Trump, J. D. Vance, Zuckerberg dhe të tjerë ‘mbretër absolutë’

Eksplorimi i udhëheqjes ka qenë një fushë e gjerë në disiplina si historia, shkencat politike, psikologjia dhe menaxhimi organizativ. Teoria e administratës së bizneseve – e lindur në fund të shekullit XIX – konsideronte cilësi kryesore si autoriteti dhe fuqia në një lider. Me kalimin e kohës, filluan të fitojnë rëndësi qasjet më të fokusuar te njerëzit, pjesëmarrja dhe bashkëpunimi.

Gjatë shekullit të fundit kemi parë një evoluim nga modelet hierarkike të bazuara në autoritetin e liderit drejt modeleve më bashkëpunuese dhe humaniste. Tani, realiteti politik dhe ekonomik aktual tregon një tendencë drejt zgjedhjes së liderëve autoritarë, gjë që sjell një paradoks të dukshëm.

Në fushën politike bashkëkohore, ideja se kërkohet një lider i fortë për t’u përballur me sfida të jashtëzakonshme duket se po fiton terren. Stilet e udhëheqjes radikalisht autoritare po rriten në popullaritet. Kemi shembuj si kjo frazë nga Donald Trump: “Këta vende na thërrasin për të më puthur bythën”. O edhe nga nënkryetari J. D. Vance në referencë për Donald Trump në Konferencën e Sigurisë së Mynihut: “Në Uashington ka një shërif të ri”.

Metafora e shërit përmbledh mirë këtë model të ri, duke theksuar një vizion të marrëdhënieve njerëzore bazuar në dorëzim, me liderin duke vepruar dhe duke u shpallur si mbret.

Objektivi: forcimi i rendit me çdo kusht

Intelectualisht, stili i Trump bazohet shumë në idetë e Curtis Yarvin, figura qendrore – edhe pse pak e njohur – e orbitës trumpiste. Ai ka zhvilluar teorinë e tij duke shkruar nën pseudonimin “Mencius Moldbug” dhe ka ndërtuar një projekt “neorreacionar” dhe “neokameralist” që synon zëvendësimin e demokracisë me një qeveri të udhëhequr nga një “monark absolut”. Për Yarvin, çështjet shoqërore si varfëria ose ndryshimet klimatike janë të parëndësishme: qëllimi i vetëm është forcimi i rendit me çdo kusht.

Kjo perspektivë “formalistike” e konsideron shtetet perëndimore si joefikase për shkak të “mistikës demokratike” dhe “obsesionit për drejtësi shoqërore”, duke u paraqitur si radikalisht kundër lirive politike të qytetarëve.

Yarvin, i cili konsiderohet si “mbretërorist” ose “restaurator”, duke iu referuar imitimit të figurave si Federico II i Prusisë, formuluar teoritë e tij bazuar, ndër të tjera, në idetë e disa akademikëve që argumentojnë se kalimi nga monarkia në demokraci është një rënie e qytetërimit dhe se shteti demokratik duhet të konsiderohet si një organizatë e paligjshme, pasi ka tendencë të jetë më shfrytëzues se sa monarkia.

Autorë të tjerë të orbita trumpiste propozojnë “neokameralizmin” si një formë qeverisjeje, pra, drejtimi i vendeve nga një lider unik dhe suprem.

“Ri-mashkullëzimi” dhe “ri-feminizimi” i organizatave

Në paralel me fushën politike, në botën organizative duket se po shfaqet një model udhëheqjeje që synon të rivlerësojë një stil tradicionalisht të lidhur me “mëkun”. Udhëheqës të konsideruar si referenca për shumë si Mark Zuckerberg ose Elon Musk po promovojnë një rikthim në këtë stil dhe në “ri-feminizimin” e organizatave.

Zuckerberg justifikoi shfuqizimin e programeve të diversitetit dhe përfshirjes në Meta duke thënë se është e nevojshme për “ri-mashkullëzimin” e kompanive dhe “ndërtimin e një kulture që feston agresionin pak më shumë, pasi ka meritat e veta, të cilat janë vërtet pozitive”.

Musk bashkohet me këtë qëndrim duke deklaruar se “mëkun është kthyer” dhe “duhet ta bëjmë burrin përsëri të madh”. Fjalimi i tij parashtron se barazia midis gjinive tashmë është arritur dhe se burrat janë viktima të një tronditjeje të supozuar të rendit gjinor.

Prandaj, promovohen një drejtim i bazuar në virilitet dhe agresivitet, me një vizion mashkullor dhe elitist. Bashkë me këtë, administrata Trump, e cila përfshinte Musk, ka “këshilluar” eliminimin e më shumë se 200 fjalëve në komunikimet zyrtare, ndër të cilat janë “seks”, “grua”, “traumatizëm”, “ viktimë” ose “pafuqësi”.

Lexoni më shumë: Trump 2.0 : ndalimi i të folurit për të parandaluar mendimin

.

Së fundi, nuk mund të mos përmendim dikë shumë ndikues në këtë lëvizje intelektuale: Peter Thiel. Në fakt, ndikimi i tij në disa nga aktorët e përmendur më parë është i madh: ai është partner i Musk që nga krijimi i PayPal; Nick Land – filozofi i njohur britanik që kritikon ashpër demokracinë moderne, egalitarizmin dhe liberalizmin – e përmend si një nga frymëzimet e tij, dhe ishte vetë Thiel ai që mbështeti J. D. Vance drejt kandidaturës së Trumpit.

Duke marrë parasysh tendencat e vëzhguara si në drejtimin politik ashtu edhe në atë organizativ, paraqesim pyetjen kryesore mbi të ardhmen e teorisë dhe praktikës së udhëheqjes: a po përjetojmë një involucion, një evolucion ose një përjashtim të përkohshëm në modelet e udhëheqjes?

Kërkohet një lider i fortë

Pavarësisht se në dekadat e fundit është vlerësuar lidershipi humanist, bashkëpunues dhe transformues në organizata, realiteti aktual tregon një kontrast të qartë. Liderë me diskurse ndarëse dhe strategji autoritare kanë triumfuar. Në kohë pasigurie, nevoja e dukshme për një lider “të fortë” duket se mbizotëron, duke kërcënuar vlera dhe qëndrime si empatia, dëgjimi dhe bashk krijimi.

Prandaj, le të parashtrojmë pyetje si nëse modeli i lidershipit sherrif është një involucion i idealit humanist. Nëse, në vend të kësaj, do të ishte një evolucion i adaptueshëm në një botë të pasigurt që do të vendosë një model të ri të lidershipit të qëndrueshëm në kohë. Ose nëse jemi thjesht përpara një përjashtimi të përkohshëm të lidhur me një kontekst hapësinor-kozmik shumë specifik.

Një lider autoritar lulëzon kur shoqëria heq zërin e saj për siguri. Një lider etik dhe humanist, në ndryshim, është i mundur vetëm nëse shoqëria merr përgjegjësinë e saj kolektive. Kriza e lidershipit, atëherë, nuk kufizohet tek zgjedhjet në kutitë e votimit apo diskursi: ajo është në zgjedhjen e përditshme të llojit të botës që duam të ndërtojmë.

Ajo që duket e qartë është se jemi përpara një sfide direkte ndaj modeleve të lidershipit më të vlerësuar në dekadat e fundit, me implikime serioze dhe të thella si për demokracitë ashtu edhe për organizatat e së ardhmes.