Po bëhet më e lehtë krijimi i avatarëve të AI për të ndjerit − ja pse Budizmi do të ishte i kujdesshëm

Në një histori në kanonin Budist, një nënë e pikëlluar me emrin Kisa Gautami humb fëmijën e saj të vetëm dhe e mban trupin rreth qytetit, duke kërkuar ndonjë mënyrë për ta ringjallur fëmijën.

Kur takohet me Budan, ai i kërkon që ajo të mbledhë disa fara mustard nga një familje që kurrë nuk ka përjetuar vdekjen. Nuk është befasuese që Kisa Gautami nuk arrin të gjejë asnjë familje të tillë. Ajo varros fëmijën e saj dhe vendos të kultivojë një jetë shpirtërore.

Mendova për historinë e Kisa Gautami kur u njoha për herë të parë me dokumentarin koresian të vitit 2020 “Meeting You,” në të cilin përdoret teknologjia e realitetit virtual për t’u ribashkuar me një nënë të pikëlluar, Jang Ji-sung, me vajzën e saj të ndjerë 7-vjeçare, Nayeon. Ndërsa ribashkimi virtual ishte prekës për t’u parë, më bëri të mendoja nëse kjo vërtet po ndihmonte nënën të shërohej, apo nëse po thellonte shmangien nga dhimbja dhe e vërteta.

Që kur u shfaq fillimisht dokumentari, biznesi i ringjalljes digjitale të të ndjerit është rritur ndjeshëm. Njerëzit tani po përdorin AI për të krijuar “bota dhimbjes”, të cilat janë simulime të të dashurve të ndjerë me të cilët të gjallët mund të bisedojnë. Madje ka edhe një rast ku një video e bërë me AI e një viktime të ndjerë është shfaqur duke kërkuar një deklaratë në gjykatë duke kërkuar dënimin maksimal për personin që e mori jetën e tyre.

Si një studjues i Budizmit që ka përjetuar disa humbje këtë vit, unë jam kthyer te mësimet budiste për të reflektuar se si krijimi i një pasjetë digjitale për të dashurit mund të rrisë papritmas vuajtjet tona, dhe cilat mënyra alternative të dhimbjes mund të ofrojë Budizmi.

Vështrimi i Budizmit mbi vuajtjen

Sipas mendimit budist, rrënja e të gjitha vuajtjeve është ngulja në iluzione. Kjo ngulje krijon karma që vazhdon ciklet negative – për veten dhe të tjerët – të cilat zgjasin për jetëgjatësi. Në Budizmin Mahayana, rruga për të liruar veten nga kjo vuajtje fillon duke u bërë një bodhisattva, dikush që i kushton jetën e tij për çlirimin e vetvetes dhe të tjerëve. Budizmi Mahayana, i cili prezantoi idenë e bodhisattvave qiellore, është forma më e gjerë e praktikimit të Budizmit, veçanërisht në Azinë Lindore dhe rajonet tibetane himalajase.

Në "37 Praktikat e Të Gjithë Bodhisattvave", autori i shekullit të 14-të Gyelse Tokme Zangpo shkroi:

Praktika e të gjithëve bodhisattvave është të lirohen nga kapja
Kur përballen me gjëra që i gjejnë të këndshme ose tërheqëse,
I konsiderojnë si ylberë në qiellin veror –
Të bukur në pamje, por në të vërtetë, pa asnjë substancë.

Një avatar digjital i të ndjerit mund të ofrojë rehati të përkohshme, por mund të të deformojë realitetin në një mënyrë të pashëndetshme dhe të intensifikojë kapjen tonë ndaj një iluzioni. Ndërveprimet me një griefbot që përgjigjet ndaj çdo kërkese tonë mund të zvogëlojnë gjithashtu kujtimet tona për të ndjerin duke krijuar një version joautentik të asaj që ata ishin.

Dhimbja si një katalizator për mëshirë

Në traditën e Budizmit që unë specializohem, të quajtur Madhështia e Madhe – një traditë e Budizmit Vajrayana, e cila është një degë e Mahayanës – ndjenjat e pakëndshme si dhimbja konsiderohen si mundësi të çmuara për të kultivuar kuptimin shpirtëror.

Në një tekst të quajtur Meditimi i Vetë-lirimit, një mësues i varfërisë së shekullit të 19-të të Madhërishmit të Perfeksionit të njohur si Patrul Rinpoche shkroi: “Pavarësisht çfarë lloj mendimesh shfaqen – qofshin ato të mira apo të këqija, pozitive apo negative, të lumtura apo të trishtuara – mos i ndëshkoji as i prano, por vendose, pa i ndryshuar, në të njëjtin mendim që mendon.”

Madhëria e Perfeksionit pretendon se të gjitha emocionet tona janë si reja e përkohshme, dhe se natyrshmëria jonë e vërtetë është ndërgjegjja, si qielli blu pas reve. Dhimbja dhe emocionet e tjera sfiduese nuk duhet të ndryshohen ose të shtypen, por të lejohet të transformohen në kohën e tyre.

Në një kulturë ku na mësojnë se emocionet negative duhet të eliminohen ose të shtyhen mënjanë, mos shtypja e dhimbjes bëhet një praktikë e madhështisë ndaj vetvetes. Duke kultivuar këtë ndërgjegjësim për emocionet tona, dhimbja bëhet një katalizator për mëshirë ndaj të tjerëve. Në Budizëm, mëshira është fara e zgjuarjes për të vërtetën e ndërvarësisë – fakti që asnjë prej nesh nuk ekziston si qenie e veçantë, por jemi të lidhur thellë me të gjitha qeniet dhe format e jetës.

Ritualet komunitare

Ndjenja e mëshirës shfaqet jashtë në ritualet komunitare që përpunojnë dhimbjen, të tilla si shërbimi budist 49-ditor, i përbashkët për Më të Madhen Perfeksion dhe traditat e tjera budiste.

Shumë budistë besojnë se kërkojnë 49 ditë që ndërgjegjja e të ndjerit të kalojë në jetën e tyre të ardhshme. Gjatë kësaj kohe, familja vendos një altar të veçantë dhe reciton lutje për të ndjerin, shpesh me mbështetjen e monakëve dhe motrave të ordinancës. Praktikimi i bujarisë ndaj të tjerëve gjithashtu rekomandohet për të grumbulluar meritë për të ndjerin.

Këto ritualet komunale ofrojnë shpërthime të nevojshme, kohë dhe mbështetje për përpunimin e dhimbjes dhe për ta bërë atë të dëshmohet nga të tjerët. Koha dhe vëmendja e dhënë për procesin e dhimbjes kundërshton ashpër situatën në Shtetet e Bashkuara, ku lënda për dhimbje shpesh është e kufizuar në tri deri në pesë ditë.

Thellimi i marrëdhënies me përkohshmërinë

Duke zgjedhur avatarët digjital, mund të dëmtojmë atë që Budizmi do ta konsideronte si momente kritike për transformim të vërtetë dhe lidhje.

Kur mendoj për familjen dhe miqtë që kanë ndërruar jetë këtë vit, ndjej empati me dëshirën për të dëgjuar përsëri zërat e tyre, ose për të pasur biseda që ofrojnë përfundim ku nuk kishte të tillë. Në vend që të drejtohem drejt një zgjidhjeje teknologjike që premton ribashkim me të ndjerin, zgjedh të thelloj marrëdhënien time me përkohshmërinë dhe të shijoj momentet e shkurtra që kam me ata që dua tani.

Siç tregon historia e Kisa Gautamit, dëshira për të sjellë prapë të vdekurit nuk është e re, por ka përfitime të mëdha në lejen që dhimbja të ndjekë rrugën e saj, duke përfshirë një ndjenjë të ndjerë të mëshirës për veten dhe për të gjithë të tjerët që kanë përjetuar ndonjëherë forma të ngjashme të dhimbjes.