara, Donald Trump. Shkëputja e tij e pavarur nga marrëveshja ushtarake e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) kujton veprimin e Richard Nixon, në vitin 1971, kur doli nga sistemi monetar botëror i ndërtuar në Bretton Woods pas Luftës së Dytë Botërore duke ngritur normat e interesit amerikane dhe duke prishur kursin e këmbimit të qëndrueshëm për të korrigjuar gabimet e vendit në luftën e Vietnamit.

Vendimi i Trump, tani, detyroi vendet evropiane të rrisin në nivele të paprecedenta shpenzimet ushtarake. Burimet të njoftuara nga Bashkimi Evropian prej 800 miliardë eurosh për mbrojtje po dalin nga programet e shëndetësisë, arsimit dhe luftës kundër varfërisë që do të rrisin rrezikun e vulnerabilitetit të personave të moshuar në të gjithë planetin, pasi ato gjithashtu përfshijnë transferime për programet humanitare ndërkombëtare. Një nga pikat më të ndjeshme është çështja e strehimit.

Në Brazil, ndërhyrja Trumpiste do të dëmtojë investimet

Përveç daljes nga pakti i NATO-s, lufta e tarifave të Trump gjithashtu përbën një faktor të zgjerimit të vulnerabilitetit të të moshuarve në planet. Proteksionizmi trumpist, tani deklarativisht për të mbrojtur Jair Bolsonaro nga një gjykim për përpjekje për grusht shteti, ka efektin e menjëhershëm të kufizimit të investimeve, shkaktimit të papunësisë dhe rritjes së inflacionit. Asgjë më e keqe për varfërinë.

Megjithatë, është e nevojshme të jemi të kujdesshëm sepse, siç na mësoi sociologu Lúcio Kowarick, ekziston një logjikë e rendit në kaosin të dukshëm për suksesin e spoliimit në një ekonomi gjithnjë e më të financuar. Rritja e varfërisë së të moshuarve e hedh në rrotën e borxheve për t’u shërbyer ekspropriatës së më shumë interesave.

Përsëri Franca si shembull: qeveria lansoi një fond investimi për francezët për të ndihmuar në financimin e sektorit të mbrojtjes. Pra, kursimet për pleqërinë dhe investimet private shkojnë nga veprimet sociale në sektorin ushtarak. Target i klientëve janë të moshuarit dhe ata në rrugën e pensionimit. Minimumi për të investuar është i ulët: 500 euro.

Në fillim, fondi do të menaxhohet nga BpiFrance (një lloj BNDES francez), por e dimë që këto burime pasi futen në sferën financiare gjithmonë do të përfitojnë më shumë vendi udhëheqës në këtë segment sepse shpejt një veprim vaskular i bën ato të arrijnë në tregun e fondeve amerikane. Norma e kthimit ende nuk është shpallur, por është legjitime të konkludohet se në këtë gjeopolitikë të plakjes fituesi tashmë është i njohur.