Qytetet e zgjuara fillojnë me njerëzit, jo me teknologjinë: mësime nga Westbury, Johannesburg

Qytetet afrikane po rriten në një shpejtësi të pabesueshme. Me këtë rritje vijnë një përzierje mundësish dhe sfidash. Si ndërtojmë qytete që janë jo vetëm të zgjuara por edhe të drejtë, gjithëpërfshirëse dhe të rezistueshme?

Një qytet i zgjuar përdor mjetet digjitale si sensorët, rrjetet e të dhënave dhe pajisjet e lidhura për të ofruar shërbime më efikase dhe për t’u përgjigjur në probleme në kohë reale. Nga trafiku dhe energjia elektrike deri te siguria publike dhe largimi i mbeturinave, teknologjitë e zgjuara synojnë të bëjnë jetën më të rrjedhshme, më të gjelbër dhe më të lidhur.

Në mënyrë ideale, ato gjithashtu ndihmojnë qeveritë të dëgjojnë dhe të shërbejnë më mirë qytetarët. Por pa kontributin e komunitetit, “i zgjuar” mund të përfundojë duke injoruar njerëzit që është menduar t’i ndihmojë të ndihmojë.

Prandaj, një qasje e ndryshme po fiton terren. Një që nuk fillon me kompanitë teknologjike ose zyrtarët e qytetit, por me banorët vetë.

Kam eksploruar se si duket kjo në praktikë, në bashkëpunim me Terence Fenn nga Universiteti i Johanesburgut. Ne ftuam një grup banorësh të Johanesburgut për të imagjinuar lagjet e tyre të ardhshme, dhe se si teknologjia mund të mbështesë ato ndryshime.

Hulumtimi jonë tregon se kur banorët ndihmojnë në formësimin e vizionit për një qytet të zgjuar, rezultatet janë më relevante, gjithëpërfshirëse dhe të besueshme.

Rethinking smart cities

Hulumtimi ynë u fokusua në Westbury, një lagje e dendur, e punësuar në jugperëndim të Johannesburgit, Afrikë e Jugut. Fillimisht e përcaktuar për banorë Të Ngjyrosur (multiracial) nën aparteidin, Westbury mbetet i formuar nga drejtësia hapësinore, papunësia e lartë dhe dhuna e lidhur me bandat, sfida që vazhdojnë të kufizojnë qasjen në mundësi dhe shërbime bazë. Pavarësisht kësaj, është gjithashtu një vend i reziliencës, krenarisë kulturore dhe lidhjeve të forta komunitare.

Ne testuam një metodë të quajtur Participatory Futures, e cila fton njerëzit të imagjinojnë dhe të formësojnë të ardhmen e komuniteteve të tyre. Në Westbury, punuam me një grup prej 30 banorësh, të zgjedhur përmes rrjeteve lokale për të reflektuar një përzierje moshash, gjinish dhe përvojash jete. Pjesëmarrësit morën pjesë në punëtori ku hartuan lagjen e tyre, krijuan histori dhe artefakte dhe diskutuan llojet e të ardhmes që dëshironin të shihnin. Kjo qasje bazohet në metoda të ngjashme të përdorura në qytete si Helsinki, Singapor dhe Kapa Toun, ku imagjinata lokale është shfrytëzuar për të informuar planifikimin urban në mënyra të kuptueshme dhe të bazuara në realitet.

Ne ftuam banorët të imagjinojnë lagjet e tyre të ardhshme. Çfarë ndryshimesh do të donin të shihnin? Si mund të mbështesë teknologjia ato ndryshime pa anashkaluar vlerat dhe prioritetet lokale?

Përmes këtij procesi, u bë e qartë se komunitetet dëshironin të kishin një rol në mënyrën se si teknologjia formëson botën e tyre. Ata identifikuan sigurinë, kulturën dhe qëndrueshmërinë si prioritet, por dëshironin teknologji që mbështet, jo zëvendëson, vlerat dhe realitetet e përditshme të tyre.

Punëtoria zbuloi se kur njerëzit imagjinojnë lagjet e tyre të ardhshme, teknologjia nuk është për pajisje ose fjalë kyçe; është për zgjidhjen e problemeve të vërteta në mënyra që përshtaten me jetën e tyre.

Lexoni më shumë: Qytetet e Afrikës po rriten kaotikisht shpejt, por ende ka kohë për t'i bërë gjërat drejt -- njohuri nga ekspertët

Siguria ishte një shqetësim kryesor. Banorët imagjinonin sisteme të mençura mbikëqyrjeje që mund të ndihmonin në uljen e krimit, por ishin të qartë: këto sisteme duhet të kontrolloheshin lokalisht. Kamerat dhe sensorët ishin të mirë, sa kohë që menaxhoheshin brenda komunitetit nga njerëz që ata besonin, jo nga ndonjë autoritet i largët. Qëllimi ishte rrugë më të sigurta, jo më shumë kontroll nga larg.

Siguria është një shqetësim thellësisht i rrënjosur në Westbury, ku banorët jetojnë me realitetin e përditshëm të dhunës së bandave, krimit të lidhur me drogën dhe marrëdhënieve të tensionuara me forcën e rendit. Besimi në strukturat zyrtare është i dëmtuar. Dëshira për teknologji të mençura sigurie nuk është për mbikëqyrje, por për rimarrjen e një ndjenje kontrolli dhe mbrojtjeje.

Energjia gjithmonë u përmendte. Prerjet e energjisë janë një pjesë e zakonshme e jetës në Westbury. Njerëzit dëshironin panele diellore, jo si një luks i gjelbër, por si infrastrukturë bazë. Ata imagjinonin qendra diellore që furnizonin me energji shtëpitë, shkollat dhe bizneset lokale edhe gjatë ndërprerjeve të energjisë. Qëndrueshmëria nuk ishte një qëllim abstrakt; ishte për vetë-mjaftueshmëri dhe dinjitet.

Teknologjia gjithashtu hapi derën për shprehje kulturore. Banorët menduan mjete që mund ta bënin historinë e tyre të dukshme, në mënyrë literal. Një ide ishte përdorimi i realitetit të shtuar, një teknologji që shton imazhe digjitale ose informacione në botën reale përmes një telefoni ose tabletë, për të mbivendosur pikat e njohura të lagjes me histori lokale, art dhe kujtime personale. Nuk është teknologji si një spektakël, por si një mënyrë për të lidhur të kaluarën me të ardhmen.

Dhe pastaj kishte ide për aftësi dhe arsim: qendra digjitale ku të rinjtë mund të mësonin të kodonin, të prodhonin muzikë ose të lidhnin globalisht. Këto ishin hapësira për të ndërtuar të ardhmen, jo vetëm për të mbijetuar në të tashmen. Njerëzit imagjinonin mjete të mençura që mund të shfaqnin artin lokal, të amplifikonin zërat e komunitetit, ose të mbështesnin bizneset e vogla.

Në përgjithësi, teknologjia e imagjinuar në Westbury nuk ishte për të krijuar një peizazh qyteti futuristik. Ishte për ndërtimin e mjeteve që pasqyrojnë vlerat e komunitetit: sigurinë, kreativitetin, pushtetin e përbashkët dhe reziliencën.

Mësime për të ardhmen

Nëse duam që qytetet e mençura në Afrikë të kenë sukses, ato duhet të dizajnohen me, jo vetëm për, njerëzit që jetojnë në to. Modelet nga lart poshtë mund të humbasin nuancat e jetës së përditshme.

Ka gjithnjë e më shumë shembuj të qasjeve pjesëmarrëse që po rivendosin të ardhmen urbane rreth globit. Në Kep Town, iniciativa “Play Khayelitsha” përdori lojëra interaktive dhe roleplay për të angazhuar banorët në imagjinimin dhe planifikimin e bashkëpunëtor të lagjeve të ardhshme. Kjo ndihmoi për të nxjerrë në pah prioritetet si siguria, mobiliteti dhe dinjiteti.

Në Medellín, Kolumbi, një histori e planifikimit nga sipër u transformua duke përfshirë zërat lokalë në vendimmarrje për transportin, hapësirat publike dhe arsimin.

Këto raste, si Westbury, tregojnë se kur komunitetet trajtohen si bashkëkrijues në vend të marrësve pasivë, rezultatet janë më gjithëpërfshirëse, të qëndrueshme dhe të bazuara në përvojën reale.

Ky ndryshim është veçanërisht i rëndësishëm në qytetet afrikane, ku efektet e historisë koloniale dhe pabarazia strukturore ende formësojnë zhvillimin urban. Teknologjia nuk është neutrale. Ajo bart supozimet e krijuesve të saj. Prandaj, është shumë e rëndësishme kush është në dhomë kur merren vendimet. Qytetet më të zgjuara janë ato të ndërtuara me njerëzit që jetojnë në to.