Strategjia e re e AI-së së Zelandës së Re fokusohet në mundësi ekonomike, por mungon menaxhimi i rreziqeve etike dhe sociale

Strategjia kombëtare e AI e zbuluar së fundmi nga qeveria është gjithçka për atë që thotë titulli i saj: “Investim me Vetëbesim”. Ajo u tregon bizneseve se Aotearoa Nova Zelanda është e hapur për përdorimin e AI-së, dhe se qasja jonë “dritë e lehtë” nuk do t’u pengojë ata.

Pyetja tani është nëse pretendimet e bëra për AI nga Ministri i Shkencës, Inovacionit dhe Teknologjisë Shane Reti – se ajo do të ndihmojë në rritjen e produktivitetit dhe do të lejojë rritjen e ekonomisë me miliarda dollarë – mund të justifikohen.

AI gjeneruese – lloji që fuqizon ChatGPT, CoPilot dhe gjeneratorin e videove të Google Veo 3 – sigurisht po fiton para. Në raundin e fundit të financimit në prill, OpenAI u vlerësua në US$300 miliardë.

Nvidia, e cila prodhon harduerin që fuqizon teknologjinë e AI-së, u bë së fundmi kompania e parë e tregtuar publikisht që mposhti vlerësimin e tregut prej 4 trilionë dollarësh. Do të ishte shumë mirë nëse Nova Zelanda mund të merrte një pjesë të asaj pjate.

Megjithatë, Nova Zelanda nuk ka kapacitetin për të ndërtuar sisteme të reja të AI gjeneruese. Kjo kërkon dhjetëra mijëra çipe NVIDIA, që kushtojnë shumë miliona dollarë dhe mund t’i përballojnë vetëm kompanitë e mëdha të teknologjisë ose shtetet e mëdha kombëtare.

Ajo që Nova Zelanda mund të bëjë është të ndërtojë sisteme dhe shërbime të reja rreth këtyre modeleve, duke i përshtatur ato, ose duke i përdorur ato si pjesë e një sistemi ose shërbimi më të madh softuerësh.

Qeveria nuk po ofron asnjë fond të ri për t’i ndihmuar kompanitë të bëjnë këtë. Strategjia e saj për AI është për të ulur barrierat, ofruar udhëzime rregullatore, ndërtuar kapacitete dhe siguruar që adaptimi të ndodhë në mënyrë të përgjegjshme.

Por nuk ka shumë pengesa për të filluar. Udhëzimi rregullator i përfshirë në strategji në thelb thotë “ne nuk do të rregullojmë”. Ligjet ekzistuese thuhet se janë “të neutralizuara nga teknologjia” dhe prandaj të mjaftueshme.

Sa i përket ndërtimit të kapaciteteve, sektori terciar i vendit është më i papërkrahur financiarisht se kurrë më parë, me universitetet që po reduktojnë kurset dhe stafin. Kërkimi në shkencat humane për etikën e AI-së gjithashtu nuk është i përshtatshëm për financim nga qeveria pasi nuk kontribuon në rritjen ekonomike.

Një regjim rregullator i relaksuar

Çështja e adoptimit përgjegjës është ndoshta më e rëndësishmja. Dokumenti 42-faqesh “Udhëzimi për AI përgjegjës për Bizneset”, i publikuar së bashku me strategjinë, përmban materiale të dobishme mbi çështje të tilla si zbulimi i paragjykimeve, matja e saktësisë së modeleve dhe mbikëqyrja njerëzore. Por është thjesht – udhëzues – dhe plotësisht i detyrueshëm.

Kjo e vendos Zelandenë mes vendeve më të relaksuara kur bëhet fjalë për rregullimin e AI-së, së bashku me Japoni dhe Singapori. Në anën tjetër është Bashkimi Evropian, i cili miratoi Aktin e tij gjithëpërfshirës për AI-në në vitin 2024, dhe qëndron i qëndrueshëm kundër lobimit për ngadalësimin e zbatimit legjislativ.

Qasja e relaksuar është interesante në dritën e faktit se Zelanda është e treta nga fundi në një sondazh të fundit me 47 vende, për besimin në AI. Në një sondazh tjetër nga viti i kaluar, 66% e banorëve të Zelanda raportuan se janë të nervozuar për ndikimet e AI-së.

Disa nga ankthi mund të shpjegohen nga fakti që AI është një teknologji e re me shembuj të dokumentuar mirë të përdorimit të papërshtatshëm, me dashje ose pa dashje. Deepfakes si një formë e cyber bulling-ut janë bërë një shqetësim i madh. Edhe Partia ACT, e cila zakonisht nuk është në favor të më shumë rregullimeve, duan të kriminalizojnë krijimin dhe ndarjen e deepfakes pa konsensus, seksuale të hapura.

Krijimi i imazheve, videove dhe muzikës gjeneruese po ul kërkesën për punëtorë krijues – edhe pse është puna e tyre ajo që u përdor për të trajnuar modelet e AI-së.

Por ekzistojnë edhe çështje të tjera, më të ndjeshme gjithashtu. Sistemët e AI mësojnë nga të dhënat. Nëse ato të dhëna janë të paragjykuara, atëherë edhe ato sisteme do të mësojnë të jenë të paragjykuara gjithashtu.

Neë-Zelandezët janë të drejtë të jenë të shqetësuar për perspektivën që kompanitë private t’u mohojnë atyre vende pune, hyrjen në supermarkete ose një hua bankare për shkak të diçkaje në të kaluarën e tyre. Sepse modelet moderne të mësimit të thellë janë kaq komplekse dhe të paqasshme, mund të jetë e pamundur të përcaktohet se si një sistem AI mori një vendim.

Dhe çfarë rreziku ka potenciali i AI-së për t’u përdorur online për të mashtruar votuesit dhe për të diskredituar procesin demokratik, siç raportoi The New York Times mbase tashmë ka ndodhur në të paktën 50 raste?

Menaxhimi i rrezikut në mënyrën evropiane

Strategjia është në thelb e heshtur për të gjitha këto çështje. Ajo gjithashtu nuk përmend Te Tiriti o Waitangi/Treaty of Waitangi. Edhe përmbledhja e AI nga Google më thotë se kjo është dokumenti themelues i kombit, duke vendosur bazat për bashkëjetesën e Māori dhe Mbretërisë.

AI, si çdo sistem i bazuar në të dhëna, ka potencialin për të disfavorizuar në mënyrë të pabarabartë Māori nëse përfshin sisteme nga jashtë vendit të dizajnuara (dhe trajnuara) për popullsi të tjera.

Lejimi i importit dhe përdorimit të këtyre sistemeve në Aotearoa Zelandën e Re në aplikime të ndjeshme – shëndetësi ose drejtësi, për shembull – pa ndonjë rregullore ose mbikëqyrje rrezikon të përkeqësojë pabarazitë edhe më shumë.

Cila është alternativa? BE ofron disa përgjigje të dobishme. Ajo ka marrë qasjen e kategorizimit të përdorimeve të AI sipas rrezikut:

• “Rrezik i papranueshëm” – siç janë vlerësimet shoqërore (ku aktivitetet e përditshme të individëve monitorohen dhe vlerësohen për përfitimin shoqëror) dhe hakerimi i AI-së – është plotësisht i ndaluar.

• Sistemet me rrezik të lartë, të tilla si përdorimet për punësim ose infrastrukturën e transportit, kërkojnë obligacione strikte, duke përfshirë vlerësimet e rrezikut dhe mbikëqyrjen njerëzore.

• Aplikimet me rrezik të kufizuar dhe minimal – kategoritë më të mëdha me diferencë – imponojnë shumë pak burokraci kompanive.

Kjo duket si një qasje e pjekur që mund të imitojë edhe Zelandën e Re. Nuk do të pengonte shumë produktivitetin – përveç nëse kompanitë po bënin diçka të rrezikshme. Në të kundërt, 66% e qytetarëve të Zelandës së Re që janë të shqetësuar për AI-n mund të bien dakord se është e vlefshme të ngadalësojnë dhe ta bëjnë mirë.