Kush janë aleatët e Iranit? Dhe a do të ndihmojnë nëse SHBA-ja bashkohet me Izraelin në luftë?

Ndërsa Izraeli vazhdon sulmet e tij ndaj Iranit, Presidenti i SHBA-së Donald Trump dhe udhëheqës të tjerë globalë po ashpërsojnë qëndrimin e tyre kundër Republikës Islamike.

Ndërsa po konsiderojnë një sulm të SHBA-së ndaj vendeve bërthamore të Iranit, Trump ka kërcënuar udhëheqësin suprem të Iranit, duke pretenduar se e di vendndodhjen e tij dhe duke e quajtur atë “një objektiv të lehtë”. Ai ka kërkuar “dorëzimin pa kushte” nga Irani.

Ndërkohë, vende të tilla si Gjermania, Kanadaja, Mbretëria e Bashkuar dhe Australia kanë ashpërsuar retorikën e tyre, duke kërkuar që Irani të heqë plotësisht programin e tij bërthamor.

Pra, ndërsa presioni mbi Iran rritet, a është lënë vetëm për të luftuar? Apo a ka aleatë që mund t’i vijë në ndihmë?

A është plotësisht rrëzuar ‘aksisi i rezistencës’ i Iranit?

Irani ka mbështetur prej kohësh një rrjet grupesh paramilitare aleate në të gjithë Lindjen e Mesme si pjesë e strategjisë së tij të mbrojtjes. Kjo qasje e ka mbrojtur kryesisht atë nga sulmet ushtarake direkte nga SHBA ose Izraeli, pavarësisht kërcënimeve dhe presionit të vazhdueshëm.

Ky “aksis i rezistencës” përfshin grupe të tilla si Hezbollah në Liban, Forcat Popullore të Mobilizimit (PMF) në Irak, militantët Houthi në Jemen, si dhe Hamas në Gaze, i cili prej kohësh është nën ndikimin e Iranit në nivele të ndryshme. Irani gjithashtu mbështeti regjimin e Bashar al-Assad në Siri para se të rrëzohej vitin e kaluar.

Këto grupe kanë shërbyer si një pengesë rajonale dhe si një mjet për Iranin për të shfaqur fuqinë pa angazhim të drejtpërdrejtë.

Megjithatë, gjatë dy viteve të fundit, Izraeli ka goditur rëndë rrjetin.

Hezbollah — dikur aleati më i fuqishëm jo-shtetëror i Iranit — është në mënyrë efektive neutralizuar pas muajsh sulmesh nga Izraeli. Stoqet e armëve të saj janë sistematikisht synuar dhe shkatërruar në gjithë Libanin. Dhe grupi pësoi një humbje të madhe psikologjike dhe strategjike me vrasjen e udhëheqësit të tij më influent, Hassan Nasrallah.

Në Siri, milicitë e mbështetura nga Irani janë përjashtuar kryesisht pas rënies së regjimit të Assad-it, duke i hequr Iranit një tjetër pikë kyçe të qëndrimit në rajon.

Megjithatë, Irani mban ndikim të fuqishëm në Irak dhe Jemen.

PMF në Irak, me një vlerësuar 200,000 luftëtarë, mbetet i fuqishëm. Huthitët kanë një kontingjent të ngjashëm me madhësi luftëtarësh në Jemen.

Nëse situata përkeqësohet duke u shndërruar në një kërcënim ekzistencial për Iranin — si shteti i vetëm shiit në rajon — solidariteti fetar mund të shtyjë këto grupe të përfshihen aktivisht. Kjo do të zgjeronte shpejt luftën në gjithë rajonin.

Për shembull, PMF mund të nisë sulme ndaj 2,500 trupa amerikane të stacionuara në Irak. Në fakt, kreu i Kata’ib Hezbollah, një nga fraksionet më të ashpra të PMF-së, ka premtuar ta bëjë këtë:

Nëse Amerika guxon të ndërhyjë në luftë, ne do të synojmë drejtpërdrejt interesat dhe bazat ushtarake të saj të shpërndara në rajon pa hezitim.

Vetë Irani gjithashtu mund të synojë bazat amerikane në vendet e Gjirit Persik me raketa balistike, si dhe të mbyllë Gjirin e Hormuzit, përmes së cilit rrjedh rreth 20% e furnizimit botëror me naftë.

A do të ndërhyjnë aleatët rajonalë dhe globalë të Iranit?

Disa fuqitë rajonale mbajnë lidhje të afërta me Iranin. Ndër më të rëndësishmet është Pakistani — vendi i vetëm mysliman me një arsenal bërthamor.

Për javë të tëra, Kreu i Lartë i Iranit Ali Khamenei ka përpjekur të përshtatet Iranin më ngushtë me Pakistanin në kundërshtimin e veprimeve të Izraelit në Gaza.

Në një shenjë të rëndësisë së Pakistanit në luftën Izrael-Iran, Trump ka takuar me shefin e ushtrisë së vendit në Uashington ndërsa po vlerëson një sulm të mundshëm ndaj fqinjit të tij.

Udhëheqësit e Pakistanit gjithashtu kanë bërë shumë të qarta besnikërinë e tyre. Kryeministri Shehbaz Sharif ka ofruar presidentit të Iranit “solidaritet të palëkundur” në “ballë të agresionit të paprovokuar të Izraelit”. Dhe Ministri i Mbrojtjes i Pakistanit Khawaja Asif së fundmi tha në një intervistë se Izraeli do të “mendojë shumë herë para se të marrë përsipër Pakistanin”.

Këto deklarata sinjalizojnë një qëndrim të vendosur pa u angazhuar në mënyrë të hapur për ndërhyrje.

Megjithatë, Pakistan gjithashtu ka punuar për de-eskalimin e tensioneve. Ai ka bërë thirrje për ndërhyrje diplomatike nga vendet me shumicë myslimane dhe partneri i tij strategjik, Kina, para se dhuna të spiralezojë në një luftë rajonale më të gjerë.

Në vitet e fundit, Irani gjithashtu ka bërë përpjekje diplomatike ndaj rivalëve të mëparshëm rajonalë, si Arabia Saudite dhe Egjipti, për të përmirësuar marrëdhëniet.

Këto ndryshime kanë ndihmuar në mbledhjen e mbështetjes më të gjerë rajonale për Iranin. Pothuajse dy duzina vende me shumicë myslimane — duke përfshirë disa që mbajnë marrëdhënie diplomatike me Izraelin — kanë denonuar së bashku veprimet e Izraelit dhe u kanë bërë thirrje deeskalimit.

Megjithatë, është e paqartë që fuqitë rajonale si Arabia Saudite, Egjipti, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Turqia do të mbështesin materialisht Iranin, duke qenë se kanë aleanca të forta me SHBA-në.

Aleatët kryesorë globalë të Iranit, Rusia dhe Kina, gjithashtu kanë dënuar sulmet e Izraelit. Ata më parë kanë mbrojtur Teheranin nga rezoluta dënuese në Këshillin e Sigurimit të OKB-së.

Megjithatë, asnjëra nga fuqitë nuk duket e gatshme — të paktën për momentin — të përshkallëzojë përplasjen duke ofruar mbështetje ushtarake direkte për Iranin ose duke u përfshirë në një përplasje me Izraelin dhe SHBA-në.

Teoretikisht, kjo mund të ndryshojë nëse konflikti zgjeron dhe Uashingtoni ndjek hapur një strategji për ndryshimin e regjimit në Teheran. Të dyja vendet kanë interesa të mëdha gjeopolitike dhe të sigurisë në stabilitetin e Iranit. Kjo vjen si pasojë e politikës “Shiko Lindjen” të Iranit dhe ndikimit që mund të ketë pasiguria e saj në rajon dhe ekonominë globale.

Megjithatë, në këtë fazë, shumë analistë besojnë se të dyja janë jo të mundshme për t’u përfshirë drejtpërdrejt.

Moskëra qëndroi në anën jashtë kur kolapsi i regjimit të Assadit në Siri, një nga aleatët më të afërt të Rusisë në rajon. Jo vetëm që është e fokusuar te lufta e saj në Ukrainë, Rusia gjithashtu nuk do të dëshironte të rrezikonte përmirësimin e marrëdhënieve me administratën Trump.

Kina i ka ofruar Iranit mbështetje të fortë retorike, por historia sugjeron se ka pak interes për t'u përfshirë drejtpërdrejt në konfliktet e Lindjes së Mesme.