Nostalgjia e emigracionit mes një jete të vjedhur në copëza

‘Vlera e asaj që na është marrë, dhe vazhdon të na merret, nuk mund të matet’

Origjinalisht publikuar në Global Voices

Fëmijë duke luajtur baseball në rrugët e Managua, Nikaragua. Foto nga Kelvik Pineda, e përdorur me lejen e tij.

Kur isha i vogël, nuk ëndërroja kurrë të udhëtoja në qytete të mëdha dhe të largëta. Edhe kur të afërmit më tregonin si ishte jeta në vende të tjera, unë isha plotësisht i lumtur vetëm duke ikur nga nxehtësia e mbytshme e kryeqytetit për të kaluar një pasdite në pishinën e xhaxhit tim. Sigurisht, nuk kuptoja pse ata njerëz kishin emigruar, as nuk mund ta kuptoja vështirësitë, dhimbjet dhe luftërat që përballonin vetëm për të gjetur një moment paqeje në jetën e tyre të re.

Atëherë, mblidheshim me familjen dhe miqtë për të kaluar kohë së bashku, për të qeshur dhe për të vallëzuar. Shkonim përshëndetësisht — duke u rrethuar në lagje duke kënduar në altarë kushtuar Virgjërës Mari — me të rinj të tjerë vendas. Sytë tanë ndriçonin kur mbajtëm një qese të vogël me kandilë romak 5-peso, sepse e dinim që për 20 sekondat që zgjaste çdo kandil, do të buzëqeshnim ndërsa formonim figura në ajër me to. Disa data janë më të dhimbshme kur je larg shtëpisë, por në të vërtetë, nostalgia gjithmonë është aty, e fshehur në momentet e vogla.

Miku im Miranda tha diçka, një ditë në bisedë, që më preku thellë: në fund, ne na mungon atdheu, jo si koncept territorial, por për kuptimin që i vëmë këtij fjalë.

Nëse kërkojmë fjalën patri (atdheu) në fjalorin e Akademisë Mbretërore Spanjolle, lexojmë: “Toka e lindjes ose e adoptimit të dikujt, e organizuar si një komb, për të cilën ndihemi të lidhur me lidhje ligjore, historike dhe emocionale.” Pra, bazuar në këtë përkufizim, ne mund të na mungojë çdo gjë — çdo person, vend ose kujtim — që na lidh me vendin tonë të origjinës.

Unë, për shembull, më mungon të vizitoj gjyshen time dhe ta shoh të qepë rrobat dhe uniformat për orë të tëra, pastaj të përfundoj pasditen duke u ulur së bashku në karrigen dridhëse jashtë në trotuar. Më mungon të blej tortillat e sapo bërë dhe t’i ha me djathin që na erdhi nga Mulukukú, në brigjet e Karaibeve. Madje, më mungon të urrej fqinjën time që ndez Masën në orën 4 të mëngjesit sikur të ishte një koncert për gjithë lagjen. Këto kujtime, të cilat i kujtoj me dashuri dhe me dhimbje, janë atdheu im.

Ajo që është vërtet e vështirë për t’u larguar është të shohësh ngjarjet që ndodhin dhe të mos jesh aty, të mungosh ato momente të rëndësishme, të gëzuara, të trishtueshme ose vendimtare në jetën e atyre që duam. Kjo të bën të mendosh nëse të qëndruarit do të ishte zgjedhja më e mirë, ose nëse fajëson veten për vendimet që të çuan të largohesh.

Vëllai im i ri u diplomua, mbesat dhe nipat u rritën, qeni im 12-vjeçar vdiq, dhe nuk mund ta them lamtumirën ashtu si do të doja. Të afërmit vdiqën pa u thënë lamtumirë; të tjerë lindën pa u mirëpritur. Bota digjitale na informon për njëri-tjetrin, por është larg të na lejojë të ndjejmë njëri-tjetrin, atë afërsi të ngrohtë që mund të lehtësonte ftohtësinë e largësisë.

Shoh ish-shokët dhe miqtë e mi, njerëz që ishin pjesë e jetës sime të përditshme gjatë katër viteve të shkollës së mjekësisë, tani duke u diplomuar dhe duke festuar me gëzim të gjithë ato vite përpjekje dhe sakrifica. Ndjeva gëzimin e tyre përmes fotove, por edhe dhimbjen, sepse nuk përfundova universitetin dhe nuk isha aty me ta, krah për krah, duke festuar së bashku atë arritje.

Por ndërsa mendoj të gjitha këto, pyes veten: pse të ndihem fajtor për zgjedhjen për të jetuar? Po, më mungon familja ime, vendet e preferuara, kafshët shtëpiake, karriera ime, jeta ime e mëparshme. Por çfarë mund të bëjmë kur është thjesht e pamundur të jetosh në vendin tonë? Kur na detyrojnë të largohemi, në një mënyrë ose tjetër?

Nuk po flas vetëm për kontekstin shoqëror-politik — po për gjithçka. Një vend me një sistem arsimor të prishur, papunësi të lartë, një valutë në vlerë gjithnjë në rënie, dhunë sistematike dhe të organizuar, nivele të larta të femicidit, krime urrejtjeje kundër komunitetit LGBTQ+, udhëheqës që të detyrojnë të zgjedhësh mes urisë ose vrasjes. Është një shumëllojshmëri faktorësh që na shtyjnë të kërkojmë horizontet e reja, duke shpresuar për një jetë më të mirë.

Për ne, ata që duhet të largoheshin nga vendi ynë, pothuajse gjithçka na është vjedhur. E vetmja gjë që arritëm të ruajmë janë jetët tona, vetëm për të filluar nga e para. Dhe edhe kjo nuk është garanci. Jashtë vendit, përballen me sfida të reja: racizëm, xenofobi, punë të pasigurt, dhunë institucionale (si poshtërimi nga zyrtarët publikë çdo herë që rinovojmë dokumentet), marrja e çdo punë vetëm për të pasur një çati mbi kokë dhe ushqim në tryezë — që do të thotë, nëse kemi edhe një tryezë dhe nuk jetojmë në një hapësirë 2×2 metra.

Vlera e asaj që na është marrë, dhe vazhdon të na merret, nuk mund të matet. Na u vodh e tashmja dhe e ardhmja: të rriturit humbën mundësinë të shohin fëmijët e tyre të rriten në paqe; fëmijët humbën mundësinë të rriten të rrethuar nga dashuria dhe udhëzimi; të rinjtë humbën të drejtën për të ëndërruar. Disa po humbasin ende lirinë, të tjerë jetën. Por ajo që na bashkon neve, shqiptarët, brenda dhe jashtë vendit, është se na u vodh mundësia të jetojmë në paqe.

Kur isha fëmijë, nuk ëndërroja kurrë të udhëtoja në qytete të mëdha. Sot, në moshën 27 vjeç, po shënoj shtatë vjet që jetoj jashtë Nikaraguas. Kam jetuar në pesë vende gjatë tre vjetësh. Me gjithë dhimbjen dhe trishtimin për atë që kam lënë pas, tani qëndroj me dashuri dhe shpresë për atë që vjen — sepse e meritojmë të duam dhe të jemi të dashur, të festojmë çdo fitore (pa marrë parasysh sa e vogël është), të buzëqeshim dhe të gëzohemi, të vallëzojmë, të këndojmë, të pimë, të hamë, të qajmë kur kemi nevojë. Por mbi të gjitha, e meritojmë të rikthejmë nga shtypësit tanë mundësinë që na vodhën: mundësinë të jetojmë.

Për të gjithë ata që jetojnë jashtë vendit të tyre dhe po lexojnë këtë, ju dërgoj një përqafim të madh. Shpresoj që të gjeni paqe dhe dashuri, që jeta t’ju çojë në rrugë më të mira, dhe që të pranoni vendimin tuaj, sepse zgjedhja për të jetuar gjithmonë do të jetë zgjedhja e duhur.