Si si matet nëse një lagje është mikpritëse? Përgjigjen e kanë banorët

Për shumë specialistë, qëndrueshmëria urbane është një ëndërr e mbushur me teknologji të prishura dhe imazhe të së ardhmes: automjete elektrike dhe autonome, ndërtesa që rregullojnë vetë temperaturën e tyre ose dronë që dorëzojnë porosi në shtëpi.

Por kur bëhet fjalë të pyesësh banorët për preferencat e tyre, përgjigjet fokusohen më shumë në sa të këndshme dhe të rehatshme i gjejnë lagjen e tyre sesa në prioritetet e vendosura nga ekspertët teknikë dhe urbanistët.

Për këtë është një projekt kërkimor i fundit i zbatuar në Evropë nën emrin Vlerësimi i Performancës së Energjisë të Avancuar drejt Jetës së Mençur në Niveli i Ndërtesës dhe Lagjes (SmartLivingEPC). Kjo iniciativë propozon një kthesë drejt lokalitetit dhe pjesëmarrjes duke zhvilluar një kornizë të re vlerësimi urban që synon të matë sa i “mikpritshëm” është një lagje nga këndvështrimi i banorëve të saj. Domethënë, që vendos në plan të parë preferencat dhe nevojat e përditshme të fqinjëve përballë zgjidhjeve teknologjike më komplekse dhe, shumë herë, larg jetës së përditshme.

Lexo më shumë: Si mund të matim qëndrueshmërinë e qytetit ku jetojmë?

Prioritetet e banorëve përpara teknikave

Por pse kemi nevojë për një qasje të ndryshme ndaj qëndrueshmërisë urbane? Shumica e instrumenteve që përdorim aktualisht për ta vlerësuar atë, si certifikatat ndërkombëtare LEED ose BREEAM, synojnë të zbatojnë korniza me një perspektivë sa më të gjerë, duke përfshirë aspekte teknike, mjedisore, të qeverisjes dhe sociale. Megjithatë, rëndësia që i jepet secilit prej këtyre aspekteve në vlerësimin përfundimtar është gjithmonë e paracaktuar nga ekspertët, pothuajse duke injoruar prioritetet reale të banorëve.

Kjo krijon një skenar ku interventimet teknologjike ose rregulloret paraqiten si ideale nga këndvështrimi i inxhinierisë ose menaxhimit publik, por nuk përgjigjen në pyetjen a mundësojnë këto zgjidhje sigurimin e cilësisë së jetës për ata që banojnë në lagje? Dhe më pak për një: a janë në përputhje me kulturën, identitetin ose aspiratat e banorëve për të lehtësuar adoptimin e tyre?

Për të trajtuar këto pyetje, studiues nga Universiteta e Deusto kemi kryer një studim ku morën pjesë rreth 600 persona nga 18 vende evropiane, gjë që lejoj të arrihet një pamje reprezentative dhe të larmishme të preferencave komunitare. Qëllimi ishte të identifikojmë përmes një ankete cilat aspekte ishin vërtet të rëndësishme për banorët jo-specialistë.

Lexo më shumë: Qyteti nuk përfundon në sipërfaqe: roli i tokës në qëndrueshmërinë urbane

Pjesëmarrja qytetare: çelësi i qëndrueshmërisë urbane

Rezultatet treguan një diferencë të qartë midis mendimeve të ekspertëve dhe banorëve në lidhje me cilat aspekte janë prioritare për përmirësimin e komfortit urban. Ndërsa ekspertët vlerësojnë më shumë teknologjitë e avancuara, si infrastrukturën për mjetet elektrike ose sistemet inteligjente të menaxhimit të energjisë, banorët preferojnë aspekte më konkrete dhe të menjëhershme, si afërsia me shërbimet thelbësore si qendrat mjekësore, shkollat dhe transporti publik, cilësinë e ajrit dhe efikasitetin energjetik të banesave.

Pa dyshim, kontributi më i rëndësishëm i këtij hulumtimi është parimi që nuk ka tranzicion energjetik të mundshëm nëse nuk është përmes pjesëmarrjes qytetare.

Lexoni më shumë: Si e rimodelojmë qytetet që lindën nga rritja e pasurive të paluajtshme?

Sfida e tranzicionit drejt qyteteve me zero emetime

Sipas ekipit të hulumtimit, kjo metodologji tërheqëse dhe gjithëpërfshirëse garanton përfshirjen e një aspekti aq të neglizhuar sa është identiteti kolektiv në politikat e planifikimit urban evropian, në një kontekst të shënuar nga iniciativa ambicioze si Marrëveshja e Gjelbër Evropiane, Fit55 ose Bauhaus-i i Ri Evropian, që synojnë aktivisht të transformojnë qytetet dhe lagjet në vende më të qëndrueshme, përfshirëse dhe të bukura.

Sfida kryesore e tranzicionit drejt qyteteve me zero emetime deri në vitin 2030 nuk bazohet më në teknologji, por në formulat për arritjen e pranimit nga ana e qytetarëve të iniciativave të qëndrueshme. Kjo propozim i ri metodologjik trajton plotësisht sfidën, duke na propozuar të fokusohemi në thellimin e vlerave si ndjenjën e përkatësisë dhe të përgjegjësisë së përbashkët qytetare në dizajnin e lagjeve, duke synuar ndërtimin e komuniteteve më të angazhuara dhe të vepruara drejt tranzicionit si energjetik ashtu edhe ekologjik.