Donald Trump sulmon mediat publike në Shtetet e Bashkuara

Pris për objektiv nga Donald Trump dhe kampi konservator, audiovizuali publik amerikan po përballet me shkurtime buxhetore të papara ndonjëherë. Pas denoncimit të një paragjykimi të supozuar të majtë, është vetë ekzistenca e rrjeteve të radios dhe televizionit publik që është kërcënuar, në një peizazh mediatik tashmë të dominuar nga konglomeratet e mëdha private.

Që nga ardhja në pushtet e Donald Trump, dëgjuesit e stacioneve të radios të lidhura me rrjetin e Radio Publike Kombëtare (NPR) marrin email-e gjithnjë e më të shumta dhe më të ngutshme nga stacionet e tyre të preferuara që i kërkojnë atyre t’i mbështesin, kryesisht financiarisht, përballë sulmeve në rritje të administratës federale.

Rrjetet e radios dhe televizionit publik, NPR dhe PBS, janë padyshim ndër objektivat kryesorë të vendimeve të marra nga presidenti i Shteteve të Bashkuara që, pas djathtës konservatore, denoncon atë që e konsideron si një shfrytëzim të parave publike për një propagandë të majtë. Partia Republikane po ashtu shton dekretet presidenciale, thirrjet për përfaqësues që përfshijnë intimidimin e përgjegjësve të rrjeteve publike nga përfaqësuesit populistë, propozimet e ligjeve dhe shkurtime buxhetore për ta dobësuar këtë armik të përcaktuar.

Për të kuptuar rëndësinë e këtyre sulmeve, të cilat janë pjesë e djathtës së projektit autoritar të udhëhequr nga Donald Trump dhe mbështetësit e tij, është e nevojshme të kuptohet veçoria e audiovizualit të quajtur « publik » në Shtetet e Bashkuara. Nëse ekzistojnë stacione radio dhe kanale televizive që marrin fonde publike, ato janë pjesë e një modeli shumë të ndryshëm nga modelet evropiane, si France Télévisions, Radio France ose BBC.

Së pari, sepse, përkundër këtyre të fundit, ato zënë një status relativisht marginal në një peizazh audioviziv amerikan të kryesisht të dominuar nga konglomeratet private. Por mbi të gjitha, sepse ato janë larg të jenë plotësisht të financuara nga paratë e taksapaguesve dhe varen kryesisht nga fondet private, qoftë përmes mbështetjes së ndërmarrjeve ose dhurave nga individë ose organizata filantropike.

Mediet publike të fundit dhe të financuara dobët nga shteti federal

Sa herë që bëhet e disponueshme për shumicën në vitet 1920 dhe 1930, radio në Shtetet e Bashkuara strukturohet rreth një modeli ekonomik tregtar që mbështetet në reklama ku as shteti federal as shtetet federale nuk përfshihen përtej rregullimit të valëve dhe ndarjes së frekuencave. Ky model më pas imponohet në televizion.

Kështu, edhe pse radioamatorët dhe disa stacione të financuara nga universitetet publike ose nga komunat përpiqen në gjysmën e parë të shekullit XX të mbrojnë një ide tjetër të radiodifuzionit, e cila bazohet në një ideal demokratik dhe të mirëqenies së përbashkët, duke përfshirë programe edukative dhe të krijimtarisë artistike, ky model mbetet marginal dhe kryesisht lokal deri në miratimin e Ligjit për Transmetimin Publik në vitin 1967 pas viteve të aktivizmit të reformatorëve të bindur, të cilët kontribuojnë kështu në Great Society të Lyndon Johnson.

Kjo ligj krijon Korporatën për Transmetimin Publik (CPB), një entitet privat me qëllim që është të ricaktojë fondet e alokuara nga qeveria federale për kanale televizive dhe stacione radio lokale që janë anëtarë të rrjeteve kombëtare, përfshirë Shërbimin të Transmetimit Publik (PBS) për televizion dhe NPR për stacionet e radios. Ky funksionim synon të sigurojë pavarësinë e mediave publike ndaj qeverisë federale, e cila asnjëherë nuk financion drejtpërdrejt prodhimin e programeve.

Gjithashtu, fondet e shpërndara nga CPB, nëse përbëjnë një pjesë të rëndësishme të buxhetit të disa stacioneve dhe kanaleve, plotësohen nga burime të tjera financimi që vijnë nga shtetet, por gjithashtu dhe mbi të gjitha nga mbështetja dhe dhuratat private. Kështu, në vitin 2025, ndërsa qeveria federale alokonte 535 milionë dollarë për CPB (që është rreth 1,50 dollar për banor, ndërsa në vitet e fundit, Zvicra shpenzonte rreth 150, Mbretëria e Bashkuar rreth 75 dhe Francë rreth 60), mediat publike merrnin mbi një miliard dollarë dhurata private.

Përtej deklaratave të parimeve, shqetësimi për të mbajtur pavarësinë e kanaleve dhe stacioneve ndaj pushtetit politik, por edhe ndaj interesave tregtare, shihet pra në strukturën vetë të mediave publike dhe financimit të tyre. Kështu, PBS nuk prodhon drejtpërdrejt programe dhe nuk është pronar i asnjë kanali televiziv, entiteti thjesht shërben si pikë lidhjeje midis prodhuesve dhe një rrjeti të kanaleve anëtare që ndonjëherë prodhojnë vetë emisione që mund të shpërndahen nëpër vend përmes PBS ose rrjeteve të tjera, si American Public Television, The Independent Television Service ose National Educational Telecommunications Association. Kështu, edhe programi kryesor i lajmeve të rrjetit, PBS Newshour, është prodhuar nga një kanal lokal, WETA-TV, i vendosur në Uashington, në bashkëpunim me kanale nga Nju Jorku, San Francisko, St. Louis dhe Çikago.

Nga ana e radios, fondet e alokuara nga CPB përfaqësojnë rreth 10 % të buxhetit të stacioneve, por më pak se 1 % e buxhetit vjetor të NPR. Në fakt, shumica e fondeve federale të alokuara për median audiovizuale publike shërbejnë në të vërtetë për të siguruar mjetet teknike të regjistrimit dhe transmetimit të stacioneve dhe kanaleve lokale. Sepse buxheti i alokuara për CPB nuk është i qëndrueshëm dhe duhet të miratohet çdo vit nga Kongresi, mediat publike shpesh kanë qenë në qendër të grindjeve politike.

Audiovizuali publik në qendër të përplasjesh politike

Vendi i medias publike në debatet politike në Shtetet e Bashkuara nuk është në përputhje me koston e saj, por mund të shpjegohet nga ndikimi i stacioneve të radios publike edhe në një peizazh të fragmentuar dhe të polarizuar. NPR në fakt arrin 43 milionë dëgjues dhe dëgjuese çdo javë, dhe programet e saj dëshmojnë për një nivel kërkesash gazetareske që e bëjnë atë një objektiv të preferuar për adhuruesit e dezinformimit dhe faktet alternative të tjera.

Që nga vitet 1970, mediat publike janë kritikuar, sepse ato do të adresohen kryesisht tek një audiencë e bardhë, e arsimuar dhe mjaft të pasur financiarisht. Ky paragjykim ushqen kritikat që vijnë nga dy pole të spektrit politik: për konservatorët populistë, mediat publike natyrshëm elitiste nuk i drejtohen « i varfëri i vogël i bardhë »; për kampin progresist, mediat publike, të cilat mund të priten të kenë një përfaqësim shembullor në bazë të statusit të tyre, nuk raportojnë mjaftueshëm as në antenë as në prapaskenë, për diversitetin etnik, racor dhe gjinor, kryesisht të popullsisë së Shteteve të Bashkuara.

Afinitetet partiake janë thelbësore në perceptimin që amerikanët dhe amerikanet kanë për mediat publike. Kështu, në vitin 2011, ndërsa 37 % e dëgjuesve demokratë kishin besim tek NPR, vetëm 16 % ishin ndër dëgjuesit e afërt me Partinë Republikane, këta të fundit, dhe sidomos më konservatorët ndër ta, preferonin të dëgjonin talk-shows që kontribuojnë në radikalizimin e debatit.

Sulme konservatore gjithnjë e më të ashpra

Janë konservatorët ata që adresojnë kritikat më të ashpra ndaj medias së publikës. Të gjithë presidentët republikano, përveç Gerald Ford, kanë përpjekur të ulin financimin federal të mediave publike (madje edhe nëse ky përqindje përfaqëson vetëm 0,01 % të buxhetit federal). Sulmet intensifikohen që nga vitet 1990, në të njëjtën kohë që forcohen mediat private partizane (si talk-show-t radiovizive konservatore dhe Fox News) dhe që degë të ndryshme të konservatorizmit bashkohen për të denoncuar mediat audiovizive publike për arsye sociale (mediat publike do të kishin një « ansh liberal ») dhe fiskale (shteti duhet të kufizojë shpenzimet e tij në atë që është e nevojshme). Këto sulme madje nuk kursejnë edhe emisionin shumë popullor për fëmijë Sesame Street.

Donald Trump kishte kërkuar tashmë të ndërpritet financimi i CPB-së në vitin 2017 dhe sulmet, qoftë nga pushteti ekzekutiv apo nga sfera konservatore më gjerë, janë intensifikuar me kthimin e tij në Shtëpinë e Bardhë: në shkurt, Elon Musk, ende në krye të DOGE, publikoi në rrjetin social që është pronar i tij një mesazh që thërriste që të mos financohet më NPR ("Ndërprisni financimin e NPR. Ajo duhet të mbijetojë vetë."); senatori republikan i Luizianës, John Kennedy, dorëzoi në fillim të marsit një projektligj të titulluar "Ligji për Jo Propagandën", të cilin ai e mbështet duke theksuar se audiovizuali publik nuk ofron një programim të pavarur dhe se nuk ka më nevojë për median publike sot, sepse oferta është mjaft e ndryshme (90% e mediave në Shtetet e Bashkuara i përkasin gjashtë konglomerateve të mëdha); më 1ⁱ maj 2025, Donald Trump nënshkroi një dekret presidencial që urdhëron CPB-në të mos financojë më PBS dhe NPR, duke pretenduar se trajtimi i lajmeve është i paanshëm dhe, Kongresi pranoi më 16 korrik një kërkesë të Shtëpisë së Bardhë për të revokuar 1,1 miliard dollarë që më parë ishin dhënë për CPB për dy vitet e ardhshme. Ky vendim kërcënon ekzistencën e disa dhjetëra stacioneve radio dhe kanaleve televizive lokale.

Unë kërcënoj demokracinë

Përtej rasteve të NPR dhe PBS që janë shndërruar në simbole për t’u rrëzuar nga konservatorët, këto sulme përbëjnë kërcënime serioze për demokracinë amerikane. Në fakt, një studim i vitit 2021 i kryer nga Timothy Neff dhe Victor Pickard sugjeron se financimi i lartë dhe i qëndrueshëm i mediave publike është një shenjë e shëndetit të mirë për një demokraci. Gjatë nënshkrimit të Ligjit për Transmetimin Publik, presidenti Lyndon B. Johnson theksonte rëndësinë e pasurimit intelektual të qytetarëve amerikanë dhe përcaktonte informacionin dhe njohuritë si pasuri publike. Sulmet e administratës Trump kundër mediave publike janë kundër kësaj logjike dhe pjesë e një lëvizjeje më të gjerë të legjitimitetit të rremë të fakteve që shfaqet gjithashtu në kërcënimet ndaj lirisë së shtypit në përgjithësi dhe kundër shkencës.

Jo vetëm që mediat publike mund të kontribuojnë në lirinë dhe pavarësinë e shtypit, por, në kontekstin amerikan, ato gjithashtu plotësojnë një boshllëk në një peizazh audiovizual ku konsolidimi ekonomik dhe polarizimi politik janë ligjore. Stacionet dhe kanalet lokale në Shtetet e Bashkuara ofrojnë qasje në informacion për komunitete shumë të izoluar për të qenë të qëllueshme për sistemin tregtar; ato prodhojnë dhe transmetojnë programe arsimore; ato lejojnë të dëgjohen zëra të pakënaqur që shpesh mungojnë nga mediat tregtare dhe ato sigurojnë komunikimin në situata emergjente (si gjatë përmbytjeve në Karolinën e Veriut në vitin 2024, të zjarreve në Kaliforni në janar 2025 ose një tërmet në Alaska). Mediat publike lidhin qytetarët me komunitetet lokale dhe kombëtare, kështu duke luajtur një rol thelbësor në forcimin e lidhjeve demokratike që sot janë të nënshkruara.