Asnjëherë më Nagasaki: Lançimi i bombës së dytë atomike

Më datat 6 dhe 9 gushtit kujtohet përvjetori i bombardimit atomik mbi Japoninë që mbylli Luftën e Dytë Botërore, konfliktin më të tragjik në historinë e njerëzimit. Që atëherë, bombat bërthamore kanë përcaktuar përfundimisht marrëdhëniet ndërkombëtare politike.

Në vitin 1995 pata mundësinë të merrja pjesë në përvjetorin e 50-vjetorit të këtij eventi në Hiroshima, i ftuar nga Kongresi Pugwash, të cilin e drejtonte, profesori Joseph Rotblat, i cili mori në emër të Pugwash Çmimin Nobel për Paqe në atë vit.

Në vitin 2024 ky çmim u dorëzua gjithashtu Shigemitsu Tanaka, përfaqësues i Nihon Hidankyo (Kongresi Japonez i Organizatave të Viktimave të Bombave Atomike dhe të Hidrogjenit). Tanaka ishte një viktimë e mbijetuar –hibakusha– e bombardimit mbi Nagasaki.

Tani mbushen 80 vjet nga ky kapitull historik që nuk mund dhe nuk duhet ta harrojmë.

Vendimi i parë

Më 31 maj 1945, dhe pas dorëzimit pa kushte të Gjermanisë, i ndodhur më 8 maj, presidenti amerikan Harry Truman mori vendimin për të goditur Japoninë, pa paralajmërim paraprak, me dy bombat atomike që ishin zhvilluar në Projektin Manhattan: Little Boy të uranit dhe Fat Man të plutoniumit.

Komiteti i Veçantë i Objektivave që u mblodh në Uashington zgjedhi qytetet japoneze si objektivat kryesorë: Hiroshima, Kokura, Niigata dhe Kioto, të gjitha me vlerë të madhe ushtarake për shkak të fabrikave të armëve dhe materialeve strategjike.

Me bombardimin atomik synohej të reduktohej numri i viktimave njerëzore, pasi shkatërrimi i Tokio me bomba të djegies së ndezjes, i ndodhur më 10 mars i këtij viti, kishte shkaktuar midis 80,000 dhe 100,000 të vdekurve. Nga ana tjetër, dhe edhe pse shifrat e sakta janë të vështira për t'u përcaktuar, shumica e burimeve historike bien dakord se në gjakderdhjen e betejave të Okinawa dhe Iwo Jima vdiqën afërsisht 110,000 ushtarë japonezë dhe në ushtrinë amerikane u regjistruan 72,000 humbje, prej të cilave 12,500 ishin të vdekur ose të zhdukur në luftë.

Gjithashtu, qeveria amerikane kishte llogaritur se nëse lufta vazhdonte, kostot ekonomike që do të sillte bllokimi i Japonisë deti dhe bombardimet masive që do të duhej të kryheshin, së bashku me një pushtim tokësor në të njëjtën kohë, do të rritnin ndjeshëm shpenzimet ushtarake.

Qyteti i dytë

Pas bombardimit të Hiroshimës më 6 gusht 1945, Qeveria e Shteteve të Bashkuara hodhi bombën e dytë atomike. Një nga arsyet e këtij sulmi të dytë ishte se Japonia nuk kishte dorëzuar në dy ditët pasues. Një tjetër, që ata e kishin parashikuar tashmë.

Lançimi i bombës së plutoniumit, e cila ishte provuar më parë më 16 korrik të atij viti në shkretëtirën e Alamogordos në Nju Meksiko, u krye ndërsa ishin në zhvillim komplikacione serioze të planifikimit dhe parashikimet atmosferike.

Patrulla përbëhej nga pesë B-29: B-29 Bockscar i ngarkuar me Fat Man, dy avionë për njohje dhe dy të tjerë për komunikimin e të dhënave atmosferike. Kokura do të ishte objekti.

Më 9 gusht 1945, gjatë fluturimit mbi qytet, u gjet i mbuluar nga mjegulla. Kjo bëri që B-29 të devijonte drejt Nagasaki, qytet që fillimisht nuk konsiderohej si objektivi kryesor. Arsyeja është e paqartë dhe në harmoni me vështirësitë që ndodhën që në fillim. Probleme me transmetimin e komunikimeve me radio gjatë një situate të papritur? Probleme me karburantin e Bockscar? Faktor njerëzor? Nuk e dimë.

Nagasaki nuk kishte gjithashtu shikueshmëri të plotë, por mund të shihej midis reve. Bomba Fat Man shpërtheu në orën 11:02 në 500 metra mbi zonën veriore të qytetit, në Matsuyama-machi, dhe fuqia e saj u vlerësua në 18 kilotona.

Topografia komplekse e qytetit, i vendosur në një rajon malor, kufizoi fuqinë e shpërthimit në një hapësirë unidimensionale që shkatërroi rreth 30 % të ndërtesave, me zona më të dëmtuara se të tjerat. Tre ditë më parë, në Hiroshima, bomba kishte shpërthyer në mënyrë të ndryshme, pasi që ndodhej mbi një platë, dhe shkatërrimi i qytetit ishte pothuajse izotropik, domethënë i barabartë në të gjitha drejtimet, duke rrëzuar mbi 70 % të qytetit.

Në Nagasaki, bomba arriti në pak minuta një rezultat shkatërrues. Valë termike, vala goditëse dhe rrezatimi fillestar bënë që përcaktimi i numrit të viktimave të ishte shumë i vështirë. Në vitin 1989, Shoqata Ndërkombëtare e Mjekëve për Parandalimin e Luftës Bërthamore publikoi një raport ku bëhej vlerësimi i bombardimit: 73 884 të vdekur, 74 909 të plagosur, 120 820 persona pa shtëpi, 18 409 shtëpi të dëmtuara, 11 574 shtëpi të djegura plotësisht, 1 326 shtëpi të shkatërruara plotësisht dhe 5 509 shtëpi të dëmtuara pjesërisht.

Dëmi që shkaktuan bombat bërthamore nuk u mat në numrin e viktimave, por në fenomenin shkatërrues të rrezatimit.

Më 15 gusht 1945, perandori Hiro Hito bëri të dëgjohet zëri i tij përmes radios, duke njoftuar popullin e tij se Japonia po paraqiste dorëzimin e saj pa kushte dhe pranoi kushtet e Deklaratës së Postdamit. Njoftimi pati një ndikim të madh psikologjik tek popullsia, e cila për herë të parë dëgjonte zërin e saj, duke i dhënë një dimension njerëzor një perandori që humbte hyjninë e saj të trashëguar nga paraardhësit.

Disa anëtarë të Forcave të Armatosura, pilotë, oficerë dhe shefa të Marinës Mbretërore, reaguan ndaj këtij njoftimi me vetëvrasje. Mes tyre, admirali Takijiro Onishi që me shpatën e tij bëri seppuku ose harakiri – vetëvrasje rituale të lidhura me doktrinë e Bushido-s – duke ndjekur kodin etik të samurajve për të vdekur me nder.

Më 2 shtator 1945, ministri i Punëve të Jashtme të Japonisë Mamoru Shigemitsu, duke vepruar në emër të perandorit, Qeverisë Mbretërore dhe Qendrës së Përgjithshme të Mbretërisë, nënshkroi protokollet e dorëzimit në aeroplanmbajtësen amerikane Missouri.

Sulmi bërthamor mbi Japoninë iniciroi një zhvillim masiv të armëve bërthamore. Megjithatë, ne nuk mundemi as nuk duhet të harrojmë emrat e Hiroshimës dhe Nagasakit. Kemi detyrën morale të kujtojmë se ishin dy sulme katastrofike që nën asnjë shpjegim nuk mund të përsëriten më.

Nëse e bëjmë, përparimi i jashtëzakonshëm shkencor dhe teknik i armëve bërthamore aktuale do të sillte që as fituesit as të humburit nuk do të mbeteshin.