Problemi i marrëveshjes për aeroplanët luftarak F-35A të Britanisë: RAF nuk ka avion për ripërkrahje në ajër

Britania ka vendosur të blejë të paktën 12 avionë luftarakë stealth F-35A. Këta avionë duhet të jenë në gjendje të kryejnë sulme bërthamore dhe konvencionale nga ajri, një aftësi që Royal Air Force (RAF) nuk e ka pasur që nga vitet 1990. Marrëveshja gjithashtu shënon një hap të rëndësishëm për pjesëmarrjen e Britanisë në operacionet e NATO-s në mes të rritjes së retorikës bërthamore nga kundërshtarët.

F-35A sjell avantazhe të dukshme mbi variantin F-35B që tashmë shërben në RAF. Është më i lirë për blerje dhe operim, ka rreze më të madhe – 679 milje (1093 km) kundrejt 517 miljeve (833 km) – dhe mbështet një gamë më të gjerë armësh, duke përfshirë bombën bërthamore B61 (me marrëveshje amerikane). Për shkak se mund të qëndrojë më gjatë në ajër, mund të lejojë pilotët e ardhshëm të RAF të përfundojnë më shpejt stërvitjen e pilotit.

Megjithatë, ndërsa F-35A ofron një rreze më të madhe sesa shumë avionë luftarakë të ngjashëm, ai ende kërkon ripërkrahje në ajër për të operuar në mënyrë efektive mbi distanca të gjata dhe për t’u kthyer në bazë pas misioneve të tilla. Kjo ekspozon një dobësi kritike që është injoruar kryesisht në komentet publike: RAF nuk ka avionë tankues të aftë për ripërkrahje në ajër në këtë mënyrë. Si rezultat, këta avionë luftarakë – duke bartur armë bërthamore ose jo – janë të kufizuar në llojet e operacioneve që mund të kryejnë.

Ndërsa F-35B është i përshtatshëm me flotiljen aktuale të avionëve tankues të Britanisë, modeli A varet ekskluzivisht nga ripërkrahja me “buzë fluturimi”. Buzë fluturimi është një nga dy metodat e ripërkrahjes ajrore. E preferuar nga Ushtria Ajrore e Shteteve të Bashkuara, ajo përdor një tub të ngurtë, të zgjatshëm për të dhënë karburant me një shkallë të lartë transferimi dhe është zakonisht më e lehtë për pilotët që ta operojnë.

Alternativa është probe-dhe-basket që mbështetet në një hose të butë dhe shportë, të lidhur me një probe në aeroplanin që merr karburant. Ndërsa është më e ngadaltë dhe kërkon më shumë përpjekje për ta operuar, ajo lejon disa avionë të ripërkrahën njëkohësisht, ofron redundancë (opsione rezervë) dhe është më e thjeshtë për t’u integruar.

Dilema e ripërkrahjes së RAF-it vjen nga një marrëveshje ekskluzive e leasing-ut të negociuar nën qeverisjen e fundit Laburiste, e cila ofronte vetëm avionë tankues probe-dhe-basket Voyager. Edhe pse avionët ishin projektuar për të mbështetur të dy sistemet, Britania vendosi të mos përfshijë buzët për shkak të kostove dhe kërkesës së kufizuar në atë kohë.

Që atëherë, megjithatë, Britania ka gradualisht blerë më shumë avionë amerikanë që mund të përdorin vetëm metodën e buzës së fluturimit për ripërkrahje: C-17 Globemaster (transport ajror), RC-135W Rivet Joint (zbulim), E-7 Wedgetail (komandë ajrore dhe kontroll) dhe P-8A Poseidon (patrullim detar).

Njoftimi për F-35A vazhdon këtë trend, por me implikime më të mëdha. Ndërsa avionët mund të mbajnë tanke të jashtme për të zgjatur rrezikun e tyre, kjo dobëson aftësinë e tyre për të qenë të fshehur. F-35A ka nevojë për këtë aftësi të fshehtësisë për misione bërthamore që kërkojnë depërtim në hapësira ajrore të kontestuara për të dorëzuar bombat B61 pa udhëzim.

Rezultati është se avionët F-35A të Britanisë, së bashku me avionë të tjerë shumë të aftë, nuk do të jenë në gjendje të operojnë në mënyrë të pavarur gjatë operacioneve kritike ushtarake. Londra drejt Evropës Lindore, për shembull, është rreth 1,150 milje (1,852 km): gati dyfish më shumë sesa distanca që F-35A mund të fluturojë pa ripërkrahje. Pa avionë tankues buzë fluturimi ose baza jashtë vendit për ripërkrahje, fleksibiliteti taktike është i kufizuar.

Kjo mungesë shton varësinë nga mbështetja e aleatëve me avionë tankues. Në kushte krizë, avionët britanikë mund të kufizohen në operacione të udhëhequra nga SHBA-të ku ekzistojnë këta avionë.

Kjo rrezik ishte e menaxhueshme në dekadat e mëparshme; mundësia për të operuar pa amerikanët konsiderohej e largët. Por siç pranon Rishikimi Strategjik i Mbrojtjes 2025, Shtetet e Bashkuara janë të qarta se “siguria e Evropës nuk është më fokusi kryesor ndërkombëtar”.

Dhe ndërsa disa aleatë të NATO-s në Evropë dhe Australi po rrisin kapacitetin e tyre të buzës së fluturimit përmes një flotë ndërkombëtare, Britania nuk është ende pjesë e këtyre marrëveshjeve. Rregullimi i flotës ekzistuese Voyager mbetet një opsion, por do të kërkonte një riparim të gjerë – dhe të shtrenjtë – të strukturës, duke ngritur pyetjen nëse blerja e avionëve të rinj dhe të përshtatshëm është tani një rrugë më e qëlluar.

Në çdo rast, deri sa Britania të investojë në kapacitetin e buzës së fluturimit ose të sigurojë akses të garantuar nga aleatët, do të duhet të pranojë kufizime në fuqinë e saj ushtarake. Blerja e avionëve luftarakë të linjës së parë është vetëm një pjesë e ekuacionit. Pa mjetet për t’i mbajtur në ajër, Britania rrezikon të ketë një forcë që nuk mund të arrijë qëllimet e saj, duke u lënë spektator kur është më e nevojshme.