‘Guerrilla rewilding’ synon për konservim DIY – por mund të shkaktojë më shumë dëm se sa dobi

Që nga kur ekologjia moderne u shfaq në vitet 1960, njerëzit kanë përpjekur të rikthejnë dëmin që njerëzit kanë shkaktuar natyrës. Përpjekjet kanë përfshirë uljen e kërcënimeve, riparimin e habitateve, rivendosjen e specieve të zhdukur – dhe rezultatet kanë qenë të ndryshme.

Megjithatë, këto përpjekje kanë ndihmuar në formimin e shkencës së konservimit modern. Ky degë e njohurive përdor njohuri ekologjike, gjenetike dhe të sjelljes për të udhëhequr veprime më të zgjuara dhe më etike të konservimit.

Qeveritë shpesh përdorin këtë shkencë për të vendosur nëse projektet e riparimit duhet të miratohen. Megjithatë, proceset e miratimit mund të jenë të ngadalta, me burime të kufizuara dhe komplekse, duke lënë njerëz të pasionuar të ndjehen të mbyllur jashtë.

Në përgjigje, disa kanë kaluar në “guerilla rewilding” pa miratim, dhe shpesh pa konsideruar potencialin për ndikime të papritura. Siç u tregoi një hetim i fundit i ABC-së, këta njerëz të pasionuar mund të lëshojnë specieve në natyrë ose të ndërtojnë sanctuare të menaxhuara vetë, shpesh duke i konsideruar shkencëtarët si “puristë”.

Çfarë është rewilding?

Rewilding synon të rikthejë jetën e egër dhe proceset natyrore në ekosisteme ku ato janë zhdukur, shpesh për shkak të pastrimit të tokës, bujqësisë ose aktiviteteve të tjera njerëzore.

Mund të përfshijë rivendosjen e një specieje që është zhdukur nga një peizazh, ose përdorimin e një specieje të ngjashme zëvendësuese për të rivendosur funksionet ekologjike të humbura. Qëllimi është të rindërtojnë sisteme funksionale, vetë-mbajtëse. Nuk është vetëm për speciet individuale, por për rolet që ato luajnë në mbajtjen gjallë të natyrës.

Në Australi, rifillimi zakonisht ndodh në rezerva të mbrojtura me mure ose në ishuj ku janë larguar predatorë invazivë si dhelprat dhe macet. Këto pengesa ofrojnë mbrojtje, por kërkojnë planifikim të kujdesshëm, menaxhim afatgjatë dhe financim të vazhdueshëm.

Termi “rewilding” vetë është kritikuar për t’u kthyer në një “liri” para kolonializmit, duke anashkaluar lidhjet e First Nations me Vendin. Por qëllimi i këtyre projekteve është të rikthejnë funksionin ekologjik dhe popullatat e kafshëve që mbijetojnë vetë në peizazhe të përbashkëta, të banuara – duke përfshirë mjediset urbane.

Kur bëhet mirë, rewilding mund mbështesë rikuperimin e specieve, riparojë ekosistemet, dhe ndihmojë ripërkthimin e njerëzve me natyrën. Por suksesi varet nga dizajni i bazuar në prova, qëllimet e qarta, monitorimi i vazhdueshëm, dhe (shpesh) menaxhimi shtesë mbi kohë (si shtimi ose heqja e kafshëve).

Rewilding guerilla është i rrezikshëm

Rewilding guerilla mund të shkojë keq në mënyrë të papritur. Ekologjia, evolucioni, sjellja dhe mirëqenia janë shumë komplekse — dhe çdo specie është një pjesë unike e një puzzle shumë më të madh.

Shkencëtarët dhe konservatorët ende po mësojnë se si ndryshojnë dhe lulëzojnë kafshët e ndryshme në mjedise në ndryshim. Rivendosja e këtyre sistemeve delikate pa pasoja të papritura është gjithashtu sfiduese.

Pa planifikim rigoroz, ekziston rreziku i inbrenxhimit ose i një mospërputhje midis kafshëve dhe mjedisit të tyre. Kafshët e rritura brenda gardhesh mund të bëhen të tepërta, ose tepër të naiv për të mbijetuar në natyrë. Sëmundjet, mbingarkesa me barë dhe degradimi i habitatit afatgjatë janë rreziqe të tjera.

Mësimi nga shkenca, jo shmangia e saj

Rewilding i suksesshëm nxjerr përfitime nga dekadat e njohurive ekologjike — gjenetika, sjellja, dinamikat predator-llogaritës, shëndeti dhe funksioni i ekosistemit.

Rewilders guerilla mund t’i shohin këto si shtesa të panevojshme akademike. Por kur rivendosjet dështojnë, shpesh është sepse është anashkaluar një nga këto elemente. Problemet e raportuara shpesh përfshijnë sjelljen e kafshëve, vështirësitë në monitorim, cilësinë e habitatit të lirimit, dhe mungesën e njohurive bazë.

Megjithatë, qasja në shkencë – dhe kalimi i miratimeve që varen nga ajo – nuk është gjithmonë e lehtë. Proceset e konservimit shpesh janë të ngadalta, me burime të pakta dhe të paqartë. Nuk është befasuese që disa i shohin ato si “shirit të gjelbër”.

Në fakt, në Australi, është më e vështirë të marrësh miratimin për një projekt rikuperimi sesa të marrësh miratimin për pastrimin e tokës.

Megjithatë, kalimi i këtij sistemi rrezikon të përsërisë gabimet e vjetra. Pra, nëse duam që ripërtëritja të funksionojë, duhet ta bëjmë më të lehtë angazhimin me prova, ekspertizë dhe masat etike mbrojtëse.

Angazhimi mund të jetë aq i thjeshtë sa të punosh me partnerët e duhur që në fillim. Kjo mund të përfshijë Pronarët Tradicionalë, universitete, organizata jofitimprurëse dhe grupe lokale të mbrojtjes dhe komuniteteve mjedisore.

Bashkëpunimi, jo konflikti

Shumë njerëz dhe grupe kanë qëllimin e njëjtë: të rikthejnë popullatat e egra të kafshëve në një ekosistem më të plotë, të ndryshëm dhe të qëndrueshëm. Ky rezultat arrihet më së miri përmes bashkëpunimit, ndarjes së ekspertizës dhe besimit.

Pronarët Tradicionalë, shkencëtarët, kujdestarët, kopshtet zoologjike, organizatat jofitimprurëse dhe agjencitë qeveritare të gjithë sjellin njohuri të rëndësishme. Duke kthyer pasionin e përbashkët në veprime praktike, të bazuara në prova, ne mund të sigurojmë që përpjekjet e ripushtimit të kontribuojnë në rezultate reale, të qëndrueshme për biodiversitetin australian dhe global.

Pra, si duket kjo në praktikë? Së pari, është për t'u lidhur.

Njerëzit me tokë ose pasion për të kontribuar mund të kontaktojnë organizata të tilla si Konservatorja e Bimësisë së Australisë, WWF-Australia, Arid Recovery, disa universitete, ose shërbimet e parkut dhe të jetës së egër shtetërore. Këto grupe kanë bërë ndoshta tashmë punën paraprake, nga vlerësimi i habitatit deri te planifikimi afatgjatë. Bashkimi me përpjekjet ekzistuese mund të bëjë më shumë sesa fillimi i veçantë.

Politikbërësit mund të kontribuojnë jo vetëm me financim, por edhe me transparencë. Proceset më të hapura dhe të kuptueshme të miratimit mund të ulë barrierat për përpjekjet e ripushtimit të udhëhequra nga komuniteti.

Sa i përket shkencëtarëve si ne, ne duhet të kalojmë përtej artikujve të shqyrtuar nga kolegët. Kjo do të thotë komunikim më i qartë, partneritete në botën reale, dhe përqafim i angazhimit – veçanërisht në projeket e ripushtimit urban ose të aksesueshëm.

Autoret dëshirojnë të njohin kontributet e Peter Banks, Donna Houston, Phil McManus, Catherine Grueber dhe Mareshell Wauchope për këtë artikull.