Mauritius: Fitorja në konfliktin diplomatik me Londrën, por jo për të gjithë Chagossianët

Mbretëria e Bashkuar ka një qira prej 99 vjetësh në Ishullin Diego Garcia me një opsion për ta zgjeruar

Origjinalisht botuar në Global Voices

Arkipelagu Chagos tregohet në hartë. Pamje nga video “Arkipelagu Chagos kthehet në Mauritius më Canali YouTube Tv5monde

Pas dekadave të konfliktit politik, Mbretëria e Bashkuar do të kthejë përfundimisht Arkipelagun Chagos në Mauritius. Megjithatë, identiteti dhe ri-zhvillimi i popullit chagossian mbeten të pazgjidhura.

Archipelagu i Chagos është një pjesë integrale e Mauritius, një vend ishullor në Afrikën Lindore. Tre vjet para se vendi të fitonte pavarësinë e tij më 12 mars 1968, qeveria britanike ndau Archipelagu i Chagos nga Mauritius, duke e bërë atë një territor britanik jashtë venditterritorial. Në vitin 1973, Britania deportoi banorët në ishuj të tjerë britanikë për vendosjen bazave ushtarake në bashkëpunim me Shtetet e Bashkuara dhe koordinimin e përbashkët përpjekjeve ushtarake nga Diego Garcia baza, një ishull i largët Chagos në Oqeanin Indian.

Thirrje për kthimin e tij

Që nga viti 1998,populli chagosianka bërë një sërë kërkesash: rritje e kompensimit për dëbimin, e drejta për t’u kthyer në tokën e tyre, dhe e drejta për të marrë shtetësi britanike. Qeveria britanike ka injoruar të gjitha këto kërkesa.

Megjithatë, ky konflikt i gjatë u mbyll duke shtyrë fuqinë mbi Mbretërinë e Bashkuar. Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara mbështeti Mauricin në konfliktin e saj me Londrën. Ndërsa Mbretëria e Bashkuar refuzoi të njohë sovranitetin e Mauricit mbi Arkipelagun e Chagos, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) iniciroi procedurat. Në maj 2020, OKB publikoi një hartë botërore duke treguar qartë Arkipelagun e Chagos si një territor që i përket Mauricit.

Në janar 2023, Mbretëria e Bashkuar filloi negociatat me Mauricin. Dy vendet arritën një marrëveshje në tetor 2024. Sipas marrëveshjes, autoritetet mauricianë mund të riemigrojnë popullsinë chagosiane në ishuj të tjerë përveç Diego Garcia, ku ndodhen bazat ushtarake.

Në ushtrimin e sovranitetit të saj mbi arkipelagun Chagos, Maurici është i lirë të zbatojë një program riemigrimi në ishuj të tjerë të arkipelagut të Chagos përveç Diego Garcia. Ky riemigrim do të zbatohet në përputhje me kushtet e këtij Marrëveshjeje dhe me ligjet mauriciane.

Në ushtrimin e sovranitetit të saj mbi arkipelagun Chagos, Maurici është i lirë të zbatojë një program riemigrimi në ishuj të tjerë të arkipelagut të Chagos përveç Diego Garcia. Ky riemigrim do të zbatohet në përputhje me kushtet e këtij Marrëveshjeje dhe me ligjin maurician.

Çështjet mjedisore gjithashtu përfshihen në këtë marrëveshje, e cila kufizon:

Palët do të bashkëpunojnë në çështje të tjera që lidhen me mbrojtjen e mjedisit, përfshirë derdhjet e hidrokarbureve dhe të tjera, si dhe peshkimin e paligjshëm, të paregjistruar dhe të pa rregulluar.

Të dy palët do të bashkëpunojnë në çështje të mbrojtjes së mjedisit, duke përfshirë derdhjet e naftës dhe të tjera, si dhe peshkimin e paligjshëm, të paregjistruar dhe të pa rregulluar.

Mbretëria e Bashkuar është autorizuar të vazhdojë operacionet në Ishullin Diego Garcia për operacione ushtarake. Më 22 maj 2025, Kryeministri britanik Keir Starmer tha Radio France Internationale (RFI):

…kam nënshkruar një marrëveshje për të siguruar bazën e përbashkët Mbretëria e Bashkuar- Shtetet e Bashkuara në Diego Garcia. Kjo është absolutisht thelbësore për mbrojtjen tonë dhe inteligjencën dhe, pra, për sigurinë e popullit britanik.

Kam nënshkruar një marrëveshje për të siguruar bazën e përbashkët Mbretëria e Bashkuar-Shtetet e Bashkuara në Diego Garcia. Kjo është jashtëzakonisht e rëndësishme për mbrojtjen dhe inteligjencën tonë dhe, pra, për sigurinë e popullit britanik.

Sipas kësaj marrëveshjeje, Mbretëria e Bashkuar duhet të kontribuojë çdo vit në Maurici. Artikulli i përmendur më sipër RFI citon këtë marrëveshje historike duke thënë:

Mbretëria e Bashkuar ka një qira prej 99 vjetësh për Diego Garcia – me një opsion për zgjatje – duke paguar çdo vit 101 milionë paund (140 milionë dollarë amerikanë), gjithsej 3,4 miliardë paund (4,5 miliardë dollarë amerikanë).

Mbretëria e Bashkuar ka një qira prej 99 vjetësh për Diego Garcia me një mesatare prej 101 milionë GBP (140 milionë USD) në vit ose 3.4 miliardë GBP (4.5 miliardë USD) në total.

Kthimi i këtij është lajm i mirëpritur në Maurici. Qeveria e Kryeministrit Navin ishte e lumtur të shihte ëndrrën të bëhej realitet. Olivier Bancoult, lider i Grupit të Refugjatëve të Chagos, i cili bëri kthimin misionin e tij personal, i tha TV5Monde Afrique për entuziazmin e tij për kthimin e vendlindjes së tij që e la në moshën katër vjeç:

Kur u pyet nëse do të konsideronte të zhvendosej në Arkipelagun e Chagos, Olivier Bancoult u përgjigj:

…absolutisht, është ajo që ëndërrojmë. Jam lindur në Peros Banhos por nuk kam pasur kurrë rastin të jap shansin fëmijëve të mi për të parë si është kjo ishull. Ashtu si, edhe të tjerët nga Chagos gjithashtu ëndërrojnë për të.

Absolutisht, është ajo që ëndërrojmë të bëjmë. Jam lindur në Peros Banhos dhe, si të tjerët nga Chagos, nuk kam pasur kurrë mundësinë të tregoj fëmijëve të mi se si është ishulli.

Debati rreth identitetit të Chagossianëve

Megjithatë, gjithçka nuk është zgjidhur. Shumë Chagossians që jetojnë në territorin britanik për dekada nuk e konsiderojnë këtë marrëveshje një fitore në luftën e tyre për akses në vendlindjen e tyre dhe sovranitet të plotë. Bertrice Pompe, përfaqësuese e banorëve të Ishujve të Chagos, i tha Africa News (0:25):

Ne jemi qenie njerëzore. Ne kemi të drejta. Jemi qytetarë britanikë, por të drejtat tona nuk vlejnë? Nuk duam t’ia dorëzojmë të drejtat tona Mauricisë. Nuk jemi mauritianë dhe nuk mendoj se do të na jepen të drejtat që po kërkojmë, për të cilat kemi luftuar për 60 vjet. Nuk mendoj se mauritianët do t’na japin atë.

Sipas Pompe, pasi Chagossianët nuk e konsiderojnë veten të Mauritianë, ky marrëveshje rrezikon të drejtat e tyre. Të dorëzojnë të drejtat e tyre tek Maurici është jashtë çdo diskutimi për ta.

Frankie Bontemps, Kryetar i platformës komunitare Chagossian Voices, vazhdoi në të njëjtën frymë. Në një intervistë RFI, ai tha:

Për ne, kjo nuk është një fitore. Sot, jemi injoruar siç janë injoruar prindërit dhe gjyshërit tanë... Ne, Chagossianët, e konsiderojmë veten si një popull autokton që nuk ka asgjë të përbashkët me Mauritianët: kemi gjuhën tonë të veçantë, kreolin tonë nuk është ai i ishullit Maurici. Traditat tona kulinare, vallëzimet tona... gjithçka është plotësisht ndryshe! Ndërsa kemi ndjenjën se jemi trajtuar si qytetarë të shkallës së dytë, gjithashtu kemi ndjenjën se na janë tradhtuar nga të dy qeveritë [mauriciene dhe britanike]…

Për ne, kjo nuk është një fitore. Sot, jemi injoruar, siç janë injoruar prindërit dhe gjyshërit tanë më parë. Ne Chagossianët e konsiderojmë veten si një popull autokton që nuk ka lidhje me Mauritianët. Kemi gjuhën tonë, kreolin Chagossian, që ndryshon nga kreoli Mauritian. Gjithçka për ne, nga traditat tona kulinare deri te vallëzimet tona, është plotësisht ndryshe! Ashtu si ndjehemi se jemi trajtuar si qytetarë të shkallës së dytë, gjithashtu ndjehemi se na janë tradhtuar nga të dy qeveritë [mauriciene dhe britanike]…

Si në shumë territore dhe vende që Europa dikur kolonizoi, kryeqytetet evropiane vazhdojnë të imponojnë politikat e tyre, duke dëshmuar se processi i dekolonizimit është shumë larg përfundimit.