Kina mund të reflektojë shërimin dhe humanizimin: Bisedë me Lanre’ Obisesan, regjisor nigerian-amerikan

‘…ajo që na sëmur në të vërtetë, sidomos në komunitetet e pakëta shërbyese, nuk është vetëm mjekësore. Është emocionale, psikologjike, shpirtërore.’

Origjinalisht i botuar në Global Voices

Foto e Lanre’ Obisesan. Foto nga Lanre’ Obisesan. Përdorur me leje.

Nga shpërndarja e medikamenteve deri te krijimi i historiave të fuqishme në ekran, rruga e Lanre’ Obisesan nga farmaceut në regjisor është po aq e fuqishme sa historitë që ai tani tregon si shkrimtar, producent dhe regjisor nigerian-amerikan. Lanre’ përdor kinemanë si një mjet jo vetëm për argëtim, por për reflektim më të thellë, shërim emocional dhe konfirmim të njerëzimit të përbashkët.

Në këtë intervistë me Global Voices, Lanre’ ndan njohuri mbi procesin e tij krijues, temat që e frymëzojnë, dhe se si identiteti i tij dypalësh kulturor formëson tregimin e tij. Ai ndriçon fuqinë transformuese të filmit për të hapur dialogë, sfiduar narrativat, lidhur njerëzit përtej kufijve, dhe ofruar audiencës një pasqyrë që i ndihmon ata të shohin veten dhe të tjerët më qartë.

Zita Zage (ZZ): A mund të na tregoni për veten tuaj?

Lanre’ Obisesan (LO): Unë jam një regjisor, shkrimtar dhe producent nigerian-amerikan, puna ime eksploron identitetin, reziliencën dhe ndërthurrjet emocionale midis kulturave. Fillimisht kam trajnuar dhe punuar në shëndetësi, duke fituar doktoratën në farmaci, por me kalimin e kohës, ndjeva një tërheqje të pashmangshme drejt tregimit të historive. Filmat e mi janë të bazuar në besimin se kinemaja mund të reflektojë, shërojë dhe të njeri. Unë krijoj filma të qetë por emocionalisht të fuqishëm që theksojnë individët që navigojnë në kompleksitet social dhe psikologjik. “Dokita Musa” është filmi im i parë kryesor, dhe përfaqëson një pikë kthese në jetën time krijuese. Një portret intim i shtëpisë, dëshirës dhe mbijetesës.

ZZ: Si mësuat të tregoni histori? Nga ku vjen aftësia juaj? Nga ku keni mësuar?

LO: Fjalët treguese më erdhën shumë para se të mësoja farmacinë. U rrita e rrethuar nga griotët, xhaxhallarët e mi, fqinjët — njerëz që dinin si ta kthenin jetën në ritëm dhe kujtim. Mendoj se kjo vjen gjithashtu nga kurioziteti im natyral dhe nga babai im, i cili, edhe pse kurrë nuk ndoqi vetë rrugën e tregimit të historive, mbante atë instinkt brenda vetes. U rrita rreth një projektori Super 8mm, duke parë “Psycho” të Alfred Hitchcock, “Abbott and Costello”, dhe “Jesus Christ Superstar.”

Madje edhe si fëmijë, shkruaja rima për foshnjat dhe këndoja këngë. Në fund, u bëra muzikant në Nigeri dhe mentorova disa nga talentet më të mëdha muzikore të vendit para se të vendosja të mos ndiqja plotësisht atë rrugë. Por instikti i tregimit të historive kurrë nuk më la.

Madje edhe gjatë viteve të mia si profesionist shëndetësor, gjeja veten duke dëgjuar thellë pacientët, duke vëzhguar gjuhën e trupit dhe duke interpretuar heshtjen. Ato gjithashtu ishin histori. Në fund, kuptova se kisha historitë e mia që duhej t’i tregoja — vizualisht, emocionalisht, kinematografikisht.

U mësova vetmë bazat duke ndjekur kinemanë me obsesion, filma nga Djibril Diop Mambety, Tunde Kelani, Ousmane Sembène, Andrea Arnold, Ryan Coogler, dhe Abbas Kiarostami më formësuan. Më vonë, ndoqa trajnim formal për të përmirësuar mjeshtërinë time. Por në thelb, tregimi im vjen nga vëzhgimi, kujtimi, muzika, dhe një urrejtje e gjatë për të lidhur fijet e padukshme midis njerëzve dhe vendeve.

ZZ: Pse u zhvendose nga shëndetësia në prodhimin e filmave?

LO: Sepse shërimi vjen në shumë forma. Për vite, ndihmoja njerëzit fizikisht si farmacist. Por ajo që na sëmur vërtet, veçanërisht në komunitetet e pakënaqura, nuk është vetëm mjekësore. Është emocionale, psikologjike, dhe shpirtërore. Shikova shumë dhimbje të papërfolura në jetët rreth meje — në Nigeri dhe Shtetet e Bashkuara — dhe më duhej një mënyrë për t’i përpunuar ato.

Filmi u bë ajo mënyrë. Prodhimi erdhi natyrshëm sepse gjithmonë kam qenë një organizues dhe ndërtues, dikush që sheh potencial dhe ndihmon ta sjellë atë në botë. Kalimi në film nuk ishte i lehtë. Ishte i frikshëm. Por unë po vdisja brenda, duke u përpjekur të përshtatesha me një jetë që nuk përputhej me shpirtin tim. Duhej të kthehesha te tregimi, jo vetëm për të shprehur veten, por për të jetuar me të vërtetë dhe për t’i dhënë diçka botës.

ZZ: A mund të na tregoni më shumë rreth filmit tuaj të parë, “Dokita Musa”? Pse keni nevojë të tregoni këtë histori? 

LO: “Doktori Musa është një dramë për rritjen e moshës që fokusohet tek një djalë 11-vjeçar në një fshat rurale Yoruba që flet me vështirësi por ëndërron të bëhet kardiolog. Në sipërfaqe, është historia e tij, por është gjithashtu për njerëzit rreth tij: një baba i përpjekur, një nënë në dhimbje, një profesor i zhgënjyer, dhe një familje bujqësore e rënduar nga vështirësitë ekonomike. Këto janë jetët e ndërlikuara që formojnë shpirtin e filmit. Më shumë se gjithçka, “Doktori Musa” është letra ime e dashurisë për Nigerinë; një e sinqertë. Nuk shmang dhimbjen ose varfërinë, por mbaj një hapësirë për bukurinë, njerëzimin, dhe fuqinë e qetë të ëndërrimit. Doja të tregoj një histori për reziliencën përballë një shpresë të heshtur — jo përmes titujve të lajmeve ose narrativave të thjeshtuara, por përmes teksturave të jetës së përditshme. I frymëzuar nga përvojat e mia gjatë rritjes, filmi eksploron heshtjet ndërmjet njerëzve, ritmet e momenteve të zakonshme, dhe shpresën e brishtë që ende mund të ekzistojë në vende të vështira. Nuk është një kritikë, por një reflektim i sinqertë, ai që synon të ndriçojë, jo të dënojë.

ZZ: Pse zgjodhe të përqendrohesh tek një djalë me një çrregullim të të folurit?

LO: Gjithmonë kam qenë tërhequr nga shkëlqimi i heshtur i fëmijëve që shpesh anashkalohen; ata që talentet dhe inteligjenca e tyre nuk janë të dukshme menjëherë për shkak të rrethanave, varfërisë, ose diçkaje aq të thjeshtë sa mënyra se si komunikojnë. Në ndërtimin e kësaj historie, më erdhi në mendje të mendoja për fëmijët që kam njohur; disa me dhunti të jashtëzakonshme, por pa burime ose mbështetje për t’i zhvilluar ato. Nuk mungonte potenciali i tyre; ata thjesht lindën në vendin e gabuar në kohën e gabuar.

Gjithashtu e njoh një prind të një fëmije me palilali dhe autizëm të lehtë, dhe kam parë nga afër sfidat, frustrimet, dhe reziliencën e jashtëzakonshme që vijnë me atë përvojë. Kjo ndikoi thellësisht në themelin emocional të këtij personazhi, edhe nëse fillimisht nuk e kisha menduar të shkruaja për të.

Qëndrimi i një fëmije me një çrregullim të të folurit nuk ishte vetëm për përfaqësim; ishte për nderimin e një lloji të fuqisë së heshtur dhe për të kaluar përtej sipërfaqes për të treguar çfarë do të thotë të jesh i shkëlqyer por i padëgjuar. Zëri i tij mund të përsëritet ose të echo, por ajo që po përpiqet të thotë nuk është më pak urgjente. Në një kuptim më të gjerë, ai pasqyron përvojën e shumë komuniteteve: plot jetë dhe premtim, por shpesh të folura mbi ose të keqkuptuara.

ZZ: Cilat ishin disa nga sfidat që përballuat gjatë prodhimit të këtij filmi?

LO: “Doktori Musa u bë me dashuri të thellë por me burime shumë të kufizuara. Një nga sfidat më të mëdha ishte sigurimi i fondeve dhe mbledhja e një ekipi në një fshat të largët në Nigeri pa infrastrukturë të rëndësishme. Fitimi i besimit nga komuniteti lokal ishte kritik. Nuk ishte një prodhim me buxhet të madh, por unë po tregoja historinë e tyre. Kështu që kalova kohë duke ndërtuar marrëdhënie; duke dëgjuar më shumë sesa flisja, duke treguar respekt, dhe duke qenë plotësisht i pranishëm.

Një sfidë tjetër ishte pesha emocionale e filmit. Po përballesha me dhimbje, varfëri dhe ëndrra të shuar, realitete që shumë njerëz i kanë përjetuar. Drejtimi i aktorëve jo profesionistë, shumë prej të cilëve ndanin të vërteta emocionale që i kuptonin thellësisht, kërkonte kujdes dhe ndjeshmëri.

Post-prodhimi dhe dorëzimet për festivalet ishin gjithashtu beteja të vështira. Nuk kisha mbështetje institucionale ose mbështetje nga emra të mëdhenj. Por kisha bindje. Kisha një komunitet. Dhe kisha të vërtetën. Kjo është ajo që e mbajti filmin deri në finish.

ZZ: Cila është ndikimi që synoni të krijoni me këtë film?

LO: Shpresoj që “Dokita Musa” të ftojë audiencën në një botë që ndihet e panjohur por thellësisht njerëzore. Për shikuesit ndërkombëtarë, dua që të sfidojë supozimet rreth jetës afrikane dhe të zgjerojë kuptimin emocional. Për audiencat nigeriane dhe afrikane, shpresoj që të ndihet si njohje — një pasqyrë e mbajtur me kujdes dhe qartësi. Filmi nuk ofron zgjidhje të lehta, por konfirmon dinjitetin e personazheve të tij dhe rëndësinë e përpjekjeve të tyre. Kohët e fundit kishte premierën botërore në Dances With Films në Hollywood, dhe më preku mënyra sesi audiencat lidhen me qetësinë dhe ndershmërinë emocionale të tij. Kjo është ajo që synoj: histori që nuk vetëm argëtojnë, por lënë diçka pas. Pyetje, empati, dhe një bisedë që ia vlen të vazhdohet.