Dronët, dezinformimi dhe mercenarët po ndryshojnë konflik...

Alessandro Arduino ka hulumtuar çështjet e sigurisë së Afrikës me një fokus të veçantë në përdorimin e kompanive private ushtarake dhe armëve të tjera për qiradhënie në kontinent. Në librin e tij më të fundit, Money for Mayhem, Arduino shqyrton se si privatizimi ushtarak ndërthuret me dinamikat ndërkombëtare të fuqisë. Duke u bazuar në punë në terren, intervista dhe të dhëna nga burime të drejtpërdrejta, ai ndjek aktorët nga Rusia, Kina dhe Lindja e Mesme për të eksploruar se si ata përfitojnë nga pasiguria në gjithë Afrikën.

Cilat trendë të luftës keni identifikuar në librin tuaj?

Në Money for Mayhem, unë shënoj rritjen e mercenarëve, kompanive private ushtarake dhe hakerëve për qiradhënie, së bashku me teknologjitë në zhvillim si dronët e armatosur.

Kurrë nuk ndodh kjo rritje më shumë se në Afrikë. Kontinenti është i pasur me burime natyrore që ofrojnë fitime të mëdha, por është i penguar nga shtetet e dobëta pas grushtit të shtetit që janë të dëshpëruar për mbështetje të huaj. Kontinenti është gjithashtu i copëtuar nga vakumet e fuqisë, duke krijuar institucione rajonale dhe kontinentale joefektive ose të dobëta që lejojnë rrjetet militante.

Si rezultat, mercenarët dhe kontraktorët janë kthyer në skenën qendrore në Afrikë. Ata dikur ishin dora jo shumë e fshehtë në luftërat civile pas kolonializmit, si në Angolën në vitet 1970 dhe Sierra Leone në mes të viteve 1990, ku mercenarë shumë të trajnuar përfituan nga konflikti.

Sot, armët për qiradhënie ushtrojnë ndikim të thellë gjeopolitik.

Çfarë keni zbuluar rreth aktorëve kryesorë?

Merrni për shembull Grupin Wagner të Rusisë. Ai vazhdon të jetë aktiv nga Libia deri në Sudan. Grupi është i njohur për përdorimin e forcave paramilitare, kryerjen e fushatave të dezinformimit dhe mbështetjen e figurave të fuqishme politike nga Mali deri në Republika Qendrore e Afrikës. Pas vdekjes së udhëheqësit në vitin 2023, Grupi Wagner ndryshoi operacionet e tij. I riemëruar si Afrika Corps, grupi shërben si një mjet kyç i ndikimit të Moskës në kontinent.

Pastaj janë Kompanitë private ushtarake turke që operojnë nga Tripoli deri në Mogadishu. Kompanitë private ushtarake të Turqisë po bëhen shpejt një mjet kyç në politikën e jashtme të Presidentit Recep Erdogan. Ato dallohen për aftësinë e tyre për të kombinuar ushtarë në terren me drone ushtarake të provuara në betejë të Turqisë. Ky bashkim i një ushtrie me qira dhe një force ajrore të gatshme për përdorim mund të bëhet një eksport i fuqishëm, duke shërbyer për ambiciet politike dhe ekonomike të Ankarasë në Afrikë.

Pastaj janë Kompanitë private sigurimi kineze, që mbrojnë investimet dhe qytetarët kinezë në Afrikë. Rritja e tyre pasqyron zgjerimin e ndikimit të Pekinit, ku ai po derdh miliarda në projekte infrastrukturale dhe minierash. Në vende të paqëndrueshme si Republika Demokratike e Kongos, Sudani dhe Jugu i Sudanit, forcat e dobëta dhe të pasigurta të sigurisë lokale kanë krijuar një vakum që po mbushet nga kontraktorët e sigurisë kineze.

Gjatë shekujve, paradoksi i mercenarit ka mbijetuar: i urryer por i pashmangshëm. Biznesi i tyre lulëzon në kaos të përjetshëm. Çdo armëpushje kërcënon jetesën e tyre.

Kjo dinamikë u pa pas rënies së Muammar Gaddafi në vitin 2011 në Libi. Të dy Qeveria e Përkohshme Kombëtare në Tripoli dhe Ushtria Kombëtare Libiane në lindje u kthyen te mercenarët ndërkombëtarë si grupi Wagner dhe luftëtarë nga Afrika subsahariane. Kënaqja e rëndë me luftëtarë të huaj bllokon pajtimin kombëtar.

Tregimi i Wagner është i mësueshëm. Dikur një përfaqësues i Kremlinit në Afrikën e pasur me burime, grupi grumbulloi fuqinë e vet. U shkëput kur e kaloi dobësinë e tij. Dërgimi i gjeneralëve rusë për negociata për fatin e Wagner në vitin 2023 nga Libia në Niger ishte një mësim në pushtet: kukullari mbetet në kontroll të plotë.

Ministritë e jashtme dhe të mbrojtjes së Rusisë vepruan shpejt për të siguruar partnerët e Lindjes së Mesme dhe Afrikës se operacionet do të vazhdonin pa ndërprerje pas vdekjes së udhëheqësit të Wagner. Kjo tregoi se forcat jozyrtare ruse do të ruanin praninë e tyre në terren.

Çfarë po ndodh që është e re?

Revolucioni në luftën moderne është i dukshëm në të gjithë Afrikën. Mercenarët, dronët e armatosur dhe fushatat e dezinformimit të drejtuara nga AI po riformësojnë konfliktin. Fushat e betejës së sotme po evoluojnë në një ritëm aq të shpejtë saqë edhe ekspertët ushtarakë të përvojë shpesh gjejnë veten të papërgatitur.

Shpejtësia e ndryshimit është pa precedent.

Dronët, dikur në pronësi të fuqive të mëdha, janë bërë të zakonshëm. I lirë, vdekjeprurës, i shumëanshëm dhe gjithnjë më autonom, ata patrullojnë në qiell çdo ditë, duke sjellë një epokë të luftës në distancë që sfidon normat etike, strategjike dhe taktike.

Kostoja e një droni vetëvrasës, për shembull, zakonisht shkon në disa mijëra dollarë amerikanë. Një tank lufte mesatarisht kushton 3-4 milionë dollarë US. Tre drone të tillë dhe një pilot i aftë mund të shkatërrojë një tank të vetëm, duke ndryshuar në mënyrë dramatike ekuacionin e kostos dhe përfitimit në fushën moderne të betejës.

Afrika ishte një vend prove i hershëm: dronët formuan luftën civile libiane. Që nga viti 2019, kanë ndodhur shumë incidente të sulmeve ajrore precize të kryera nga aeroplanë të panjohur në shkelje të dukshme të embargos së armëve të Kombeve të Bashkuara.

Në fillim të vitit 2025, dronët shërbyen si një forcë ajrore e gatshme për përdorim në bombardimin e Port Sudanit. Eksplozionet tronditën portën jetike humanitare në luftën civile të vazhdueshme të Sudanit ndërmjet Forcave të Armatosura të Sudanit dhe forcave paramilitare të Mbështetjes së Shpejtë.

Armata e Sudanit i lidhi këto sulme me forcën Mbështetëse të Shpejtë, duke theksuar kapjen vdekjeprurëse të grupit paramilitar për luftën me dronë. Pa një forcë ajrore zyrtare, dronët ofrojnë forcën Mbështetëse të Shpejtë një rrugë të lirë, me shumë vdekje, që jep goditje shkatërruese ndërsa fsheh operatorët e saj në një mohueshmëri të besueshme.

Si po ndryshon tjetërsoj peizazhi i luftës?

Lufta tani po zhvillohet edhe në fronte të tjera.

Popullsia e re e Afrikës konsumon informacion kryesisht përmes rrjeteve sociale. Kjo ofron një terren të begatë për propagandë, dezinformim dhe mashtrim – të përforcuar nga inteligjenca artificiale (IA) me kosto minimale.

Deepfakes kanë shpërthyer në skenë si një kërcënim i rrezikshëm kibernetik. Dezinformimi i drejtuar nga AI në shkallë industriale është tashmë një realitet, duke rritur gjuhën e urrejtjes dhe duke synuar mesazhin tek audiencat e synuara me saktësi dhe me kosto shumë të ulët.

Për shembull, motori i rekomandimeve të TikTok-ut tashmë është nën kritika nga grupet e të drejtave të njeriut në Afrikë për rritjen e retorikës toksike.

Tashmë, narrativat e rreme lulëzojnë në Afrikë vetë. Rreziku i vërtetë i AI-së qëndron në aftësinë e saj për të përshpejtuar dezinformimin.

Qeveritë njohin se mbrojtja e vendit nuk do të thotë më vetëm mbrojtjen e kabllove dhe serverëve. Kjo gjithashtu do të thotë mbrojtjen e integritetit të informacionit vetë.

Çfarë duhet bërë?

Bazuar në gjetjet e mia, unë argumentoj se çarjet sot janë krizat globale të nesërme. Lufta është ndryshuar pa kthim, dhe faza e saj e ardhshme është tashmë pranë nesh.

Mobilizimi i vigjilencës globale është një imperativ kategorik – ose bota rrezikon të dorëzojë kontrollin mbi dhunën. Kërkohet ndërtimi i një konsensusi ndërkombëtar mbi mekanizmat ekzistues të zbatimit për të rregulluar aktorët e armatosur jo-shtetërorë. Gjithashtu, është e nevojshme të forcohet ndarja e inteligjencës globale për të ndjekur lëvizjet dhe ndikimin e mercenarëve në zona konflikti.