Media Afrikane të kërcënuara nga qeveritë dhe teknologjia...

Kapja e medias ndodh kur platformat mediatike humbasin pavarësinë e tyre dhe bien nën ndikimin e interesave politike ose financiare. Kjo shpesh çon në përmbajtje lajmesh që favorizon pushtetin në vend të përgjegjshmërisë publike.

Kapja e medias në Afrika dhe Amerikën Latine: Pushteti dhe Rezistenca është një libër i ri i redaktuar nga studiues të medias së lajmeve Hayes Mawindi Mabweazara dhe Bethia Pearson. Ai eksploron se si kjo dinamikë shfaqet në jugun global dhe si gazetarët dhe qytetarët po rezistojnë ndaj saj. Ne i bëmë atyre katër pyetje.

Çfarë është kapja e medias dhe si është rimodeluar kohët e fundit?

Kapja e medias përshkruan se si platformat mediatike janë nën ndikimin, manipulimin ose kontrollin nga aktorë të fuqishëm – shpesh qeveri ose korporata të mëdha – për të shërbyer interesave të tyre. Është një ide që na ndihmon të kuptojmë se si grupet e fuqishme në shoqëri mund të kenë ndikim negativ në median e lajmeve. Ndërsa kjo ide nuk është e re, ajo që ka ndryshuar është se si vepron tani në mënyrë shumë të hollë dhe të përhapur.

Këto grupe përfshijnë organizata të mëdha teknologjike që zotërojnë platformat digjitale – si X, e zotëruar nga xAI (Elon Musk), dhe Instagram dhe Facebook, të zotëruara nga Meta. Por është gjithashtu e rëndësishme të konsiderohet Google si një motor kërkimi i madh që formëson përmbajtjen e lajmeve dhe audiencën e shumë platformave të tjera.

Kjo është e rëndësishme sepse media janë të rëndësishme për funksionimin e shoqërive demokratike. Në mënyrë ideale, ato ofrojnë informacion, përfaqësojnë grupe dhe çështje të ndryshme në shoqëri, dhe mbajnë aktorët e fuqishëm përgjegjshëm për veprimet e tyre.

Për shembull, një nga rolet kryesore të medias është të ofrojë informacion të saktë që qytetarët të jenë në gjendje të vendosin se si të votojnë në zgjedhje. Ose të vendosin çfarë mendojnë për çështje të rëndësishme. Një shqetësim i madh, atëherë, është efekti i informacionit të pasaktë ose të anuar mbi demokracinë.

Ose mund të jetë edhe që informacioni i saktë është më i vështirë për t’u aksesuar sepse algoritmet dhe platformat e bëjnë më të lehtë aksesin në informacion të pasaktë ose të anuar. Këto mund të jenë pasoja të qëllimta ose të papërshkruara të teknologjisë vetë, por algoritmet mund të rrisin dezinformimin dhe lajmet e rreme – veçanërisht nëse ky përmbajtje ka potencialin të bëhet virale.

Pra, çfarë është e veçantë rreth kapjes së medias në jugun global?

Kjo është një pyetje shumë interesante që ende po studiohet, por ne kemi disa ide.

Së pari, është e dobishme të dihet se bursat e kapjes së medias nga veriu global u shfaqën rreth kohës së krizës financiare të vitit 2008. Ndikimi i institucioneve financiare mbi gazetarët e biznesit ishte një nga fushat e para të studimit. Që atëherë, hulumtimi në SHBA është përqendruar në kapjen e organizatave të medias të financuara nga qeveria si Voice of America. Dhe mbi mënyrën se si platformat digjitale si Google dhe Facebook mund udhëheqin drejt kapjes.

Në jugun global, studiuesit kanë vërejtur rëndësinë e korporatave të mëdha mediatike në kuptimin e kapjes së medias. Për shembull, në Amerikën Latinë, ekziston një nivel i lartë i asaj që quhet “koncentrimi i medias”. Kjo është kur shumë kanale mediatike janë në pronësi të disa kompanive. Këto kompani shpesh zotërojnë kompani në sektorë të tjerë, gjë që nënkupton që raportimi kritik mbi interesat e biznesit paraqet një konflikt interesi.

Lexoni më shumë: Besimi publik në media është në nivelin më të ulët të ri: nevojitet një rishikim radikal i gazetarisë

Por të përqendruar në Afrikë, studiuesit kanë vënë në dukje qeveritë si burim presioni mbi gazetarët dhe redaktorët. Kjo mund të jetë përmes presionit të drejtpërdrejtë ose atë që mund ta quajmë “presion të fshehtë”. Refuzimi i reklamave që ndihmojnë në financimin e mediave është një shembull, ose ofrimi i stimujve financiarë për të ndaluar hetimin e disa temave.

Studjuesit janë gjithashtu të shqetësuar për ndikimin e teknologjisë së madhe në Afrikë. Platformat digjitale si Google dhe Facebook mund të formësojnë lajmet dhe informacionin që qytetarët kanë qasje.

A mund të ndani disa nga studimet nga libri?

Libri ynë përfshin shumë studime interesante – nga Kolumbia, Brazili dhe Meksika në Amerikën Latine deri në Etiopi dhe Marok në Afrikë. Do të ndajmë disa raste afrikane këtu për të dhënë një përmbledhje të çështjeve.

Kontributi i librit për Ghanën na paralajmëron se edhe pse llojet më të hapura të medias “të vjetra” mund të jenë zbutur, demokracitë kalimtare mund të përmbajnë forma më të ndërlikuara, më të nuancuara të kontrollit të medias. Kjo mund të jetë e dukshme në presionet e qeverisë dhe përmes kapjes së rregullatorëve.

Në kapitullin e Marokut, shohim kërcënimin ndaj lirisë së medias që paraqiten nga platformat digjitale të pronësisë së gjigantëve globalë të teknologjisë. Kjo njihet si “kapja infrastrukturore”. Kjo do të thotë se organizatat e lajmeve bëhen të varura nga gjigantët e teknologjisë për të vendosur rregullat e lojës për komunikimin demokratik.

Një rast tjetër tërheqës është Nigeria, ku studiuesit eksplorojnë lidhjet midis pronësisë së medias dhe patronazhit politik. Autorët argumentojnë se shtypi nigerian po dështon në detyrën e tij demokratike për shkak të varësisë nga të ardhurat nga reklamat dhe sponsorizimet nga shteti. Së bashku me këtë, janë mekanizmat rregullatorë joefektivë dhe marrëdhëniet e ngushta me disa biznese të mëdha që zotërojnë gazeta dhe shtypshkronja.

Si mund të rezistojnë kapjet e medias në jugun global?

Studimet në libër tregojnë disa mënyra përpara dhe ne mendojmë se është e rëndësishme të jemi optimistë! Rezistenca merr shumë forma. Ndonjëherë ajo vjen përmes reformave ligjore dhe politike që synojnë rritjen e transparencës dhe diversitetit të mediave. Në raste të tjera, ajo është e drejtuar nga lëvizjet shoqërore, gazetarët hetues dhe mediat e pavarura që vazhdojnë të operojnë nën presion.

Kapitulli mbi Ugandën tregon se grupet e gazetarëve që punojnë me organizata avokatie mediatike mund të veprojnë strategjikisht për t'u kundërpërgjigjur kapjes së medias nga qeveria dhe rregulloreve të dëmshme. Për shembull, për t'u kundërpërgjigjur një ndryshimi legjislativ, disa grupe formuan një rrjet të përkohshëm të quajtur Neni 29 (i emëruar pas nenit në kushtetutën e Ugandës që mbron lirinë e shprehjes) dhe Qendra Afrikane për Ekselencë Mediatike prodhoi një raport duke kritikuar ndryshimet e propozuara.

Lexoni më shumë: Mediat perëndimore po përpiqen të rregullojnë mbulimin raciste dhe stereotipike të Afrikës. A është koha që media afrikane të bëjë të njëjtën gjë?

Një nga kapitujt mbi Ghanën tregon gjithashtu se si rrjete të tilla si gazetarët, shoqatat mediatike, grupet për të drejtat e njeriut dhe organizatat ligjore mund të mobilizohen për t'u kundërpërgjigjur ndikimit të qeverisë. Organizata përfshirë Shoqatën e Gazetarëve të Ghanës dhe Shoqatën e Pavarur të Transmetuesve të Ghanës kanë luajtur role kyçe, për shembull, duke sjellë në gjykatë rregullatorin mediatik për të anuluar ligjet që do të çonin në censurë. Këto gjetje përsëriten edhe në Amerikën Latine, ku kërkimi mbi Meksikën dhe Kolumbinë gjithashtu gjeti se gazetarët profesionistë janë një burim i fuqishëm rezistence.

Biseda duhet gjithashtu të përfshijë rifikimin e mënyrës se si e përcaktojmë vetë kapjen. Nëse e shohim atë vetëm si kontroll total, rrezikojmë të humbasim mënyrat e përditshme se si vepron ndikimi – dhe hapësirat ku ai mund të kundërshtohet. Gjithashtu, do të thoja se është shumë e rëndësishme që qytetarët të jenë të vetëdijshëm dhe të jenë të kujdesshëm ndaj çështjeve kur mendojnë se si qasen në media lajmesh dhe cilat platforma përdorin. Kjo herë quhet ndonjëherë “shkollim mediatik” dhe është për njerëzit që të jenë më të njohur për burimet ku vjen lajmi i besueshëm.

Ju mund të dëgjoni një podcast rreth librit në këtu.