Libri i autoritarizmit: Si qeveritë në Gjeorgji, Sllovaki dhe Serbi përdorin të njëjtat narrativë dhe taktika kundër protestave

Rusia rrit përmasat e paraqitjes së protestave si përpjekje për grusht shteti dhe pjesë e ndërhyrjes perëndimore kundër sovranitetit të Serbisë, Sllovakisë dhe Gjeorgjisë

Origjinalisht i botuar në Global Voices

Kjo artikull bashkëpunues nga ekipet e Istinomer (Serbi), Demagog (Sllovaki), dhe FactCheck (Gjeorgji) u shfaq fillimisht në Istinomer (Truth-O-Meter), një iniciativë për verifikimin e fakteve të Qendrës për Kërkime, Transparencë dhe Përgjegjësi (CRTA). Një version i redaktuar dhe i përditësuar publikohet më poshtë si pjesë e një marrëveshjeje për ndarjen e përmbajtjes me Global Voices.

Protestat kanë shpërthyer në të gjithë Gjeorgjinë, Sllovakinë dhe Serbinë, secila e nxitur nga kriza të ndryshme politike por takohen me narrativë manipulative të ngjashme nga qeveritë e tyre. Pavarësisht nga ndryshimet në kontekstet lokale, partitë në pushtet në të tre vendet përdorin taktika retorike të ngjashme për të diskredituar protestuesit, për të delegjitimuar kritikat, dhe për të konsoliduar fuqinë e tyre.

Në skenën politike të këtyre vendeve po shohim qeveri që hapur distancohen nga BE, duke u drejtuar drejt Rusisë, ose duke bërë këtë më pak hapur ndërsa përdorin taktika propagandistike ruse. Protesta masive nga qytetarë të pakënaqur në një anë janë kundër politikanëve në pushtet që duket se po përdorin të njëjtën strategji (dhe narativat nga strategjia e Rusisë). Fjalë për një revolucion ngjyrash, vlera tradicionale, Perëndimi “i keqi”, dhe Maidan (duke iu referuar kryengritjes ukrainase Euromaidan të vitit 2013), po përsëriten.

Ndërhyrja e huaj dhe strategjia e ‘Revolucionit të Ngjyrave’

Në të gjitha tre vendet, qeveritë e shohin protestat si përpjekje të ndërmjetësuara nga jashtë për një “revolucion ngjyrash”. Strategjia nuk është e re, por ka rifilluar me intensitet të ri.

Në Gjeorgji, partia qeverisëse Georgian Dream akuzon Perëndimin dhe organizatat ndërkombëtare si USAID dhe NED për nxitjen e një grushti shteti “sipas stilit Maidan” përmes agjentëve lokalë — OJQ dhe aktivistë. Për shembull, Kryeministri Irakli Kobakhidze ka akuzuar kritikët vendas si “agjentë të Partisë së Luftës Globale” që përpiqeshin të rrëzonin qeverinë dhe të tërhiqnin Gjeorgjinë në luftë me Rusinë katër herë që nga viti 2022.

Në Sllovaki, Kryeministri Robert Fico pretendon se protestat mbështeten nga aktorë të huaj, duke përfshirë shërbimin inteligjent ukrainas dhe Legionin Gjeorgjian, duke lidhur demonstratat me kryengritjen Maidan në Ukrainë.

Në Serbi, Presidenti Aleksandar Vučić ringjall retorikën e viteve 1990, duke portretizuar protestuesit si mercenarë Perëndimorë që synojnë për një grusht shteti të mbështetur nga e huaja. Ai i injoron demonstratat e studentëve si një përpjekje e fshehtë për destabilizim, duke i trajtuar gjithashtu protestat si “revolucion ngjyrash”.

Legitimizimi i protestuesve dhe mohim i agjencisë

Një tjetër taktike e zakonshme është portretizimi i protestuesve si kukulla të agjendave të huaja, duke i hequr atyre agjencinë personale dhe ankesat e vërteta.

Në Gjeorgji, demonstruesit kundër ligjit për agjentët e huaj në stilin rus janë pikturuar si radikalë, “fashistë-liberale”, “aktivistë LGBTQ+” dhe agitatorë kundër kishës, të akuzuar për përhapjen e “propagandës perëndimore”. Protestuesit janë gjithashtu quajtur “pa atdhe” (që do të thotë se besnikëria e tyre është në vende të tjera, jo në Gjeorgji) dhe “agjentë të huaj”.

Në Sllovaki, qeveria promovon pretendimin se një e treta e protestuesve janë shtetas ukrainas të transportuar me autobus nga opozita.

Në Serbi, qeveria e përdor nacionalizmin si armë, akuzon studentët se janë spiunë kroatë dhe kërkojnë të paraqiten si një komplot për të ndarë Vojvodinën nga Serbia.

Frikë, komplot dhe luftë hibride

Të tre qeveritë mbështeten në mesazhe bazuar në frikë, duke paraqitur protestat si parapërgatitje për dhunë dhe kaos.

Autoritetet gjeorgjiane, duke përfshirë Shërbimin e Sigurisë së Shtetit, paralajmërojnë për një grusht shteti të dhunshëm të mbështetur nga inteligjenca e huaj, i cili do të pasohet nga një luftë me Rusinë. Kanalet pro-qeveritare forcojnë konspiracionet duke lidhur protestat me komplotet Perëndimore për hapjen e një fronte të dytë kundër Rusisë në Gjeorgji. Pa prodhuar asnjë dëshmi, zyrtarët gjeorgjianë sistematikisht

Rusia rrit interpretimin e partisë qeverisëse të Gjeorgjisë për protestat si përpjekje për grusht shteti të cilat do të pasohet nga një luftë me Rusinë. Kreu i Shërbimit të Inteligjencës së Jashtme të Rusisë, Sergey Naryshkin deklaroi se “Tbilisi po përballet me një përpjekje tjetër të revolucionit ngjyrë, ose më mirë, një grusht shteti” të ngjashme me “përpjekjet e mëparshme të hapura për destabilizimin e Bjellorusisë dhe Kazakistanit që dështuan.”

Në Sllovaki, kërcënimet me bombë dhe sulmet kibernetike janë të lidhura me protestuesit pa prova, duke nxitur narrativën se demonstratat janë pjesë e një përpjekjeje më të madhe për destabilizim.

Qeveria e Sllovakisë po përdor një narrativë të ndërhyrjes së huaj dhe paralelë me revolucionet ngjyrë, duke synuar të delegjitimojë demonstratat dhe të portretizojë opozitën si pjesë e një komploti më të gjerë kundër shtetit. Kryeministri Fico u fajësoi një “grup të mistershëm ekspertësh që kishin marrë pjesë në protesta në Gjeorgji dhe Ukrainë,” që po destabilizon vendin. Fico dhe Ministri i Brendshëm Šutaj Eštok gjithashtu nënkuptuan ndërhyrje të huaj nga Ukraina, duke pretenduar se një pjesë e konsiderueshme (një e treta, ndonjëherë edhe një e gjashta) e protestuesve ishin ukrainas, të importuar nga autobusa nga partitë opozitare (STVR).

Serbë zyrtarë dhe mediat pro-qeveritare shpërndajnë teori konspirative se rrëzimi i sipërfaqes së stacionit të trenit në Novi Sad— një aksident tragjik — ishte një akt i devijimit të synuar për të destabilizuar vendin. Ata gjithashtu pretenduan se protestat po shkatërronin ekonominë e Serbisë.

Vladimir Đukanović, një deputet nga Partia Progresiste Serbe që po sundon, këroi organizatat qytetare të mbikëqyrjes Trag dhe CRTA për “përgatitjen e kaosit dhe një revolucioni ngjyrash në Serbi,” ndërsa janë “financuar nga një grup kriminal i organizuar, USAID, i cili përdori para nga trafikimi i drogës duke mbuluar kartelat meksikane.” Pas Kryetarit të Parlamentit të Serbisë, Ana Brnabić iu referua protestave si një “veprim i mirëkoordinuar nga jashtë,” ​mjetet e medias publikuan krahasime me protesta kundër Presidentit rus Vladimir Putin, duke sugjeruar se opozita synonte të “rrëzonte qeverinë duke përdorur një qasje të stilit ukrainas” të orkestruar nga “të njëjtat qendra pushteti.”

Aligning with global authoritarian trends

Narrativat në të gjitha tre vendet pasqyrojnë tendenca më të gjera autoritare. Termat si “shteti i thellë,” “agjentët e huaj,” dhe “revolucionet ngjyrash” kanë bërë vegla për të përçarë kundërshtarët dhe për të justifikuar shtypjen e shoqërisë civile.

Përputhshmëria e narrativave në Gjeorgji, Sllovaki dhe Serbi nuk është rastësore, por një libër i përbashkët i veprimit autoritar që përdor dezinformimin dhe frikën për të shtypur opozitën. Ndërsa secili vend përballet me sfida të veçanta politike, retorika e përsëritur thekson një tendencë globale të kthimit të demokracisë.

Çfarë po ndodh vërtet kohët e fundit në këto tre vende?

Në fillim të nëntorit 2024, një çadër u rrëzua në stacionin hekurudhor të Novi Sadit, duke shkaktuar vdekjen e 15 personave. Pas kësaj, protesta kundër korrupsionit janë duke vazhduar në të gjithë Serbinë për më shumë se tre muaj, të udhëhequra nga studentët. Në paralel, mësuesit, studentët dhe të diplomuarit kanë vazhduar protestat dhe bllokimet e shkollave në gjithë vendin. Deri në fund të janarit 2025, më shumë se 416 qytete dhe fshatra kanë dëshmuar veprime protestuese. Anketa e opinionit publik të kryer nga CRTA në shkurt tregoi se rreth 80 përqind e serbëve mbështesin kërkesat e studentëve, me një të tretën e popullsisë që merr pjesë në protesta.

Organizata ndërkombëtare e mbikëqyrjes Freedom House ka paralajmëruar se Serbia ka përjetuar rënien më të ashpër në demokraci dhe të drejtat e njeriut në dekadën e fundit. Amnesty International së fundmi zbuloi përdorimin e gjerë të teknologjive të mbikëqyrjes në Serbi, si spyware Pegasus i Grupit NSO dhe një sistem i ri i zbuluar vendas Android NoviSpy për të shtypur shoqërinë civile. Presidenti Vučić, vazhdon të veprojë si një “dictator i rrotës,” (udhëheqës autoritar që lejon disa shprehje demokratike ndërsa shtyp në mënyrë të jashtëzakonshme mendimin kritik), ndërsa media vazhdojnë të fokusohen tek ai si figurë qendrore, duke formuar kultin e personalitetit të tij, ndërsa përhapin narrativa anti-perëndimore.

Pas takimit të pa parashikuar me Putin me Presidentin rus Vladimir Putin në Moskë në dhjetor 2024, një valë zemërimi publik shpërtheu, duke çuar në protesta. Reagimi u intensifikua pas komenteve nga Zëvendës Kryetari i Parlamentit, të cilat më vonë i mbështeti vetë Fico, se Sllovakia nuk duhet të përjashtojë mundësinë e daljes nga Bashkimi Evropian. Përgjigjja, organizatorët e protestave mobilizuan demonstrata për ripërtrirjen e angazhimit të Sllovakisë për anëtarësimin në BE.

Protesta në Sllovaki. Foto nga Demagog.sk, e përdorur me leje përmes CRTA.

Protestat po ndodhin në më shumë se 50 qytete në rajone të ndryshme të Sllovakisë. Protesta më e madhe, më 7 shkurt 2025, pati më shumë se 100,000 njerëz në rrugë: 45,000 në Bratislavë, 20,000 në Košice, 8,000 në Banská Bystrica, si dhe shumë qytete më të vogla që nuk kanë traditë organizimi të protestave.

Protestat organizohen çdo të enjte të dytë nga organizata Mier Ukrajine (Paqe për Ukrainën). Ata fillimisht filluan si një reagim ndaj vizitës së Kryeministrit Fico në Moskë, por më vonë u zgjeruan për të shprehur pakënaqësinë më të gjerë shoqërore me veprimet e qeverisë. Protestuesit kërkojnë që kryeministri të ndalojë përpjekjet për të ndryshuar orientimin e politikës së jashtme të Sllovakisë, duke dyshuar në anëtarësimin e saj në BE dhe NATO, dhe duke kërkuar bashkëpunim me Rusinë. Ata gjithashtu kërkojnë fundin e sulmeve ndaj Ukrainës dhe kërkojnë dorëheqjen e kryeministrit.

Në qershor 2022, shpërthyen demonstrata masive pasi Gjeorgjia nuk arriti të sigurojë statusin e kandidatit për BE. Në shkurt 2023, partia në pushtet propozoi një ligj të stilit rus për “agjentët e huaj”, të konsideruar gjerësisht si i papajtueshëm me standardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut për lirinë e shprehjes dhe shoqërimit dhe me nenin 78 të Kushtetutës së Gjeorgjisë, i cili detyron të gjitha organet kushtetuese të marrin të gjitha masat brenda kompetencave të tyre për të siguruar integrimin e plotë të Gjeorgjisë në Bashkimin Evropian dhe Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut. Për shkak të protestave dhe denoncimeve ndërkombëtare, projekti i ligjit u tërhoq. Megjithatë, në prill 2024, partia në pushtet e rifut në rend të ditës pasi premtoi se nuk do ta bënte këtë. Pavarësisht muajve të protestave në gjithë Gjeorgjinë, denoncimeve nga partnerët perëndimorë, goditjeve të dhunshme ndaj demonstruesve, dhe vetos presidenciale, ligji përfundimisht u miratua në qershor 2024.

Protestat rifilluan pas zgjedhjeve parlamentare të 26 tetorit, por ishte deklarata e Gjeorgjia ëndërr më 28 nëntor që ndezi protestat që vazhdojnë prej atëherë. Partia deklaroi se nuk do të vendoste “agjendën e hapjes së negociatave për anëtarësim me BE-në para fundit të vitit 2028. Gjithashtu, deri në fund të vitit 2028, ne refuzojmë çdo grant mbështetjeje buxhetore nga BE” — duke ndalur në mënyrë efektive procesin e integrimit të Gjeorgjisë në BE.

Protest Tbilisi 21 Prill 2024. Imazh nga Jelger Groeneveld përmes Flickr. CC BY 2.0.

Njerëzit dolën masivisht para parlamentit në Tbilisi dhe autoritetet u përgjigjën duke shtypur  protestuesit dhe  gazetarët, duke i arrestuar dhe dhunuar ata. Që nga protestat, Gjeniu Gjeorgjian ka miratuar disa ligje represive duke rritur gjobat ndaj protestuesve, duke e bërë më të lehtë shkarkimin e shërbëtorëve civilë, duke zgjeruar fushën e emërimeve politike në shërbimin civil, duke zgjeruar fushën për arrestime jashtë gjykate, dhe duke lehtësuar rekrutimin e ri në forcën policore.

Kohët e fundit, partia qeverisëse ka prezantuar legjislacion të ri që synon censurimin e mediave të pavarura dhe frenimin e organizatave të shoqërisë civile. Pavarësisht autoritarizmit në rritje, protestuesit vazhdojnë të kërkojnë zgjedhje të parakohshme dhe lirimin e të burgosurve politikë.