Të rinjtë në Ballkan duhet të njohin dezinformimin me qëllim të keq, thotë ekspertja sllovene

Grupet e ndryshme të moshës në shoqëri duhet të qasen ndryshe

Origjinalisht botuar në Global Voices

Petra Blažić, Menaxhere e Projektit në Qendrën për Perspektivën Evropiane nga Sllovenia. Fotografia: Meta.mk, përdorur me leje.

Kjo artikull u botua fillimisht nga Meta.mk. Një version i redaktuar është ripublikuar këtu nën një marrëveshje ndarjeje për përmbajtje midis Global Voices dhe Fondacionit Metamorphosis. 

Meta.mk bisedoi me Petra Balažič, menaxhere e projektit nga Qendra për Perspektivën Evropiane (CEP), e cila punon në rajonin e Ballkanit Perëndimor për rritjen e reziliencës ndaj dezinformimit. Ajo theksoi se përhapja e dezinformimit është një çështje sigurie dhe stabiliteti i vendeve të Ballkanit Perëndimor, por gjithashtu se grupet e ndryshme të moshës në shoqëri duhet të qasen ndryshe kur trajtojnë dezinformimin.

Meta.mk: A e konsideroni ju ose organizata juaj çështjen e dezinformimit si një çështje stabiliteti dhe sigurie?

Petra Balažič (PB): Dezinformimi është padyshim një çështje e stabilitetit dhe sigurisë. Ajo që përpiqet të bëjë dezinformimi është të ekspozojë dhe të abuzojë me dobësitë e shoqërive për t’i ndarë ato.

Nëse fushatat e dezinformimit janë të suksesshme dhe ju humbni kohezionin shoqëror, atëherë ju ndodheni në një situatë ku zbatimi i parimeve, standardeve dhe praktikave demokratike bëhet shumë i vështirë.

Me mungesë të kohezionit shoqëror, keni antagonizëm më të madh në shoqëri, dhe kjo gjithashtu fton, në skenarin më të keq, edhe agresion, dhunë dhe mosgatishmëri për të punuar së bashku për një të ardhme të përbashkët.

Meta.mk: Ju lutem na tregoni më shumë rreth punës së CEP-së në luftën kundër dezinformimit në vendet e Ballkanit Perëndimor.

PB: Qendra për Perspektivën Evropiane është një institucion i cili u krijua në vitin 2020 nga Ministria e Punëve të Jashtme dhe Evropiane të Sllovenisë. Që atëherë kemi patur një rritje të konsiderueshme dhe tani po zbatojmë një numër të madh projektesh të suksesshme, sepse kemi, me punën tonë të palodhur, provuar se jemi të besueshëm, dhe për këtë arsye, kemi pasur shumë projekte që vijnë.

Ne zbatojmë projekte në bashkëpunim rajonal, në paqe dhe siguri, në komunikime strategjike, forcimin e reziliencës shoqërore dhe luftën kundër dezinformimit, dhe natyrisht në forumin kryesor Forum Strategjik i Bledit, i cili është shumë i njohur në këtë pjesë të botës. Dhe është diçka që ne si Qendër për Perspektivën Evropiane dhe si Slloveni jemi shumë krenarë për të.

Po përpiqemi që qeveria, media dhe organizatat e shoqërisë civile të punojnë së bashku për të mbajtur një dialog dhe për të arritur në fund të fundit një pikë ku ata mund të krijojnë së bashku mekanizmat kombëtarë për luftën kundër dezinformimit.

Të kesh një strategji në vend do të thotë që e di si e definon dezinformimin, kush është përgjegjës për ta kundërshtuar atë dhe në çfarë mënyre, si do të komunikosh përgjigjen tek njerëzit si dhe cili sektor do të jetë përgjegjës për secilën pjesë të mbrojtjes. Kjo përfshin si sektorët brenda qeverisë, ashtu edhe sektorët e shoqërive të përgjithshme.

Dëshiroj gjithashtu të përmend një projekt tjetër që ka qenë shumë i suksesshëm dhe që plotëson atë që kam përshkruar më parë, dhe ai është Ndërrimi Evropian i Diplomacisë Digjitale. Ky është një projekt i fokusuar në forcimin proaktiv të reziliencës shoqërore ndaj dezinformimit përmes komunikimeve strategjike të suksesshme të qeverive, për shoqëritë në mënyrë që t’i imunizojë shoqëritë kur bëhet fjalë për dezinformimin. Ky projekt është duke vazhduar për gjashtë vjet tani, dhe është vërtet shumë i suksesshëm. Dhe nuk përfshin vetëm Ballkanin Perëndimor, por edhe vendet e Partneritetit Lindor, Baltikun dhe SHBA-të dhe Kanadanë.

Meta.mk: A mendoni se është e mundur që qeveria, shoqëria civile, media, të ulen në një tryezë dhe të diskutojnë strategjinë për luftën kundër dezinformimit?

PB: Duhet të besoj se është e mundur. Dhe unë besoj. Unë besoj, sinqerisht në zemrën time, se është e mundur. Mendoj se kërkon kohë. Mendoj se kërkon shumë energji dhe përkushtim të palëkundur. Kërkon gjithashtu një investim si në aspektin e kohës, ashtu edhe në aspektin e shumë zhgënjimeve që hasim gjatë rrugës. Nuk na ndal. Dhe besoj se ekziston drita e proverbiale në fund të tunelit.

Në një farë mase, mosbesimi midis sektorëve bën sens, por gjithashtu nuk është një fund i fundit. Nuk duhet të jetë kështu. Nëse mbajmë këtë dialog, do të jemi në gjendje të rindërtojmë atë besim. Tre njerëz të mirë — një në secilin sektor — mund të jenë të mjaftueshëm për të bërë një hap përpara. Natyrisht shpresojmë se ka më shumë se tre, por jemi të sigurt se me kalimin e kohës do të kemi më shumë njerëz në bord dhe do të jemi në gjendje të rindërtojmë besimin.

Dua të përmend në këtë pikë se në qershor kemi pasur në Portorož, në Slloveni, një traing rajonal për kundërvajtjen e dezinformimit. Dhe kemi pasur përfaqësues të çdo qeverie të Ballkanit Perëndimor, të mediave të Ballkanit Perëndimor dhe të sektorit të shoqërisë civile të Ballkanit Perëndimor që na bashkëngjiten në Portorož. Kemi pasur njerëz nga të tre sektorët duke punuar së bashku në një tryezë të vetme. Gjatë rrugës, gjërat nuk kanë shkuar gjithmonë gjithmonë në mënyrë të qetë, por kam parë që dialogu vazhdon dhe kjo është një shenjë e mirë se kur të gjithë të mblidhemi herën tjetër, do të jemi në gjendje të bëjmë një hap përpara.

Meta.mk: Publikimi i CEP-së Lufta për Informacionin dhe Lufta për të Vërtetën zbuloi taktikat dhe efektet e dëmshme të dezinformimit të vazhdueshëm të huaj në Ballkanin Perëndimor, duke paralajmëruar për ndikimin e tyre. Çfarë përfitimesh të tjera mund të ndani?

PB: Kjo publikim gjithashtu tregoi se dezinformimi është pjesë e fushatave më të mëdha ndikimi. Hapësira e informacionit është vetëm një pjesë e enigmës së fushatave të ndikimit. Ajo ndikon në ekonominë. Ajo ndikon në diplomaci. Ajo ndikon në marrëdhëniet me partnerët tanë Euro-Atlantik.

Është shumë e rëndësishme, së pari, të kemi ndërgjegjjen që dezinformimi ekziston, që është pjesë e një pamje më të madhe dhe që ne aktualisht ende nuk jemi në gjendje ta kundërshtojmë atë në mënyrë efektive në Ballkanin Perëndimor. Dhe për këtë arsye është e rëndësishme të vazhdojmë të punojmë për të. Dhe kur bëhet fjalë për ndërgjegjësimin, gjithashtu të jemi në gjendje të kemi kërkimin dhe institucionet të përkushtuara për të eksploruar këtë fenomen në mënyrën më të orientuar drejt rezultateve të mundshme.

Meta.mk: A mendoni se të rinjtë janë veçanërisht të pambrojtur ndaj ndikimit të keq të narrativave të dezinformimit?

Petra Balažič: Projekti ynë nuk merret veçanërisht me të rinjtë. Megjithatë, të rinjtë janë pjesë e shoqërisë dhe natyrisht që e marrim atë në konsideratë gjithashtu. Shpesh kur kemi biseda me partnerët tanë, kjo çështje del në pah. Të rinjtë janë po aq të pambrojtur sa çdo pjesë tjetër e shoqërisë, por në mënyrë të ndryshme.

Mënyrat se si dezinformimi i arrin ata janë të ndryshme nga mënyrat se si e arrin popullsinë dhe brezat më të vjetër. Duhet të marrim parasysh rrugët e përhapjes së dezinformimit midis të rinjve. Gjithashtu duhet të mendojmë se si t’u shpjegojmë të rinjve rreziqet e dezinformimit.

Për më tepër, është e rëndësishme të tregojmë të rinjve se ata kanë një zë, se zëri i tyre ka rëndësi, se gjërat mund të ndryshojnë për më mirë dhe se nuk duhet të dorëzohen para apatisë, e cila është rritur ndër të rinjtë.

Dhe kjo është diçka që mund ta arrijmë nëse u japim të rinjve një perspektivë të duhur dhe sigurohemi që ata ta dinë se edhe pse aktorë të këqij po përpiqen t’i bindin ata se nuk ka rrugë përpara, veçanërisht në lidhje me [anëtarësimin] në Bashkimin Evropian ose Euro-Atlantizmin në përgjithësi, kjo nuk është dhe nuk duhet të jetë e vërtetë.

Siç përmenda, duhet të kuptojmë se brezat funksionojnë në mënyra të ndryshme dhe kanë sfidat e tyre. Për brezat më të vjetër, përdorimi i sferës digjitale mund të jetë një sfidë në vetvete. Dhe është e rëndësishme që brezat më të vjetër të mësohen se si të navigojnë në sferën digjitale dhe t’u shpjegohet atyre se nuk gjithçka që shkruhet online është e vërtetë.

Brezi më i ri nuk ka domosdoshmërisht këtë problem. Brezat më të rinj janë rritur me tabletat, kompjuterët dhe telefonat inteligjentë. Ata dinë si të navigojnë në atë hapësirë. Ndoshta dinë ta bëjnë atë më mirë sesa brezat e mesëm si Gjenerata X apo edhe Millenials. Çfarë është e rëndësishme për ne tani është jo vetëm t’u tregojmë atyre si të navigojnë në atë hapësirë dhe t’u themi se nuk gjithçka që shkruhet në internet është e vërtetë. Ata e dinë këtë. Por ne duhet të jemi në gjendje të komunikojmë me ta në mënyrë sa më efektive dhe tërheqëse siç bëjnë kundërshtarët.

Duhet të sigurohemi që ata të jenë në gjendje të njohin kur diçka ka qëllim të keq dhe kur nuk ka. Mendoj se kjo është një pikë shumë e rëndësishme. Mënyra kryesore për ta bërë këtë është përmes arsimit dhe mendimit kritik. Dhe nuk është domosdoshmërisht e kufizuar vetëm në alfabetizmin mediatik; ne duhet të shtyjmë për mendimin kritik në formën e tij më të gjerë.

Dhe kjo është diçka që sistemet arsimore në Ballkanin Perëndimor, por edhe në Slloveni dhe shumicën e botës, mund të bëjnë më mirë dhe duhet të përmirësohen vazhdimisht, në mënyrë që të kenë breza të rinj, të aftë për të menduar kritikisht. Pra, kur ata marrin informacion, ata janë në gjendje të bëjnë vlerësimin e tyre nëse ka kuptim apo jo.