Si media opozitare ruse vazhdojnë transmetimin nga jashtë shtetit

Edhe tani, dhjetëra miliona njerëz brenda Rusisë marrin informacion nga media të pavarura — dhe kjo ende ka ndikim të vërtetë.

Fillimisht publikuar në Global Voices

Pamje e ekranit të video YouTube me Tikhon Dzyadko si një moderues nga kanali YouTube TV Rain. Përdorim i drejtë.

Që nga fillimi i pushtimit të plotë të Rusisë në Ukrainë në shkurt të vitit 2022, median e fundit në Rusi që ishin kundër qeverisë dhe pushtimit u bllokuan, dhe shumë gazetarë u detyruan të largohen nga vendi. Që atëherë, ato media filluan të mbështeten rëndë në platformat sociale perëndimore, kryesisht YouTube, dhe u shfaqën kanale të reja për lajme dhe mendime, të cilat gjithashtu përdorin ato platformat. 

Maxim Kournikov, redaktori i faqes së internetit Echo of Moscow duke punuar nga Berlini, tha në intervistë në kanalin e YouTube “Y Gryanul Grem”:

Do të thoja se media të pavarura, të cilat dikur operonin në Rusi, kryesisht ndryshuan vetëm vendndodhjen gjeografike dhe përshtatën modelet e tyre të punës. Por në përgjithësi, media të pavarura në gjuhën ruse, të cilat dolën në fund të viteve 1980 në Bashkimin Sovjetik, vazhdojnë të punojnë edhe sot. Mendoj se ky mjedis mediatik është një nga institucionet kyçe të shoqërisë civile. Ai u shfaq në kohë — edhe para Federatës Ruse — dhe kjo ndoshta e ndihmoi atë të rritej dhe të bëhej e fuqishme në vitet 1990. Më vonë, pavarësisht presionit, sidomos nga Vladimir Putin, i cili filloi pushtetin e tij duke shtypur median, këto media vazhduan punën. Disa prej tyre, sidomos ato rajonale dhe gazetarë individualë, janë akoma aktivë në Rusi sot. Pa rrjete sociale dhe teknologji të reja, do të ishte shumë më e vështirë të përshtateshin. Por edhe tani, dhjetëra miliona njerëz brenda Rusisë marrin informacione nga media të pavarura — dhe kjo ende ka ndikim të vërtetë.

Qeveria ruse filloi të bllokonte YouTube në vitin 2024, dhe, deri në gjysmën e parë të vitit 2025, trafiku për në YouTube nga Rusia ra në vetëm 20 përqind të niveleve të mëparshme. 

Megjithatë, kundër asaj që mësuan gazetarët e opozitës më parë, platformat perëndimore nuk i kishin ndihmuar ata të arrinin tek audienca ruse. Siç tha Tikhon Dzyadko, kryeredaktori i Dozhd (TV Rain) tha në një intervistë për një gazetar tjetër të opozitës në ekzil Dmitry Kolezev: 

Nuk jam një ekspert teknik, por jam plotësisht i bindur se nëse Big Tech do të shpenzonte një sasi të caktuar burimesh — kryesisht intelektuale — për t’i shmangur këto bllokime, ata mund ta bënin lehtësisht. Thjesht nuk duan ta bëjnë. Ata pretendojnë se do të duhej të aktivizonin ndonjë funksion në aplikacionin YouTube, i cili ndoshta është tashmë i ndërtuar brenda. Mendoj se në realitet është pak më e komplikuar, por gjithsesi, njerëzit që krijuan dhe zhvilluan gjigantë të tillë si Apple, Google, etj., janë padyshim më iniciativë dhe më të zgjuar se ata që punojnë në Roskomnadzor [organi rus i censurës shtetërore] ose Ministria e Drejtësisë së Rusisë.

Pra, nuk është çështje nëse ata mund ta bëjnë. Për fat të keq, ata thjesht nuk duan ta bëjnë. Të gjitha përpjekjet — letra të hapura, biseda në formate të ndryshme me ta ose përfaqësuesit e tyre — nuk kanë sjellë asgjë gjatë këtyre tre viteve të fundit.

Mendoj se ata thjesht nuk kanë interes. Për t’u shprehur hapur, nga ajo që kuptoj, ekonomikisht, është një treg i papërfillshëm për ta tani. Është një zonë gri në më të mirën. Është më e lehtë të shmangësh shqetësimin — mund të kenë punonjës ose të afërm që mund të mbahen peng, kështu që thjesht qëndrojnë larg. Dhe kjo, natyrisht, është shumë e trishtueshme në kontekstin e faktit që gati tre vjet luftë dhe qindra mijëra viktima nuk kanë ndryshuar asgjë në mendësinë e tyre. Ende është: “Kjo nuk më përket, nuk do të përfshihem.”

Pavarësisht se YouTube është bllokuar në Rusi, gazetarë të shumë kanaleve të opozitës politike në YouTube pretendojnë se nuk kanë vënë re rënien. Për më tepër, fakti që rusët po përdorin VPN për të hyrë në këto kanale ka rritur monetizimin e tyre në YouTube — në fillim të invazionit të plotë, Google kishte ndërprerë të gjithë monetizimin e YouTube për llogaritë me bazë në Rusi. Dzyadko shton:

Më çuditërisht, bllokimi i YouTube në Rusi na ndihmoi financiarisht. Monetizimi ynë u rrit, ashtu si për të gjithë që synonin një audiencë rusishtfolëse. Shumë rusë u zhvendosën në vende si Holanda, Singapor, SHBA, Gjermani, etj., dhe vazhduan të na shikojnë.

Përveç problemeve teknike me aksesin në audiencën ruse, media opozitare gjithashtu hasën në probleme financiare, kur administrata e Presidentit Trump të SHBA ndaloi fondet e USAID. Si një filantrop rus që jeton jashtë vendit Boris Zimin tha në një intervistë për një media opozitare ruse online Breakfast Show atë ditë kur fondet e USAID u bllokuan, Mikhail Khodorkovsky dhe ai njoftoi se do të ndihmonin OJQ-të nga Ukraina dhe media opozitare ruse dhe OJQ-të jashtë vendit. Meqenëse shumë prej tyre kishin humbur një pjesë të madhe të financimeve të tyre, këta dy filantropë rusë në ekzil do të përfshinin pjesë të fondeve që humbën, për t'i mbajtur në jetë për 90 ditë.

Kjo ndodhi mbi tre muaj më parë, dhe, në këtë moment, nuk dihet nëse fondi i tyre vazhdon ta bëjë atë. Por, siç tha Boris Zimin tha: “Ne nuk mund ta zëvendësojmë USAID — ato janë shuma të mëdha, miliarda.”

Momentalisht, nuk dihet se cilat media do të ndalojnë plotësisht punën pas humbjes së fondeve nga SHBA. Megjithatë, shumë prej tyre kanë përpjekur të shtojnë shtresa burimesh shtesë financimi. Për shembull, Dozhd (TV Rain), Breakfast Show, dhe Echo of Moscow (faqe interneti dhe kanale YouTube që punojnë nga Berlini dhe disa nga Moska), po shesin mallrat e tyre, si t-shirt ose kapele baseballi, libra. Ata gjithashtu organizojnë takime publike ose koncerte me folësit dhe moderatoret e tyre për audiencën ruse që jeton jashtë vendit, duke shitur bileta. Për më tepër, ata shtyjnë njerëzit të abonohen (por vetëm ata jashtë vendit, sepse është e ndëshkueshme ta bësh këtë nga Rusia).

Kohët e fundit, shumë media u bashkuan në një thirrje për të ndihmuar Mediazona, një media fillimisht e themeluar nga anëtarët e Pussy Riot, dhe e përkushtuar për të drejtat e njeriut dhe të burgosurit politikë të regjimit në Rusi. Media të tjera dhe shumë gazetarë në YouTube kishin bërë thirrje për dhurime nga dëgjuesit, sepse Mediazona tha se ata nuk do të mbijetojnë deri në fund të vitit 2025 nëse nuk marrin 10,000 abonentë mujorë. Kampanja është ende në vazhdim; në këtë moment media ka pak më shumë se 5000 abonentë mujorë. 

Dzyadko tha në një intervistë për Kolezev para se të njoftoheshin shkurtesat e USAID:

Pasi filloi lufta dhe gazetarët rusë filluan të largoheshin nga vendi, u krijua një numër i madh media të pavarura të reja — dhjetëra. Shumica janë të vogla dhe të veçanta. Me më pak fonde grant, nuk do të mbijetojnë të gjithë. Ato financime tani po zvogëlohen sepse shumë u dhanë fillimisht për shkak të rrethanave të jashtëzakonshme të luftës. Tani, gjërat po kthehen në nivele normale. Por numri i mediave që varen nga ato financime është shumë më i lartë se më parë. Pra, disa media të veçanta do të duhet të riorganizohen, të bashkohen me media më të mëdha, ose të mbyllen. Kjo nuk është një zhvillim i mirë. Sa më i larmishëm të jetë peizazhi mediatik, aq më i mirë. Por është e pashmangshme.

Maxim Kournikov përshkroi situatën financiare të projekteve të huaja të Echo of Moscow:

Si për shumicën e mediave të mërguara, është e vështirë. Jemi të shkurtër në fonde, por audienca jonë po rritet. Ne po botojmë libra, organizojmë ngjarje. Kohët e fundit kemi lëshuar një libër mbi marrëdhëniet SHBA-Rusi në vitet 1990, dhe së shpejti do të botojmë një libër mbi historinë e Kishës Ortodokse Ruse nën Gorbachev dhe Putin. Gjithashtu po udhëtojmë me ligjërata.

Dzyadko, nga ana tjetër, thekson se media të opozitës tani, më shumë se kurrë, duhet të mbështetet në audiencën e saj për mbështetje financiare. 

Kjo mund të tingëllojë grandioze, por është absolutisht e vërtetë: të gjitha perspektivat e Dozhd janë në duart e shikuesve tanë. Kur kërkojmë donacione në transmetim dhe themi se operojmë falë jush, kjo është e vërteta absolute. Po, një pjesë e financimit vjen nga organizata ndërkombëtare. Por ajo para nuk është përjetësisht — është pa dyshim e kufizuar. Ne kemi filluar gjithashtu të marrim disa të ardhura nga reklamat, të cilat po rriten gradualisht muaj pas muaji, dhe kjo është e shkëlqyeshme. Por ajo që na lejon vërtet të planifikojmë të ardhmen është të dimë se kemi shikuesit tanë që na mbështesin, kryesisht përmes donacioneve të përsëritura. Kjo na lejon të shohim një të ardhme.  

Ka miliona njerëz rusishtfolës në mbarë botën të gatshëm të mbështesin median që u besojnë. Ju duhet të gjeni formatin dhe tonin e duhur për të inkurajuar atë mbështetje — dhe ta mbani atë duke u rritur.